Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

บทที่1 ความรู้พื้นฐานและหลักทั่วไปทางเภสัชวิทยา - Coggle Diagram

- - - - ยาที่มุ่งหมายสำหรับใช้ในการประกอบวิชาชีพเวชกรรม ประกอบโรคศิลปะแผนปัจจุบันหรือการบำบัดโรคสัตว์
    - - ยาที่มุ่งหมายสำหรับใช้ในการประกอบโรคศิลปะแผนโบราณ ซึ่งอยู่ในตำราแผนโบราณที่รัฐมนตรีประกาศ
    - - เป็นยาอันตราย ยาใช้ภายนอก
    - - เป็นยาควบคุมพิเศษ ใช้เฉพาะสถานพยาบาล
    - - มุ่งหมายสำหรับใช้ภายนอกทั้งนี้ไม่รวมถึงยาใช้เฉพาะที่
    - - มุ่งหมายสำหรับใช้เฉพาะที่กับผิวหนัง หู ตา จมูก ปาก ช่องคลอด ท่อปัสสาวะ และทวารหนัก
    - - ยาดม
      - ยาลม
      - ยาหม่อง
    - - ยาแผนปัจจุบันที่ผลิตขึ้นสำเร็จรูปต่างๆทางเภสัชกรรม ซึ่งบรรจุในภาชนะ มีฉลากครบถ้วน
    - - ยาที่ได้จากพฤกษชาติหรือแร่ ไม่ได้ปรุง
  - - - ระบบไหลเวียนเลือด
      - ระบบประสาท
      - ระบบทางเดินปัสสาวะ
    - - ยาแก้ปวดลดไข้
      - ยารักษามะเร็ง
      - ยาลดกรดในกระเพาะอาหาร
      - ยานอนหลับ
    - - ยาระบายหรือยาถ่ายที่ทำให้ลำไส้บีบรัดตัวเพิ่มขึ้น
      - ยากระตุ้นระบบประสาทส่วนกลาง
    - - ไอโอดีนจากแร่ธาตุ
      - ยากลุ่มกลัยโคไซด์ที่ได้จากพืช
- - - - ยาสมุนไพร(Crud drug)
        
        ใบมะขามแขก
        
        ยาระบาย
        
        เม็ดพริกไทย
        
        ยาขับลม
    - - สกัดจากอวัยวะบางส่วนของสัตว์
        
        ตับอ่อน
        
        ดีหมู
    - - ไอโอดีน
      - ทองแดง
      - น้ำมันเกลือแร่
  - - - เกลือของเหล็ก ใช้บำรุงเลือด
      - อลูมิเนียมไฮดอกไซด์ ใช้เป็นยาลดกรดในกระเพาะอาหาร
- - - - Chloramphenical
      - Tetracycllin
      - Ampicilin
    - - ยาเม็ดเคลือบ
        
        ออกฤทธิ์ที่ลำไส้เป็นการป้องกันการแตกตัวของยาที่กระเพาะอาหาร
      - ยาเม็ดที่ไม่ได้เคลือบ
        
        Aspirin
        
        Paracetamol
    - - ดูดซึมได้ดีในเยื่อบุช่องปาก
        
        ยาเม็ดtestosterone
        
        Nitroglycerin
    - - ต้องเคี้ยวก่อนยาถึงจะออกฤกธิ์ได้ดี
    - - ใช้อมแก้เจ็บคอ
        
        สเตร็ปซิล
        
        ดีกีวดิน
    - - ยาที่ละลายน้ำได้ง่าย
    - - ผงน้ำตาลเกลือแร่
      - ยาแก้ท้องอืด
    - - ใช้สอดเข้าไปในช่องเปิด
        
        ช่องคลอด
        
        ทวารหนัก
      - ออกฤกธิ์ตรงบริเวณขาหนีบ ซึมเข้าสู่กระแสเลือดทั่วร่างกาย
  - - - เป็นสารละสารใสและอิ่มตัวของน้ำมันหอมระเหย
        
        สาระแหน่
        
        น้ำมันกุหลาบ
        
        การบูร
    - - ละลายในน้ำบริสุทธิ์
        
        กลีเซอลีน
        
        แอลกอฮอล์
      - ยาน้ำเชื่อม(Syrups)
        
        สารละลายเข้มข้นของน้ำตาล
        
        Paracetamol syrups
      - ยาจิบ(Linctuses)
        
        ตัวยาที่ใช้ระงับการไอ ขับเสมหะ
        
        Codeine linctus
      - ยากลั้วคอ(Gargale)
        
        ตัวยามีฤทธิ์ต้านการฆ่าเชื้อ
      - ยาอมบ้วนปาก(Mouthwash)
        
