Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ยาที่ใช้ในระบบประสาทอัตโนมัติ - Coggle Diagram
ยาที่ใช้ในระบบประสาทอัตโนมัติ
1 ยาโคลิเนอร์จิก (Cholinergic Drug)
กลไกการออกฤทธิ์ของยาเเบ่งเป็น 2 ประเภท
สารCholinergic agonist ออกฤทธิ์โดยตรง
กลไกการออกฤทธิ์
ออกฤทธิ์กระตุ้นที่ muscarinic และ nicotinic receptor
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
ระบบหายใจ
ทำให้กล้ามเนื้อเรียบหลอดลมหดตัวต่อมในหลอดลมหลั่งสารคัดหลั่งเพิ่มขึ้นถ้าการกระตุ้นนี้มากอาจเกิดอาการคล้ายหืด
ระบบทางเดินปัสสาวะ
ทำให้กล้ามเนื้อกระเพาะปัสสาวะหดตัว เพิ่มความดันกระเพาะปัสสาวะ เพิ่มการบีบตัวของท่อปัสสาวะ เเละการคลายของกล้ามเนื้อหูรูดเเละ trigone ของกระเพาปัสสาวะ
ระบบไหลเวียนเลือด
สาร Muscarinic agonis มีผลโดยตรงทำให้ลดความต้านทานหลอดเลือดส่วนปลายทำให้หลอดเลือดขยายตัวลดความดันโลหิตลดการเต้นของหัวใจ
ระบบทางเดินอาหาร
เพิ่มการหลั่งสารคัดหลั่ง กระตุ้นกล้ามเนื้อของกระเพาะอาหารให้บีบตัว เเละกล้ามเนื้อsphincter ต่างๆคลายตัว
ฤทธิ์ต่อตา
ทำให้ม่านตาหรี่
ระบบประสาทส่วนกลาง
มีฤทธิ์กระตุ้นสอมงส่วน cortex ที่เกี่ยงกับการรับรู ้เคลื่อนไหว ความอยากอาหาร ความปวด
การนำไปใช้ทางคลีนิค
ใช้รักษาระบบทางเดินปัสสาวะ
ใช้รักษาต้อหิน glaucoma
ใช้รักษาอาการท้องอืด
อาการข้างเคียงเเละความเป็นพิษ
Bethanechol ,Pilocarpine ชนิดเม็ด
จะมีอาการ เวียนศรีษะคล้ายจะเป็นลม อาเจียน มวนท้อง ปวดปัสสาวะ มีการหลั่งน้ำมูก
Pilocarpine เเบบหยอด
เคืองตา ตาเเดง น้ำตาไหล
ข้อห้ามใช้
โรคเเผลในกระเพาะอาหารเเละลำไส้
ผู้ป่วยลำไส้อุดตัน นิ่วทางเดินปัสสาวะ
ผู้ป่วย Asthma หรือ COPD
ได้เเก่
Acetylcholine (Ach) ซึ่ง Achเป็นยาต้นแบบของยากลุ่มนี้แต่ไม่สามารถนำมาใช้ในการรักษาเนื่องจากฤทธิ์กระจายมากและออกฤทธิ์สั้น
สารสังเคราะห์ Choline ester
ทางอ้อมยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ Acetylcholinesterase (AChE)
ฤทธิ์ทางเภสัช
มีผลต่อ muscarinic receptor ได้เเก่
ต่อมของกระเพาะอาหาร
ทางเดินอาหาร
ผลต่อกล้ามเนื้อเรียบ
ทางเดินปัสสาวะ
ทางเดินหายใจ
ตา
ผลรุนเเรงคือ อาจทำให้หัวใจเต้นช้า ความดันโลหิตลดลง
มีผลต่อ nicotinic receptor
ผลต่อกล้ามเนื้อลาย การบีบตัวของใยกล้ามเนื้อ
การนำไปใช้ทางคลีนิค
ใรักษาโรค Myasthenai gravis (MS) ผู้ป่วนมีอาการเเขนขาอ่อนเเรง หนังตาตก พูดไม่ชัด
