Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

ความรู้พื้นฐานทางเภสัชวิทยา - Coggle Diagram

- - - - นำมาปรุงเป็นยาโดยไม่เปลี่ยนแปลงรูป
        ได้จากส่วนต่างๆของพืชโดยตรง
        
        เรียกว่ายาสมุนไพร (Crude drug)
      - ถ้าสกัดเอาสารที่มีอยู่ในพืชออกมา
        ทำให้บริสุทธิ์ซึ่งสามารถกำหนดขนาดในการรักษาได้
        
        เรียกว่าสารสกัดบริสุทธิ์ (Purified drug)
        
        คาเฟอีนได้จากใบชาและเมล็ดกาแฟใช้เป็นยากระตุ้นระบบประสาทส่วนกลาง
    - - สกัดจากอวัยวะบางส่วนของสัตว์
        
        ตับตับอ่อนดีหมูวัว
        
        ยาอินซูลินสกัดมาจากตับอ่อนของวัว
    - - ไอโอดีนทองแดงน้ำมันเกลือแร่
  - - - เกลือของเหล็กใช้บำรุงโลหิต
      - อะลูมิเนียมไฮดอกไซด์
        ใช้เป็นยาลดกรดในกระเพาะอาหาร
    - - เรียกชื่อตามสูตรเคมี (Chemical name)
      - เรียกชื่อสามัญทางยาหรือชื่อตัวยา (generic name)
      - เรียกชื่อตามการค้า (trade name)
- - - - ยาเม็ดเคลือบเพื่อให้ออกฤทธิ์ที่ลำไส้
      - ยาเม็ดที่ไม่ได้เคลือบ
      - ยาอมใต้ลิ้น (Sublingual) หรือในกระพุ้งแก้ม
      - ยาเม็ดสำหรับเคี้ยว
      - ยาอม และโทรเซ
      - ยาผงเดือด
      - ยาผง
      - ยาเหน็บ
  - - - ยาน้ำสารละลายที่ตัวทำละลายเป็นน้ำ
        
        น้ำปรุง (Aromatic water)
        
        ยาน้ำใส (Solutions)
        
        ยากลั้วคอ (Gargale)
        
        ยาน้ำเชื่อม (Syrups)
        
        ยาหยอดจมูก (Nasal preparations)
        
        ยาจิบ (Linctuses)
        
        ยาหยอดหู (Otic preparations
        
        ยาอมบ้วนปาก (Mouthwash)
        
        ยาสวนล้าง (Irrigation)
        
        ยาน้ำสวนทวารหนัก (Enemas)
      - ยาน้ำสารละลายที่ตัวทำละลายไม่ใช้น้ำ
        
        ยากลีเซอริน (Glycerines)
        
        ยาถูนวด (Liniments)
        
        ยาโคโลเดียน (Colodians)
        
        ยาป้าย (Paints)
        
        ยาสปริริต (Spirits)
        
        ยาอิลิกเซอร์ (Elixir)
    - - เจล (Gels)
      - แมกมาและมิลค์ (Magmas and Milk)
      - โลชั่น (Lotions)
      - มิกซ์เจอร์ (Mixtures)
      - อิมัลชั่น (Emulsion)
- - - - เภสัชจลนศาสตร์ (Pharmacokinetic)
        
        การดูดซึมยาเข้าสู่ร่างกาย (Drug absorption)
        
        ปัจจัยเกี่ยวกับตัวยา
        
        ขนาดโมเลกุลของยา
        
        วิธีการผลิตยาและรูปแบบยา
        
        ขนาดยาที่ให้ (dosage)
        
        คุณสมบัติในการละลายในไขมัน (lipophilic)
        
        ปัจจัยเกี่ยวกับผู้ป่วย
        
        วิธีการบริหารยา (routes of administration)
        
        ยาที่มีคุณสมบัติเป็นกรดอ่อน (acidic drugs)
        
        แอสไพริน (aspirin) จะถูกดูดซึมได้ดีใน medium ที่เป็นกรด
        
        ยาที่มีคุณสมบัติเป็นด่างอ่อน (basic drugs)
        
        มอร์ฟีน (morphine) จะถูกดูดซึมได้ดีใน medium ที่เป็นด่าง
        
        การกระจายตัวของยา (Drugs distribution)
        
        ปริมาณการไหลเวียนของเลือดไปยังอวัยวะนั้น ๆ
        
        คุณสมบัติทางเคมีและฟิสิกส์ของยาแต่ละชนิด
        
        การจับตัวของยากับโปรตีนในพลาสม่า
        
        ความสามารถในการผ่านเข้าสมองและรก
        
        การสะสมของยาที่ส่วนอื่น
        
        การแปรสภาพยาหรือการเปลี่ยนแปลงยา (Drug metabolism, biotransformation)
        
        กระตุ้นการออกฤทธิ์ของยา (mechanism of drug activation)
        
        สิ้นสุดการออกฤทธิ์ของยา (termination of drug action)
        
        เอนไซม์ที่ทำหน้าที่ในการเปลี่ยนแปลงยา
        
        เอนไซม์อาจอยู่ที่ไซโตพลาสซึม (cytoplasm) ของอวัยวะต่างๆเช่นตับ
        
        ในร่างกายมี enzyme หลายชนิดที่เกี่ยวข้องกับการแปรสภาพยาเช่น flavoprotein
        
        Phase 1 reaction: enzyme
        
        Phase II reaction
        
        ปัจจัยที่มีผลต่อ drug metabolism
        
        พันธุกรรมลักษณะทางพันธุกรรมที่มีผลกระทบต่อระดับเอนไซม์จะทำให้เกิดความแตกต่างใน drug metabolism
        
