Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

ความรู้พื้นฐานและหลักทั่วไปทางเภสัชวิทยา :pen:, นางสาวพลินี จำปา…

- - - - 1.1 การดูดซึมยาเข้าสู่ร่างกาย Drug absorption
        
        อัตรา ปริมาณ ยา ที่ถูกนำเข้าสู้่กระแสเลือด
        
        Bioavailability
        
        สัดส่วนของยาที่ไม่ถูกเปลี่ยนแปลง ที่ถูกนำเข้าสู่กระแสเลือด
        
        ปัจจัยที่มีผลต่อการดูดซึมยา
        
        ปัจจัยเกี่ยวกับตัวยา
        
        รูปแบบยา น้ำใส ดูดซึม ได้มากกว่า แขวนตะกอน
        
        Dosage เยอะ จะดูดซึมเยอะ
        
        คุณสมบัติการละลายไขมัน เนื่องจาก cwll membrane ปรพกอบด้วยไขมัน จะซึมผ่าน ได้เร็ว
        
        molecule ยิ่งเล็ก ยิ่งดูดซึมเร็ว
        
        ปัจจัยเกี่ยวกับผู้ป่วย
        
        วิธีการบริหารยา
        
        การให้ยาดูดซึมผ่านทางเดินหายใจ
        
        การให้ยาดูดซึมผ่านการฉีดใต้ผิวหนัง IV > IM > SC
        
        การให้ยาดูดซึใผ่านหลอดเลือดฝอย ใต้ลิ้น
        
        ให้ยาดูดซึมผ่านทางผิวหนัง
        
        ให้ยาผ่านทางเดินอาหาร
        
        กรดอ่อน จะดูดซึมที่กระเพาะอาหาร
        
        ด่างอ่อน จะดูดซึมที่ ลำไส้เล็ก
        
        First pass effect คือ ปริมาณยาที่ถูกเปลี่ยนแปลงครั้งแรกที่ตับ
        
        ให้ยาดูดซึมผ่านการเหน็บทวารหนักและช่องคลอด
      - ให้ยาดูดซึมผ่านการเหน็บทวารหนักและช่องคลอด
        
        การจับตัว plasma protein ถ้าจับเยอะกระจายได้ไม่ดี
        
        คุณสมบัติการละลายไขมัน
        
        ความสามารถในการผ่านเข้าสมองและรก
        
        ปริมาณเลือดที่ไหลไปเลี้ยงอวัยวะนั้นๆ
        
        ความสามารถในการผ่านไปส่วนอื่นๆ
      - การศึกษาว่ายาที่กิน ร่างกายมีการจัดการอย่างไร
      - 1.3 การแปรสภาพของยา หรือ การเปลี่ยนแปลงยา Drug metabolism , Drug biotransformation
        
        ปฏิกิริยาการเปลี่ยนแปลงยา โดยปกติมี 2 ชั้นตอน
        
        Phase I เปลี่ยนแปลงโครงสร้างทางเคมีของยา โดย oxidation reduction hydrolysis
        
        Phase II ยาหรือ Metabolite จาก Pjase I ถ้าไม่มี Polar มาก ก็ถูกขับออกทางไตได้
        
        ปัจจัยที่มีผลต่อ Drug metabolism
        
        สิ่งแวดล้อม
        
        อายุ
        
        พันธุกรรม
        
        ยา ไป absorb ไป distribution ไป metabolism ไป execretion หรือ Metabolite
        
        ปฏิกิริยาระหว่างการเกิด Metabolism
        
        ยาบางชนิดมีคุณสมบัตรยับยั้ง Enzyme inhibitoe
        
        ถ้ามีตัวนึงไปยังยั้ง P450 อีกตัวจะออกฤทธิ์นานขึ้น เป็นพิษได้
        
        ยาที่เกิดปฏิกิริยาไวกว่า อาจทำให้เกิด endogenous substrates ในร่างกายหมดไป
        
        ยาบางชนิดมีคุณสมบุติเหนี่ยวนำ enzyme inducer
        
        ถ้ามีตัวหนึ่งไปเหนี่ยวนำ P450 อีกตัวจะมีฤทธิ์ลดลง
        
        การขับถ่ายออกจากร่างกาย Drug excretion ทางไต้ ตับ น้ำดี
  - - - กลไกการออกฤทธิ์ทางเภสัชศาสตร์
        
        ออกฤทธิ์โดยไม่จับ receptor
        
        chemical action เช่น ยาลดกรดในกระเพาะอาหาร
        
        ออกฤทธิ์โดยจับ Receptor
        
        Agonist กระตุ้นออกฤทธิ์
        
        Antagonist ไม่ออกฤทธิ์
        
        Receptor
        
        Patial agonist ออกฤทธิ์บางส่วน
      - คำสำคัญทางเภสัชพลศาสตร์
      - ยาออกฤทธิ์กับร่างกายอย่างไรบ้าง
- - - - จากสัตว์
        
