Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

ความรู้พื้นฐานและหลักทั่วไปทางเภสัชวิทยา - Coggle Diagram

- - - - ยาชนิดนี้มีลักษณะที่ต่างกัน บางชนิดต้องบรรจุในภาชนะพิเศษ บางชนิดมีลักษระพิเศษในการใช้
        
        ขี้ผื้ง
        
        ครีม
    - - ยาแคปซูล
        
        เป็นยาที่มีเจลลาตินเป็นปลอกหุ้ม เพื่อกลบรสขมของยา
      - ยาเม็ด
        
        ยาเม็ดเคลือบ
        
        เพื่อใก้ออกฤทธ์ที่ลำไส้ เป็นการป้องกันการแตกตัวของยาที่กระเพาะอาหาร
        
        ยาเม็ดไม่ได้เคลือบ
      - ยาอมใต้ลิ้น
        
        เป็นยาที่ถูกดูดซึมได้ดีในช่องปาก เข้าสู่กระแสโลหิตได้โดยตรงยาจึงออกฤทธิ์เร็ว
      - ยาเม็ดสำหรับเคี้ยว
        
        จำเป็นต้องเคี้ยว
      - ยาอม
        
        ใช้อมแก้เจ็บคอ ประกอบด้วยยาฆ่าเชื้อและยาทำลายเชื้อ ผสมน้ำตาลให้มีรสที่น่ารัปประทาน
      - ยาผง
        
        เพื่อเก็บรักษายาได้นานและกลิ่นรสดีขึ้นมีทั้งชนิดกินและชนิดโรย
      - ยาเหน็บ
        
        เป็นยาที่ใช้สอดเข้าไปในช่องเปิด
      - ยาผงเดือดฟู่
        
        เป็นยาที่ละลายน้ำได้ง่าย
    - - ยาพ่นฝอย
      - ยาดม
      - ยาฉีด
      - ยาทาผิวหนัง
    - - ยาน้ำสารละลาย
        
        ตัวทำละลายไม่ใช่น้ำ
        
        มีทั้งชนิดรับประทานและใช้ภายนอกหรือเฉาพที่
        
        ยาสปริริต
        
        ยากลีเซอริน
        
        ยาถูนวด
        
        ตัวทำละลายเป็นน้ำ
        
        มีทั้งชนิดรับประทานและใช้ภายนอก อยู่ในตัวทำละลายที่เป็นสารบริสุทธิ์
        
        ยาสวนทวารหนัก
        
        ยาหยอดหู
        
        ยาอมบ้วนปาก
      - ยาน้ำกระจายตัว
        
        ยาที่แขวนตะก่อน ยาชนิดนี้มักมีสารช่วยที่ทำให้ยาแขวนตะกอนอยู่ด้วย เมื่อทิ้งไว้ตัวยาตะตกตะกอน เวลาใช้ต้องเขย่าขวด
        
        เจล
        
        โลชั่น
    - - ยาชนิดรับประทาน
        
        ข้อดี
        
        สะดวก ปลอดภัย ไม่เจ็บ ราคาถูก สามารถใช้ได้ด้วยตนเอง
        
        ข้อเสีย
        
        กลิ่น สี ไม่น่ารัปประทาน
      - ยาชนิดฉีดเข้าหลอดเลือดดำ
        
        ข้อดี
        
        ออกฤทธิ์เร็ว ไม่ระคายเคืองต่อทางเดินอาหารไม่ถูกทำลายโดยกรด
        
        ข้อเสีย
        
        มีโอกาสติดเชื้อได้ง่าย เกิดการทำลายผนังหลอดเลือด หลอดเลือดดำอักเสบ
      - ยาชนิดฉีดเข้าใต้ผิวหนัง
        
        ข้อดี
        
        ดูดซึมช้าๆ เพื่อให้ยาออกฤทธิ์ได้นาน
        
        ข้อเสีย
        
        บริเวณฉีดทำให้เกิดแผลหรือฝีได้ มีโอกาสติดเชื้อได้ง่าย
      - ยาฉีดชนิดเข้าขั้นกล้ามเนื้อ
        
        ข้อดี
        
        ยาถูกดูดซึมได้เร็วและเกิดการระคายเคืองน้อยกว่า
        
        ข้อเสีย
        
        การสะสมไว้ที่เนื้อเยื่ออาจทำให้การดูดซึมยาช้าลง
      - ยาพ่นฝอย ยาสูดดม
        
        ข้อดี
        
        ออกฤทธิ์เร็ว สามารถใช้ได้ด้วยตนเอง
        
        ข้อเสีย
        
        ระคายเคืองเยื่อบุทางเดินหายใจและหลอดลม
      - ยาอมใต้ลิ้น
        
        ข้อดี
        
        ไม่ถูกทำลายโดยกรดหรือน้ำย่อยในกระเพาะอาหาร
        
        ข้อเสีย
        
        รถชาติไม่ดี อาจเกิดการระคายเคืองเยื่อบุปากได้
      - ยาเหน็บ
        
        ข้อดี
        
        เหมาะกับเด็กที่รับประทานยายาก ออกฤทธิ์เฉาพที่
        
        ข้อเสีย
        
        ราคาแพง ไม่สะดวกต่อการใช้
  - - - ความสำคัญต่อวิชาชีพพยาบาล
        
        พยาบาลต้องอยู่ภายใต้ข้อบังคับที่กฎหมายกำหนดไว้ในที่เกี่ยวข้องกับการให้ยา พยาบาลวิชาชีพ จะสามรถให้ยาแก่ผู้ป่วยเมื่อแพทย์มีคำสั่งการรักษาเป็นลายลักษณ์อักษร
        