ใช้ในการยุติฤทธิ์ของยาคลายกล้ามเนื้อเป็นกลุ่มที่่เป็น competitive antagonist เพื่อให้ผู่ป่วยหายใจได้ปกติเร็วขึ้นหลังการผ่าตัด
รักษาอาการสำไล้ กระเพาปัสสาวะไม่บีบตัว
รักษา Alzheimer' s desease
กลไกการออกฤทธิ์
ยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ Acetylcolinesterase (AChE) หรือ(ChE) ซึ่งเป็นเอนไซม์ที่ทำลาย Ach ผลทำให้ Ach ไม่ถูกทำลาย จึงไปกระตุ้น cholinergic receptor อย่างมาก
การจับกับเอนไซม์
เเบบชั่วคราว เรียกว่าReversible
ได้เเก่
edophonium
neostigmine
pyridostigmine
เเบบถาวร Irreversible
ได้เเก่
organophosphate compound ซึ่งใช้เป็นยาฆ่าเเมลง
อาการข้างเคียง
organophosphate เมื่อได้รับจะเกิดอาการ รูม่านตาเล็ก หายใจลำบาก หัวใจเต้นช้า หลอดลมหดเกร็ง ถ้าสารนี้เข้าสมอง อาจทำให้เกิดการชัก หยุดหายใจ
2 ยาต้านมัสคารินิค (Antimuscarinic Drug)
เป็นยากลุ่มที่ปิดกั้นหรือยับยั้งฤทธิ์ของ cholinergic drug ที่ cholinergic receptor
มีผลต่อ nicotinic เล็กน้อย จึงออกฤทธิ์ปิดกั้น muscarinic receptor ไดเเก่ " Atropine"
กลไกการออกฤทธิ์
Atropine เป็น muscarinic antagonistsออกฤทธิ์เเย่งที่กับ Ach ในการจับ muscarinic receptor เเบบเเข่งขัน ทำให้มีผลลด parasympathatic tone ในร่างกาย
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
ระบบหายใจ มีฤทธิ์ขยายหลอดลม ยับยั้งการการหลั่งของสารคัดหลั่ง เเละสามารถลดการหดเกร็งของหลอดลมได้
กล้ามเนื้อเรียบอื่นๆ ลดคววามตึงตัวเเละความเเรงในการบีบตัวของท่อปัสสาวะ
ทางเดินอาหาร ลดการบีบตัวของหลอดอาหารไปจนถึงลำไส้ใหญ่
ต่อมเหงื่อ Atropine ทำให้ร่างกายขับเหงื่อได้น้อยลง อาจเกิดไข้สูงได้
ระบบตา ทำให้ม่านตาขยาย ความดันในลูกตาสูงซึ่่งเป็นอันตรายต่อต้อหิน ตาเเห้ง
ระบบหายใจเเละหลอดเลือด มีผลทำให้หัวใจเต้นเร็ว นอกจากนี้มีฤทธิ์โดยตรงทำให้หลอดเลือดขยายตัว โดยเฉพาะหลอดเลือดใต้ผิวหนัง
การนำไปใช้ในคลีนิค
ใช้ เป็น Antispasmodics ลดการหดเกร็งของกล้ามเนื้อเรียบในช่องท้อง
ใช้รักษาภาวะกระเพาะปัสสาวะบีบตัวไวมากเกินไป
Antisecretory รักษาโรคเเผลในกระเพาะอาหารเเละลำไส้ (ปัจจุบันไม่ค่อยใช้)
ทำให้รูม่านตาขยาย เเต่ห้ามใช้ในผู้ที่เป็นต้อหิน
ใช้เป็นยาขยายหลอดลม รูปเเบของยาจะสูดเข้าทางเดินหายใจโดยตรงในผู้ป่วยCOPDเเละ Asthma