        สิ่งแวดล้อมเช่นคนที่สูบบุหรี่จะมีการ metabolized ยาได้เร็วกว่าคนที่ไม่สูบบุหรี่
        
        อายุเด็กและผู้สูงอายุจะไวต่อฤทธิ์และพิษของยามากกว่าผู้ใหญ่
        
        ปฏิกิริยาระหว่างยาในระหว่างการเกิด metabolism
        
        ยาบางชนิดมีคุณสมบัติเหนี่ยวนำเอนไซม์ (enzyme inducer)
        
        ในขณะที่ยาบางชนิดมีคุณสมบัติยับยั้งเอนไซม์ (enzyme inhibitor)
        
        การขับถ่ายยา (Drug excretion)
        กำจัดยาออกได้ทางไตตับน้ำดีและปอดนอกจากนี้
        
        คำสำคัญทางเภสัชจลนศาสตร์
        
        ค่าครึ่งชีวิต
        
        Loading dose
        
        Onset
        
        Duration of action
    - - เภสัชพลศาสตร์ (Pharmacodynamic)
        
        การจับของยากับ receptor
        
        การศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างขนาดยาที่ใช้กับการตอบสนองที่เกิดขึ้นในร่างกาย
      - กลไกการออกฤทธิ์ของยาทางเภสัชพลศาสตร์
        
        ออกฤทธิ์โดยไม่จับกับ receptor
        
        Chemical action เช่นยาลดกรดในกระเพาะอาหาร
        
        Physical action เช่นยาระบายยาลดการดูดซึมในกระเพาะอาหาร
        
        ออกฤทธิ์โดยจับกับ receptor
        
        ตัวรับ (Receptor) Receptor เป็นองค์ประกอบของเซลล์ซึ่งอาจพบได้ที่ผนังเซลล์ cytoplasm หรือนิวเคลียส
        
        Agonist หมายถึงยาที่จับกับ receptor แล้วสามารถทำให้เกิดฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
        
        Antagonist หมายถึงยาที่จับกับ receptor แล้วสามารถลดหรือบดบังฤทธิ์ของ agonist ในการจับกับ receptor
        
        Partial agonist หมายถึงยาที่จับกับ receptor แล้วออกฤทธิ์เพียงบางส่วน
      - คำสำคัญทางเภสัชพลศาสตร์
        
        Affinity หมายถึงความสามารถของยาในการเข้าจับกับ receptor
        
        Efficacy หมายถึงความสามารถของยาที่ทำให้เกิดฤทธิ์สูงสุดซึ่ง Maximum effect ของยา (Emax)
        
        Potency หมายถึงความแรงของฤทธิ์ยา
        
        โดยปกติแล้ว efficacy จะสำคัญกว่า potency ในการเลือกใช้ยาเหมาะสมกับภาวะของโรค
    - - มักจะทำการทดลองผ่านสัตว์ทดลองเช่นหนูแรทหรือหนูเมาส์
        
        ยาที่มีค่า therapeutic index ต่ำจะมีความปลอดภัยต่ำ
        
        titium, digoxin
        
        ยาที่มีค่า therapeutic index สูงจะมีความปลอดภัยในการใช้สูง
    - - Idiosyncrasy การตอบสนองที่แตกต่างจากปกติที่ไม่พบเกิดในคน
        
        จะเกิดจากความแตกต่างทางพันธุกรรมในการเปลี่ยนแปลงยา
      - Hyporeactivity การตอบสนองต่อยาที่น้อยกว่าปกติทำให้ไม่เกิดฤทธิ์รักษา
      - Hyperactivity การตอบสนองต่อยาที่มากกว่าปกติ
        
        การให้ยานอนหลับในผู้ป่วยบางคนจะไม่หลับในขณะที่ผู้ป่วยบางคนหลับได้นานกว่าปกติ
      - Hypersensitivity หรือ Allergic reaction การแพ้ยาจากที่ร่างกายมี antibody (Ab) ที่ต่อต้านต่อโครงสร้างทางโมเลกุล (structure) ของยา
        
        ผื่นคัน หายใจลำบาก หัวใจเต้นเร็ว คลื่นไส้อาเจียน
      - Tolerance เป็นการซื้อหรือทนฤทธิ์ของยาซึ่งเกิดจากการได้รับยาชนิดนั้นหลายครั้ง
        
        การได้รับยานอนหลับติดต่อกันนาน ๆ จะเกิดการดื้อยา
      - Tachyphylaxis การดื้อยาที่เกิดขึ้นได้รวดเร็วเมื่อได้รับยาเพียง 2-3 ครั้ง
        
        Placebo efect ฤทธิ์หลอกสาเหตุการตอบสนองต่อยาที่แตกต่าง
        
        มีการเปลี่ยนแปลงของปริมาณยาที่จะไปถึง receptor ซึ่งจะขึ้นกับ pharmacokinetic ของยาเพศอายุน้ำหนักภาวะความเจ็บป่วยรวมถึงการทำงานของตับและไต
        
        มีความแตกต่างกันในความเข้มข้นของ endogenous receptor ligands
        
        มีการเปลี่ยนแปลงจำนวนหรือการทำงานของ receptor
        
        มีการเปลี่ยนแปลงส่วนประกอบของอวัยวะที่เกิดการตอบสนองจากการกระตุ้น receptor