        พยาบาลวิชาชีพต้องมีคุณธรรมโดยการตั้งใจปฏิบัติหน้าที่ให้ดีที่สุดเพื่อให้เกิดผลพึ่งประสงค์แก่ผู้ป่วย
      - วิชาที่ศึกษาเกี่ยวกับคุณสมบัติของยาและฤทธิ์หรือผลของยาที่มีต่อร่างกาย
    - - วิชาที่ศึกษาเกี่ยวกับการเตรียมยา ผสมยาและจ่ายยาเพื่อรักษา
  - - - ยาอันตราย
        
        ยาแผนปัจจุบันหรือยาแผนโบราณที่รัฐมนตรีประกาศเป็นยาอันตราย
      - ยาควบคุมพิเศษ
        
        ยาแผนปัจจุบันหรือยาแผนโบราณที่รัฐมนตรีประกาศเป็นยาที่ควบคุมพิเศษ
      - ยาแผนโบราณ
        
        ยาที่มุ่งสำหรับใช้ในการประกอบโรคศิลปะแผนโบราณกรือบำบัดโรคสัตว์
      - ยาให้ภายนอก
        
        ยาแผนปัจจุบันหรือยาแผนโบราณที่มุ่งสำหรับใช้ภายนอก
      - ยาแผนปัจจุบัน
        
        ยาที่มุ่งสำหรับใช้ในการประกอบวิชาชีพเวชกรรม การประกอบโรคศิลปะแผนปัจจุบัน หรือบำบัดโรคสัตว์
      - ยาใช้เฉพาะที่
        
        ยาแผนปัจจุบันหรือยาแผนโบราณที่มุ่งสำหรับใช้เฉพาะผิวหนัง หู ตา จมูก ปาก ช่องคลอด ท่อปัสสาวะ และทวารหนัก
      - ยาสามัญประจำบ้าน
        
        ยาแผนปัจจุบันหรือยาแผนโบราณที่รัฐมนตรีประกาศเป็นยาสามัญประจำบ้าน
      - ยาบรรจุเสร็จ
        
        ยาแผนปัจจุบันหรือยาแผนโบราณที่ได้ผลิตตขึ้นเสร็จในรูปต่างๆทางเภสัชกรรม บรจุในภาชนะหรือกีบห่อที่ปิดผนึกไว้
      - ยาสมุนไพร
        
        ยาที่ได้จากพฤกษชาติ สัตว์ แร่ ไม่ได้ปรุงแปรสภาพ
    - - ประโยชน์ในการรักษา
        
        ยาแก้ปวดลดไข้
        
        ยารักษามะเร็ง
      - กลไกการออกฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
        
        ยาระบายหรือยาถ่ายที่ทำให้ลำไส้บีบรัดตัวเพิ่มขึ้น
        
        ยากระตุ้นระบบประสาทส่วนกลาง
      - ตำแหน่งการออกฤทธิ์ทางกายวิภาค
        
        ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบการไหลเวียนเลือด
        
        ระบบประสาท
      - แหล่งที่มาของยา
        
        ไอโอดีนจากแร่ธาตุ
        
        ยากลุ่มกลัยโคไซด์ที่ได้จากพืช
  - - - จากสัตว์
        
        โดยการสกัดจากอวัยวะบางส่วนของสัตว์
        
        ดีหมู ดีวัว
        
        ตับ ตับอ่อน
      - จากแร่ธาตุ
        
        ไอโอดีน
        
        ทองแดง
        
        น้ำมันเกลือเเร่
      - จากพืช
        
        เป็นยาที่ได้จากส่วนต่างๆของพืชโดยตรง
        
        ใบ ลำต้น
        
        อื่นๆ
        
        ราก
    - - ส่วนใหญ่ได้จากการสังเคราะห์ โดยอาศัยปฏิกิริยาทางเคมีในห้องปฏิบัติการ
        
        เกลือของเหล็กใช้บำรุงโลหิต
        
        อะลูมิเนียมไฮดอกไซด์ใช้เป็นยาลดกรดในกระเพาะอาหาร
  - - - แบ่งเป็นกลุ่มๆ ชื่อที่อยู่ในกลุ่มเดียวกันจะออกฤทธิ์เหมือนกัน
    - - เป็นชื่อที่บริษัทผู้ผลิตหรือตัวแทนจำหน่ายยาเป็นผู้ตั้งและจดทะเบียนไว้กับกระทรวงสาธารณะสุข
    - - เป็นการเรียกตามส่วนประกอบทางเคมีของยาตั้งแต่การเรียงตัวของอะตอมหรือกลุ่มอะตอม
- - - - ปัจจับที่มีผลต่อตัวยา
        