ใช้เป็นยาเตรียมผู้ป่วยก่อนการผ่าตัด เพื่อยับยัการหลั่งกรด น้ำย่อย น้ำลายเเละสารคัดหลั่งในทางเดินหายใจ
ใช้เป็นยารักษาโรคพาร์กินสัน
รักษาภาวะล้มเหลวของระบบไหลเวียนเลือด
ใช้เป็นยาป้องกันเเละรักษาอาการเมารถ เมาคลื่น ยาที่ใช้คือ Scopolamine
อาการข้างเคียงเเละความเป็นพิษ
ปากเเห้ง
ท้องผูก ปัสสาวะลำบาก
คอเเห้ง
ตาพร่ามัว
ยาอาจทำให้ปัสสาวะคั่งได้
3 ยากระตุ้นประสาทซิมพาเทติก (Adrenergic Drug)
กลไกลการออกฤทธิ์เเบ่งเป็น
Directly acting drug ออกฤทธิ์ที่เซลล์เมมเบรนของ Sympathetic effector cell โดยตรง
Indirectly acting drug กระตุ้นให้มีการหลั่งของสารที่เกี่ยวข้องกับซิมพาเทติก
Mixed-acting drug
ยากลุ่ม Sympathomimetics
เเบ่งเป็น 4 กลุ่ม
Mixed-acting drug
Ephedrine & pseudoephedrine
pseudoephedrine
เป็นยาที่ออกฤทธิ์ต่อจิตประสาทมีใช้อย่าจำกัดในโรงพยาบาล
ใช้เป็นยาลดน้ำมูกเเละคัดจมูก
อาการข้างเคียง
มักมีผลมากต่อผู้ป่วยโรคหัวใจ
Amphetamin
เป็นยาเสพติดให้โทษประเภทที่ 1 ออกฤทธิ์กระตุ้นประสาทส่วนกลางที่มีความเเรงสูง
ฤทธิ์ของยา
อารมณ์ จิตใจ บุคลิกภาพ เพิ่มความตื่นตัว
ลดความรู้สึดอ่อนล้า ลดความอยกอาหาร มีอารมณ์ครื้อเครง
เพิ่มความดันโลหิต หัวใจเต้นผิดจังหวะ
ผลข้างเคียงของ
นอนไม่หลับ กระสับกระส่าย
ก้าวร้าว ประสาทหลอน
เพ้อคลั่ง วิตกกังวล
เกิดการติดยาเเละต้องเพิ่มยาเรื่อยๆ
กลุ่ม Catecholamines
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
เกิดจากการออกฤทธิ์ต่อ alpha ฺเเละ Bata receptor ประกอบด้วย
ผลต่อ metabiolism ผลต่อตับ
ผลต่อระบบต่อมไร้ท่อ ตับอ่อนลดการหลั่ง อินซูลิน ผ่าน alpha2 receptor
ผลต่อระยยประสาทส่วนกลาง ทำให้ตื่นตัวเเลดลดความอยากอาหาร
ผลการกระตุ้นหัวใจ กระตุ้นเพิ่มอัตราการเต้นเเละการเเรงบีบของกล้ามเนื้อหัวใจ
ผลต่อตาทำให้กล้ามเนื้อหดตัว มีผลทำให้รูม่านตาขยาย ผลต่อ bata receptor ทำให้เพิ่มการสร้างน้ำลูกตา
การกระผ่านBata2 receptor ทำให้หลอดเลือดที่ไปเลี้ยงกล้ามเนื้อลายขยาย
กระตุ้นกล้ามเนื้อเรียบของหลอดเลือดให้หดตัวผ่าน alpha1 receptor
ได้เเก่
Epinephrine (Adrenaline)
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
ระบบหายใจ หลอดลมขยายตัว
ผลต่อเมทาบอลิซึม ทำให้กลูโคส เเละเเลคโตส ในเลือดสูง
ทำให้กล้ามเนื้อเรียบของทางเดินอาหารคลายตัว
ไม่มีฤทธิ์ต่อสมอง