        สกัดจากอวัยวะของสัตวฺ เช่น ยาอินซูลินม่จากตับอ่อนของวัว
      - จากแร่ธาตุ เช่น ไอโอดีน ทองแดง น้ำมันเกลือแร่
        
        เช่น ยาใส่แผลสด Tincture iodine ยาใช้ภายนอก
        
        เช่น ผงน้ำตาลเกลือแร่ ใช่ในการทดแทนการสูฯเสียน้ำและเกลือแร่
      - จากพืช
        
        มะขามแขกใช้เป็นยาระบาย
        
        เมล็ดพริกไทยใช้เป็นยาขับลม
        
        มะเกลือใช้เป็นยาถ่ายพยาธิ
        
        สารสกัดบริสุทธิ
        
        ใบชาและเมล็ดกาแฟ ใช้ในการกระตุ้นประสาทส่วนกลาง
        
        มอร์ฟีนและโคเคอีนได้จากยางของฝิ่น ใช้เป็นยาแก้ปวด
    - - โดยอาศัย ปฏิกิริยาทางห้องเคมี
  - - - ยาต้นฉบับผลิดครั้งแรก
      - เช่น ยา acetaminophen หรือ ยาพาราเซลตามอล แก้ปวด ลดไข้ ก้จัดอยุ่กลุ่มเดียวกัน
    - - มีหลายฃื่อ แล้วแต่ว่า บริษัทเลือกนำตัวยาไหนไป ก็เปลี่ยนชื่อเป็นชื่อทางการค้าของตน
        
        เช่น Sara Beramol Paracetamol Tylenol etc.
    - - ยา 1 ตัว มี ชื่อเคมี 1 ชื่อ
        
        เช่น N-(4-htdroyphenyl) Acetaminde
      - เรียกตามโครงสร้างเคมี สูตรเคมี
  - - - ยาใช้ภายนอก : ยาแฟนปัจจุบันหรือแผนโบราณที่ใช้ภายนอก ไม่รวมยาใช้เฉพาะที่
      - ยาใช้เฉพาะที่ : มุ่งใช้ที่ผิวหนัง หู ตา จมูก ปาก ช่องคลอด ท่อปัสสาวะ และ ทวารหนัก
      - ยาควบคุมพิเศษ : ยาปุจจุบันหรือยาแผนโบราณทีรัฐมนตรีควบคุมพิเศษ
      - ยาสามาัญประจำบ้าน : ยาแผนปัจจุบันหรือยาแผนดบราณที่รัฐมนตรีประกาศให้เป็นยาสามัญประจำบ้าน
      - ยาอันตราย : ยาแผนปัจจุบัน หรือ ยาแผนโบราณที่รัฐมนตรีประกาศเป็นยาอันตราย
      - ยาบรรจุเสร็จ : ยาที่บรรจุหีบห่ออย่างดี มีฉลากครบถ้วน
      - ยาแผนโบราณ : ยาที่มุ่งหวังประกิบโรคซืลป์ยาแผนโบราณ หรือ บำบัดสัตว์
      - ยาสมุนไพร : ยาที่ได้จากพฤกษชาติ สัตว์ หรือ แร่ ซึ่งไม่ได้แปรสภาพหรือปรุง
      - ยาแผนปัจจุบัน : ยาที่มุ่งหมายใช้ในการประกอบเวชกรรม โรคศิลปฺปัจจุบัน หรือ บำบัดโรคสัตว์
    - - ประโยชน์ ประโยชน์ในการรักษา
      - กลไกลดูกลไกการออกฤทธิ์
      - ตำแหน่ง ที่ออกฤทธิ์
      - แหล่งที่มา เช่น มาจากทางเคมี และ เภสัชวิทยาของยา จากพืช แร่ธาคุ
  - - - ยาน้ำกระจายตัว
        
