Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

ความรู้พื้นฐานและหลักทั่วไปทางเภสัชวิทยา - Coggle Diagram

- - - - ไม่หมายความว่า
        
        ใช้ในการเกษตรหรือการอุตสาหกรรมตามที่รัฐมนตรีประกาศ
        
        ใช้เป็นอาหารสำหรับมนุษย์ เครื่องกีฬา เครื่องมือ เครื่องใช้ในการส่งเสริมสุขภาพ เครื่องสำอาง หรือเครื่องมือ ใช้ในการประกอบโรคศิลปะหรือวิชาชีพเวชกรรม
        
        ใช้ในห้องวิทยาศาสตร์สำหรับวิจัย วิเคราะห์ หรือการชันสูตรโรคซึ่งมิได้กระทำโดยตรงต่อมนุษย์
  - - - วิชาที่ศึกษาเกี่ยวกับคุณสมบัติของยาและฤทธิ์หรือผลต่างๆของยาที่มีต่อร่างกาย รวมทั้งผลที่ร่างกายกระทำต่อยา
    - - วิชาที่ศึกษาเกี่ยวกับการเตรียมยา ผสมยาและจ่ายยาเพื่อรักษา
  - - - ยาแผนปัจจุบัน
      - ยาแผนโบราณ
      - ยาอันตราย
      - ยาควบคุมพิเศษ
      - ยาใช้ภายนอก
      - ยาใช้เฉพาะที่
      - ยาสามัญประจำบ้าน
      - ยาบรรจุเสร็จ
      - ยาสมุนไพร
    - - ตำแหน่งการออกฤทธิ์ทางกายวิภาค
      - ประโยชน์ในการรักษา
      - กลไกการออกฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
      - แหล่งที่มาของยา , คุณสมบัติทางเคมี และเภสัชวิทยาของยา
  - - - จากพืช
        
        ได้จากส่วนต่างๆของพืชโดยตรง นำมาปรุงเป็น
        ยาโดยไม่เปลี่ยนแปลงรูป เรียกว่า "สมุนไพร"
        (Crude drug) หากสกัดเอาสารที่มีอยู่ในพืชมา
        ทำให้บริสุทธิ์ เรียกว่า "สารสกัดบริสุทธิ์" (Purified drug)
      - จากสัตว์
        
        สกัดจากอวัยวะบางส่วนของสัตว์
      - จากแร่ธาตุ
        
        เช่น ไอโอดีน
        
        ตัวอย่างยาที่ได้จากแร่ธาตุ ยาใส่แผลสดTincture iodine ใช้ภายนอก
    - - ปัจจุบันยาส่วนใหญ่ได้จากการสังเคราห์ อาศัยปฏิกิริยาทางเคมีในห้องปฏิบัติการ
  - - - เรียกตามลักษณะส่วนประกอบทางเคมีของยา
    - - แบ่งเป็นกลุ่มๆ ชื่อยาที่ออกฤทธิ์เหมือนกัน
    - - ชื่อบริษัทผู้ผลิตหรือตัวแทนจำหน่ายยา
  - - - ยาแคปซูล (Capsule) มีเจลาตินหุ้ม เพื่อกลบรสขมของยา
      - ยาเม็ด (Tablet) ยาผงแห้งอัดเม็ด
        
        ยาเม็ดเคลือบ
        
        ยาเม็ดที่ไม่ได้เคลือบ
      - ยาอมใต้ลิ้น (Sublingual) ดูดซึมได้ดีในเยื่อบุใยช่องปาก
      - ยาเม็ดสำหรับเคี้ยว เคี้ยวก่อนยาถึงจะออกฤทธิ์
      - ยาอม (Lozenge) และโทรเช (Troche) แก้เจ็บคอ
      - ยาผงเดือดฟู่ (Effervescent powder) ละลายน้ำได้ดี
      - ยาผง (Power) ผสมเป็นผงเก็บรักษาได้นานและกลิ่นรสดีขึ้น
      - ยาเหน็บ (Suppositories) เตรียมขึ้นเพื่อใช้สอดเข้าไปในช่องคลอด
    - - ยาน้ำสารละลาย
        
        ยาน้ำสารละลายที่ตัวละลายเป็นน้ำ
        
        รับประทานและชนิดใช้ภายนอกหรือใช้เฉพาะที่ เป็นสารที่ละลายอยู่ในตัวทำละลายที่เป็นน้ำบริสุทธิ์
        