กระตุ้นกล้ามเนื้อหัวใจโดยตรง เพิ่มเเรงบีบตัวของหัวใจ เพิ่ม BP HR
การนำไปใช้ทางคลีนิค
เป็นยาตัวเเรกที่ใช้ในภาวะหัวใจหยุดเต้น
ภาวะ Anaphylaxis
ใช้เพื่อห้ามเลือด
ใช้ผสมยาเฉพาะที่ ใช้ใน spinal block
กลไกการออกฤทธิ์
กระตุ้น alpha (1,2) adregenic เเละbata (1,2) adregenic
Norepinephrine (NE) / Noradrenaline
การนำไปใช้ทางคลีนิค
รักษาความดันโลหิตต่ำรุนเเรงที่ไม่ตอบสนองต่อยาอื่น
Shock จากการติดเชื้อให้กระเเสเลือด
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
เพิ่มความต้านทาของหลอดเลือดส่วนปลายได้มาก
เพิ่ม Cardiac output
หลอดเลือดหดตัว
เพิ่มอัตราการเต้นของหัวใจ
กลไกการออกฤทธิ์
ออกฤทธิ์ เช่นเดียวกับ Epinephrine กระตุ้นที่alpha 1 >bata 1
Dopamine(DA) ชื่ยา(Dopaminex, Dopmin, Intropin)
ออกฤทธิ์ต่อ receptorเมื่อให้ยาขนาดต่างกัน
ขนาดปานกลาง กระตุ้น bata1 receptor เพิ่มเเรงบีบตัวของหัวใจ
ขนาดสูง กระตุ้น alpha receptor ทำให้เกิดหลอดเลือดหดตัว เพิ่มความดันโลหิต
ขนาดต่ำ กระตุ้น D1 - receptor ทำให้เกิด vasodilation ของหลอดเลือดในไต
ประโยชน์ทางคลีนิค
ขนาดกลาง เพิ่ม Cardiac output
ขนาดสูง รักษาภาวะช็อกจากหัวใจ
ขนดต่ำ ใช้ในผู้ป่วยปัสสาวะน้อย
Dobutamine
ออกฤทธิ์กระตุ้น bata receptor ที่หัวใจ ฤทธิ์ต่อ alpha receptor มีน้อย
ผลทางเภสัชวิทยา
ทำให้กล้ามเนื้อหัวใจบีบเเรงขึ้น
เพิ่ม Cardiac output
หลอดเลือดส่วนปลายขยายตัว
การนำไปใช้ทางคลีนิค
เพิ่ม cardiac output ในผู้ป่วยหัวใจวาย หรือ cardiogenic shock
ผลข้างเคียง
หัวใจเต้นเร็ว เเละเต้นผิดจังหวะ
อาการเจ็บเเน่หน้าอกจากกล้ามเนื้อหัวใจตายเพิ่มขึ้นจากฤทธิ์ของยาที่เพิ่มเเรงบีบของหัวใจ
ความดันโลหิตสูง
Alpha- adrenergic agonist
Alpha-1 agonist
มีฤทธิ์เฉพาะที่ Alpha1 adrenergic receptor
Phenylephrine
ใช้เป็นยาบรรเทาอาการคัดจมูก เมื่อใช้บ่อยๆจะทำให้ดื้อยา เเละเยื่อโพรงจมูกกลับบวมขึ้น (rebound congestion)
ใช้เป็นยาหยอดขยายม่านตา
Midodrine
ทำให้หลอดเลือดหดตัว ความดันโลหิตเพิ่ม
ใช้ในความดันโลหิตต่ำขณะเปลี่ยนอิริยาบท
Alpha-2 agonist
มีฤทธิ์เฉพาะที่ Alpha2 adrenergic receptor
Clonidine
รักษาอาการขาดเหล้า ถอนพิษสุรา เฮโรอีนเเละมอร์ฟิน
รักษาอาการร้อนวูบวาบ ในสตรีหมดประจำเดือน
ใช้รักษาความดันโลหิตสูงใน สตรีมีครรภ์
ผลค้างเคียง
ง่วง ซึม เศร้า ปากแห้ง ท้องผูก เบื่ออาหาร