        หมายถึง ยาน้ำแขวนลอย
        
        เข่น
        
        lotions
        
        Magmas and milk
        
        พวกยาระบาย
        
        Mixures
        
        ยาผสม
        
        เจล gel
        
        Emulsion
        
        เช่นน่ำมันระหุ่ง
      - ยาน้ำสารละลาย
        
        1.1 ชนิดมีตัวทำละลายเป็นน้ำ จะเป็นสีเดียวกัน
        
        ยากลั่้วคอ
        
        มีฤทธิ์ในการฆ่าเชื้อ สามารถป้องกันการติดเชื้อในลำคอ ห้ามดื่ม กลืน
        
        ยาจิบ มีความหนืดนึงหน่อย หวานแต่ไม่เท่ายาน้ำเชื่อม
        
        ยาอมบ้วนปาก Mouthwash
        
        เพื่อระงับกลิ่นปาก
        
        ยาน้ำเชื่อม Syrups
        
        มีน้ำตาลผสม เพื่อกลบกลิ่น หวานมาก
        
        ยาหยอดหู Oticpreparations
        
        ใสๆ พวกน้ำเกลือ
        
        ยาน้ำใส Solutions
        
        ใสไม่ตกตะกอน
        
        ตัวยาที่อยู่ไม่ใช่สารระเหย
        
        ยาสวนล้าง Irrigation
        
        พวกน้ำเกลือล้างแผล
        
        น้ำปรุง Aromatic water
        
        มีน้ำมันหอมระเหยอยู่ด่้วย
        
        เช่น น้ำมันกาบุร
        
        ยาสวนล้างทวารหนัก Enemas
        
        ประกอบด้วยตัวทำละลาย น้ำ กลีเซอลีน สารละลายน้ำเกลือ โซเดียมคาร์บอเนต
        
        1.2 ยาสารละลายที่ตัวทำละลายไม่ใช่น้ำ
        
        ยาโคโลเดียน Collodians หรือ ยากัด
        
        มักใช้ในการรักษาตาปลา หรือ หูด
        
        มีฤทธิ์ลอกผิวหนัง
        
        ยากลีเซอริน Glycerines
        
        เหียงข้น กึ่งแข็ง
        
        ยาสปริริต Spirits
        
        Alcohol 60 percent
        
        ยาถูนวด Liniments ยาใช้ภายนอก
        
        ยาอิลิกเซอร์ Elixir
        
        alcoho 40 percent
        
        ยาป้าย Paints
        
        มี Alcohol นิดหน่อย
    - - เช่น
        
        ขึ้ผึ้ง Oiltment ลักษณะเป็นมัน เพื่อลดการเจริญเติบโตของแบคทีเรีย หรือ บรรเทาอาการต่างๆ
        
        ครีม Paste เป็นยาน้ำแขวนตะกอน มีความข้นมาก ป้องกันการติดเชื้อ รู้สึกเย็น หรือ ใช้แต่งแฟล มักผสมกับน่ที่ให้ความเหนียง และ ดูดซึมได้ดี
      - มีลักษณะต่างกัน ยบางขนิดบรรจุในภาชนะพิเสษ
    - - ยาเม็ดสำหรับเคี้ยว
        
        ต้องเคี้ยวก่อนยาถึงจะออกฤทธิ์
      - ยาอม Lozenge and Troche
        
        มักมีส่วนผสมของยาฆ่าเชื้อด้วย
      - ยาอมใต้ลิ้น Sublingual
        
        มักใช้ในกรณีฉุกเฉิน
        
        ออกฤทธิ์รวดเร็วกว่าปกติ
      - ยาผงเดือดฟู่ Effervescent powder
        
        ละลายน้ำได้ง่าย
        
        ประกอบด้วย Sodium bicarbonate and Acetic acid
      - ยาเม็ด Tablet มี 2 ชนิด
        
        ยาเม็ดเคลือบ
        
        กินเข้าไปแตกตัว 100percent
        
        เช่น Vitamin B 1-6-12ฟ
        
        ยาเม็ดไม่เคลือบ
        
        ยาออกฤทธิ์อย่างไม่ค่อยเต็มที่ ไม่มีประสทิธิภาพ ไ่ม่ถึง 100 percent
        
        เช่น Aspirin Paracatamol
      - ยาผง Pulverse or power
        
        ยาผสมที่เป็นผเพื่อเก็บยาได้นานและกลิ่นรสดีขึ้น มีทั้งขนิดโรย และ ชนิดกิน
        
        เช่น ยาแก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ ท้องร่วง
      - ยาแคปซูล Capsule เป็นยาที่มีเจลาตินหุ้ม
        
        ทำให้กินง่าย เช่นยา Tetracyclin Chloramphenical
      - ยาเหน็บ Suppositories
        
        ใช้เฉพาะที่
        
        การใช้ควรระมัดระวัง ใช้อย่างถูกวิธี และ ปลอดภัย
    - - ยาทาผิวหนัง Applications ยาใช้เฉพาะที่ อาจเป็นน้ำใส อิมัลชั้น ยาน้ำ หรือ แขวนตะกอนก็ได้
      - ยาพ่นฝอย Spray ป้องกันฤทธิ์ที่ไม่พึงประสงค์ของร่างกาย
      - ยาฉีด infections ต้องเป็นน้ำใสเท่านั้น ห้ามเป็นแขวนตะกอน
      - ยาดม Inhalant เป็นยาที่มีกลิ่นหอมระเหย สูดดม เพื่อแก้อาการวิงเวียนศีรษะ
  - - - เข้าได้ 100 percent
      - ข้อดี
        