        ขนาดโมเลกุลของยา
        
        ขนาดยาที่ให้
        
        วิธีการผลิตยาและรูปแบบยา
        
        คุณสมบัติในการละลายไขมัน
      - ปัจจัยเกี่ยวกับผู้ป่วย
        
        วิธีการบริหารยา
        
        พยาธิสภาพของร่างกาย
        
        สภาวะทางสรีรวิทยาและอารมณ์ของผู้รับยา
        
        การได้รับอาหารหรือยาชนิดอื่นร่วมด้วย
    - - การจับตัวของยากับโปรตีนในพลาสม่า
      - ความสามารถในการผ่านเข้าสมองและรก
      - คุณสมบัติทางเคมีฟิสิกส์ของยาแต่ละชนิด ยาในรูปแบบของเหลวจะกระจายตัวได้ดีกว่ายาในรูปแบบของแข็ง
      - การสะสมของยาที่ส่วนอื่น อาจก่อให้เกิดผลข้างเคียงต่ออวัยวะที่ยาไปสะสมได้ หรือทำให้ยาออกฤทธิ์ช้ากว่าปกติ
      - ปริมาณการไหลเวียนของเลือดไปยังอวัยวะนั้นๆ
    - - การกระตุ้นของฤทธิ์ยา
        
        ยาบางชนิดไม่สามารถออกฤทธิ์ได้หลังให้ยา จำเป็นต้องถูกเปลี่ยนแปลงทางโครงสร้างทางเคมี
      - สิ้นสุดการออกของฤทธิ์ยา
        
        การแปรสภาพยาช่วยทำให้ยามีคุณสมบัติละลายน้ำได้ดีขึ้น
    - - การขับถ่ายยาออกจากร่างกาย ร่างกายสามารถกำจัดยาออกได้ทางไต ตับ น้ำดี และปอด อาจจะออกทางน้ำนมและเหลื่อด้วยแต่พบในปริมาณน้อย
    - - คือ เวลาที่ใช้ในการทำยาหรือความเข้มข้นของยาลดลงเหลือ 50เปอร์เซ็นต์ จากความเข้มข้นแรก
      - Loading dose ขนาดยาที่ให้ครั้งแรกเพื่อให้ถึงระดับยาที่ต้องการในพลาสมา
      - Onset ระยะเวลาที่เริ่มให้นาจนถึงยาเริ่มออกฤทธิ์ที่ต้องการ
      - Duration of action ระยะเวลาที่เริ่มออกฤทธิ์ที่ต้องการจนถึงหมดฤทธิ์ที่ต้องการ
    - - Idiosyncrasy เป็นการตอบสนองที่แตกต่างจากปกติไม่เกิดในคนส่วนใหญ่
      - Hypersensitivity การแพ้ยาจากที่ร่างกายมีแอนติบอดีที่ต่อต้านโครงสร้างทางโมเลกุล
      - Hyporeactivity การตอบสนองที่น้อยกว่าปกติทำให้ไม่เกิดฤทธิ์รักษา
      - Hypereactivity การตอบสนองยาที่มากกว่าปกติ
      - Tolerance เป็นการดื้อหรือทนฤทธิ์ของยา
      - Tachyphylaxis การดื้อยาที่เกิดขึ้นอย่างรวดเร็วเมื่อได้รับยาเพียง 2-3ครั้ง
      - Placebo effect ฤทธิ์หลอก
      - สาเหตุการตอบสนองของยา
        
        มีการเปลี่ยนแปลงจำนวนหรือการทำงานของ receptor
        
        มีความแตกต่างกันในความเข้มข้นของ endogenous receptor ligands
        
        มีการเปลี่ยนแปลงของปริมาณยา
  - - - ออกฤทธิ์โดยไม่จับกับ recepter
      - ออกฤทธิ์โดยจับกับ recepter
      - ตัวรับ เป็นองค์ประกอบที่พบได้ที่ผนังเซลล์
      - Anonist ยาที่จับกับ receptor แล้วสามารถทำให้ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
      - Antangonist ยาที่จับกับ receptor แล้วสามารถลดหรือบดบังฤทธิ์ของ agonist ในการจับกับ receptor
      - Partial agonist ยาที่จับกับ receptor แล้วออกฤทธิ์เพียงบางส่วน
    - - Efficacy ความสามารถของยาที่ทำให้เกิดฤทธิ์สูงสุด
      - Potency ความแรงของฤทธิ์ยา
      - Affinity ความสามารถของยาในการเข้าจับกับ receptor