ถ้าหยุดยากระทันหันเกิดความดันโลหิตสูง
Bata- adrenergic agonist ใช้ในคนไข้ COPC เเเละ Asthma
Bata 2 adrenergic agonist
ยาขยายหลอดลมชนิดออกฤทธิ์สั้น( SABAs)
Salbutamal ใช้เพื่อให้กล้ามเนื้อเรียบหลอดลมคลายตัว ออกฤทธิ์ภายใน 15 นาที
Terbutaline ใช้เวลา 1 ชั่วโมง เเบบรับประทานยับยั้งมดลูกบีบตัว
ยาขยายหลอดลมชนิกออกฤธิ์ยาว (LABAs)
Salmeterol & formoterol ออกฤทธิ์ยาวนานกว่า12 ชั่วโมง
ผลข้างเคียง
ใจสั่น กระวนกระวาย
วิตกกังวล จัวใจเต้นเร็ว
Bata 3 adrenergic agonist
Mirabegron มีผลทำให้กล้ามเนื้อกระเพาะปัสสาวะคลายตัว ใช่ในการรักษาอาการกลั้นปัสสาวะไม่ได้
ประโยชน์ทางคลีนิค
ช่วนลดความดันลูกตา
ลดความดัยนโลหิตได้
ใช้รักษา Anaphylaxis ในกรณีที่มีการหดเกร็งของหลอดลม
รักษาอาการคัดจมูก
รักษาภาวะช็อก
รักษาอาการที่คนไข้ปัสสาวะบ่อย
รักษาอาการหัวใจหยุดเต้น
4 ยาปิดกั้นอะดรีเนอร์จิครีเซพเตอร์ (Adrenoceptor blocking Drug)
เป็นยาsympatholytic ยาที่ใช้ในปัจจุบันมีผลปิดกั้นที่Adrenergic receptor
เเบ่งเป็น 2 กลุ่ม
Alpha adrenergic antagonist (Alpha blocker)
Prazosin , Doxazosin
ออกฤทธิ์จำเพาะต่อalpha 1 receptor ในเซลล์กล้ามเนื้อเรียบ ที่ผนังหลอดเลือด ที่หัวใจ เเละต่อมลูกหมาก ทำให้เกิดการคลายตััวของกล้ามเนื้อเรียบ
รักษาโรคที่มีความดันโลหิตสูงที่มีโรคต่อมลูกหมากโตร่วมด้วย
ไม่เเนะนำให้ใช้เป็นยาอันดับเเรกในการลดความดันโลหิต
อาการข้างเคียงเเละความเป็นพิษ
การที่ความดันโลหิตลดต่ำขณะเปลี่ยนท่า
Bata adrenergic antagonist (Bata blocker)
Non - selective bata- blocker
Propranolol ,Timolol, Sotalol
ประโยชน์ในการรักษา
ลดอาการใจสั่น เเละมือสั่น ในผู้ป่วย Hyperthyroidism
รักษาหัวใจเต้นผิดจังหวะ
ใช้รักษาความดันโลหิตสูง
ลดอาการตื่นเต้นได้ง่าย
Selective bata- blocker
Atenolo, Metoprolol
ประโยชน์
ห้ามใช้ในผู้ป่วยที่มี HR < 45 ครั้ง/นาที
ป้องกันไม่เกรน
เจ็บหน้าอก ลดความเสี่ยงของภาวะหัวใจล้มเหลวจากกลล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด
ใช้รักษาผู้ป่วยHyperthyroidism ร่วมกับยารักษาไทรอยด์
รักษาความดันโลหิตสูง หัวใจเต้นผิดจังหวะ
อาการข้างเคียง
หัวใจเต้นผิดจังหวะ โดยเฉพาะเมื่อหยุดยากระทันหัน
อาจเกิด Hypoglycemia
หลอดลมตีเเคบ ในผู้ป่วยหอบหืดห้ามใช้
ปวดศีรษะ นอนไม่หลับ เหนื่อยล้า
ทำให้หัวใจเต้าช้า