        ใช้ในรายที่หมดสติได้ หรือ อาเจียนได้
        
        เหมาะกับคนไข้ที่ต้องการความช่วยเหลืออย่างรวดเร็ว
      - ข้อเสีย
        
        มีโอกาสติดเชื้อได้ง่าย
        
        ให้ทางหลอดเลือดดำจะเร้ว อาจทำให้หัวใจล้มเหลว -
        
        ราคาแพง
        
        เกิดพิษได้เร็ว รุนแรงถึงชีวิต
    - - ข้อดี
        
        หากฉีดแล้วแพ้ สามาระ ใช้ tourniques รัดเหนือบริเวณที่ฉีดยาได้
        
        ดูดซึมช้า ดังนั้น ฤทธิ์ออกนาน
      - ช้อเสีย
        
        ยาราคาแพง
        
        บริเวณที่ฉีดอาจเกิดฝีได้
        
        สามารถใช้ยาได้ไม่เกิน 2 ml
      - ไม่ค่อยใช้แล้วเพราะเจ็บ
      - มันใช้ สำหรับการทดสอบการแพ้
    - - เช่น ยาแคปซู, ยาเม็ด ยาผลฟู่ ยาผงพิเศษ ย่น้ำใสขนิดรับประทาน ยาน้ำเชื่อม
      - ช้อเสีย
        
        ห้ามมิให้ผู้ป่วยอาเจียน หมดสติ
        
        ยาระคายเคืองกระเพาะอาหาร อาจทำให้เกิดแผล คลื่นไส้ อาเจียน
        
        ไม่เหมาะกับยาที่ดูดซึมผ่านระบบทางเดินอาหาร ไม่คงตัว
        
        กลิ่นไม่ชวนทาน
        
        ยาอาจถูกทำลายโดยน้ำย่อยในกระเพาะอาหาร หรือ จากกรด
      - ข้อดี
        
        สะดวก ปลอดภัย ไม่เจ็บ ราคาถูก ให้ได้ด้วยตัวเอง
        
        กรณีเกิดพิษ สามารถทำให้อาเจียนได้โดยง่าย หรือ ใช้ผงถ่าน
        
        หากเกิดอันตราย ฤทธิ์จะไม่รุนแรงเท่ายาฉีด
    - - ช้อดี
        
        เหมาะกับเด็กหรือผู้ที่รับประทานยายาก เช่นเหน็บทวารลดไข้
        
        ออกฤทธิ์เฉพาะที่ และ ทั่วร่างกาย
      - ข้อเสีย
        
        ช่องคลอดอาจเกิดการติดเชื้อได้
        
        ไม่สะดวกต่อการใช้
        
        ราคาแพง
    - - ข้อดี ยาดูดซึมเร็ว ไม่ค่อยละลคายเคือง
      - ข้อเสีย ยาให้ได้ไม่เกิน 5 m;
    - - ข้อดี ดูดซึมเร็ว
      - ข้อเสีย ยาบางขนิดรสชาติไม่ดี
    - - ข้อดี
        
        ออกฤทธิ์เร็ว ให้ยาตนเองได้ ออกฤทธิ์เฉพาะที่
      - ข้อเสีย
        
        อาจระคายเคืองเยือบุทางเดินหายใจ อาจติดเชื้อ
        
        วิธีการให้ยาไม่สะดวก
        
        ปริมาณยาไม่แน่นอน
  - - - iรู้คุมสมบัติ ฤทธิ์ของยา
    - - การเตรียมยา ผสมยา จ่ายยา
  - - - วัตถุที่มุ่งหมายสำหรัยใช้ในการวิจัย บำบัด บรรเทา รักษา ป้องกันโรค ความเจ็บป่วย ของคนและ สัตว์
      - วัตถุที่เป็นเภสัชเคมีภัณ หรือ เภสัชเคมีภัณ์กุ่งสำเร็จรูป
      - รับรองไว้ในตำหรับยาที่รัฐมนตรีประกาศ
      - วัตถุที่มุ่งหมายให้เกิดผลแก่่สุขภาพ โดยไม่รวม
        
        ไม่รวมเครื่องกีฬา เครื่องสงเสริมสุขภาพ
        
        ไม่รวมกับยาการเกษตร อุตสาหกรรม
        
        ไม่รวมเครื่องสำอาง