        ยาน้ำสารละลายที่ตัวละลายไม่ใช้น้ำ
        
        รับประทานและใช้ภายนอกหรือเฉพาะที่
      - ยาน้ำกระจายตัว
        
        มีสารช่วยมนการทำให้ยาแขวนตะกอนอยู่เมื่อตั้งทิ้งไว้ยาจะตกตะกอน เวลาใ้ต้องเขย่าเพื่อให้ยากระจายได้ทั่วถึง
    - - มีลักษณะต่างๆกัน บางชนิดต้องบรรจุในภาชนะพิเศษ แบะมีลักษณะพิเศษในการใช้
    - - ยาฉีด (Injections)
      - ยาทาผิวหนัง (Applications)
      - ยาพ่นฝอย (Spray)
      - ยาดม (Inhalant)
- - - - การดูดซึมยาเข้าสู่ร่างกาย (Drug absorption)
        
        ปัจจัยเกี่ยวกับตัวยา
        
        ขนาดโมเลกุลของยา
        
        วิธีผลิตนา และรูปแบบยา
        
        ขนาดยาที่ให้
        
        คุณสมบัติในการละลายในไขมัน
        
        ปัจจัยเกี่ยวกับผู้ป่วย
        
        ให้ยาผ่านทางเดินอาหาร
        
        ให้ยาดูดซึมผ่านหลอดเลือดฝอยบริเวณใต้ลิ้น
        
        ให้ยาดูดซึมผ่านทางระบบทางเดินหายใจ
        
        ให้ยาโดยการฉีดใต้ผิวหนัง , กล้ามเนื้อ , หลอดเลือดดำ
        
        ให้ยาดูดซึมผ่านทางผิวหนัง
        
        ให้ยาแบบเหน็บทวารหนักหรือช่องคลอด
    - - ปริมาณการไหลเวียนของเลือดไปยังอวัยวะนั้นๆ จากยาถูกดูดซึม
      - คุณสมบัติทางเคมีและฟิสิกส์ของยาแต่ละชนิด
      - การจับตัวของยากับโปรตีนในพลาสม่าโมเลกุลของยา (plasma protein binding)
      - ความสามารถในการผ่านเข้าสมองและรก
        (capillary permeability)
      - การสะสมของยาที่ส่วนอื่น (accumulation at other site)
        ที่เซลล์ไขมัน (fat as a reservoir) กระดูกและฟัน (bone and teeth)
    - - การแปรสภาพยา
        
        การกระตุ้นการออกฤทธิ์ของยา (mechanism of drug activation)
        
        สิ้นสุดการออกฤทธิ์ของยา
        (termination of drug action)
      - เอนไซม์ที่ทำหน้าที่ในการเปลี่ยนแปลงยา
        
        อยู่ในไซโตพลาสซึม
        
        ในร่างกายมี enzyme
    - - ร่างกายกำจัดยาออกได้ทางไต ตับ น้ำดี และปอด น้ำนมและเหงื่อ
    - - พันธุกรรม
      - สิ่งแวดล้อม
      - อายุ
    - - เหนี่ยวนำเอนไซม์ (enzyme inducer)
      - ยั้บยั้งเอนไซม์ (enzyme inhibitor)
    - - ค่าครึ่งชีวิต (Half life ; t1/2) เวลาที่ใช้ในการ
        ทำให้ยาลดลงเหลือ 50% จากความเข้มข้นแรก
      - Loading dose ขนาดยาที่ให้ครั้งแรกเพื่อ
        ให้ถึงระดับยาที่ต้องการในพลาสมา
      - Onset ระยะเวลาที่ให้ยาจนถึงเริ่มออกฤทธิ์
      - Duration of action ระยะเวลาที่ยาเริ่มออกฤทธิ์จนถึงหมดฤทธิ์
  - - - การจับของยากับ receptor
      - การศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างขนาดยาที่ใช้กับการตอบสนองที่เกิดขึ้นในร่างกาย
    - - ไม่จับกับ receptor
      - จับกับ receptor
    - - Affinity ความสามารถของยาในการจับกับ receptor
      - Efficacy ความสามารถของยาที่ทำให้เกิดฤทธิ์สูงสุด
      - Potency ความแรงของฤทธิ์ยา
  - - - ตอบสนองที่แตกต่างจากปกติที่ไม่พบเกิดในคนเป็นส่วนใหญ่
    - - ตอบสนองต่อยาที่น้อยกว่าปกติ ไม่เกิดฤทธิ์รักษา
    - - ตอบสนองต่อยาที่มากกว่าปกติ
    - - การแพ้ยาจากที่ร่างกายมี antibody ที่ต่อต้านต่อโครงสร้างทางโมเลกุลของยา
    - - การดื้อหรือทนฤทธิ์ของยา
    - - การดื้อยาที่เกิดขึ้นรวดเร็วเมื่อได้รับยา 2 - 3 ครั้ง
    - - ฤทธิ์หลอก