        ใช้ทำความสะอาดดับกลิ่นปาก
      - ยาหยอดจมูก(Nasal Preparations)
        
        ใช้บรรเทาอาการคัดจมูก
      - ยาหยอดหู(Otic preparations)
        
        บางครั้งเป็นยาแขวนตะกอน
    - - 1.ยาอิลิกเซอร์
        
        มีกลิ่นหอมและรสหวาน ใช้เป็นยารับประทานเท่านั้น
      - 2.ยาสปริริต
        
        แอมโมเนียในแอลกอฮอล์
        
        มีแอลค่อนข้างสูง มากกว่า60%
      - 3.ยาโคโลเดียน
        
        มีลักษณะข้น เหนียว
        
        ใช้ทาบาดแผลขนาดเล็ก
      - 4.ยากลีเซอลีน
        
        มีลักษณะข้น เหนียว กึ่งแข็ง
        
        ยาทำให้ผิวหนังอ่อนนุ่ม
      - 5.ยาถูนวด
        
        ยาน้ำใช้เฉพาะภายนอก
      - 6.ยาป้าย
        
        มีฤทธิ์ต้านการติดเชิ้อสมานแผล
    - - ยาน้ำแขวนตะกอน
      - เวลาใช้ต้องเขย่าขวด
      - 1.เจล(gels)
      - 2.โลชั่น(lotions)
      - 3.แมกมาและมิลค์(magmas and milk)
      - 4.มิกซ์เจอร์(mixtures)
      - 5.อิมัลชั่น(emulsion)
  - - - ดูดซึมได้ดี
  - - - เป็นเภสัชภัณฑ์ไร้เชื้อ
      - ไม่มีสารพิษ
      - ยาแขวนตะกอนไร้เชื้อ ห้ามฉีดเข้าหลอดเลือดดำ
    - - เป็นยาน้ำใส อิมัลชั่น
    - - ให้ผลเฉพาะที่
      - มักประกอบกับเครื่องพ่น
- - - - รับประทาน
    - - สะดวก ปลอดภัย ไม่เจ็บ
      - หากเกิดอันตรายจากการกินยาส่วนใหญ่อาการจะไม่รุนแรง
    - - ไม่เหมาะกับยาที่ดูดซึมผ่านระบบทางเดินอาหารช้า
      - ยาอาจระคายเคืองกระเพาะอาหารได้
      - ห้ามใช้กับผู้ป่วยหมดสติ
  - - - ออกฤทธิ์เร็ว ไม่ระคายเคือง
      - ใช้ในผู้ป่วยหมดสติได้
    - - เกิดพิษง่าย รวดเร็ว
      - มีโอกาสเกิดเชื้อได้ง่าย
      - รุนแรงถึงชีวิต
    - - ฉีดเข้าใต้ผิวหนัง 2cc.
      - ฉีดเข้ากล้ามเนื้อ 4-5cc.
  - - - อมใต้ลิ้น
    - - ดูดซึมและออกฤกธิ์ได้เร็วไม่ผ่านตับ
    - - ยาบางชนิดรสชาติไม่ดี
      - ใช้เวลานาน ไม่สะดวกในการพูด
  - - - 1.เหน็บทวารหนัก
      - 2.เหน็บช่องคลอด
    - - เหมาะกับเด็กหรือผู้ที่ทานยายาก
      - ออกฤทธิ์เฉพาะที่และทั่วร่างกาย
    - - ไม่สะดวกต่อการใช้ ราคาแพง
      - อาจเกิดการติดเชื้อภายใน
- - - - เกี่ยวข้องกับการเป็นไปของยาเมื่อเข้าสู่ร่างกาย
      - 1.1.1การดูดซึมยาเข้าสู่ร่างกาย(Drug absorption)
        
        อัตรา(rate)และปริมาณ(extent)ยาที่ถูกนำเข้าสู่กระแสโลหิต
        
        Bioavailability
        
        สัดส่วนของยาที่ไม่ถูกเปลี่ยนแปลงที่ถูกนำเข้าสู่กระแสเลือด
        
        ปัจจัยที่มีผลต่อการดูดซึมยา
        
        เกี่ยวกับตัวยา
        
        1.ขนาดโมเลกุลของยา
        
        2.วิธีการผลิตยา และรูปแบบยา
        
        3.ขนาดยาที่ให้(dosage)
        
        4.คุณสมบัติในการละลายในไขมัน
        
        เกี่ยวกับผู้ป่วย
        
        1.วิธีการบริหารยา(routes of administration)
        
        การให้ยาผ่านทางเดินอาหาร(alimentary route,oral route)
        
        1.ยาที่มีคุณสมบัติเป็นกรดอ่อน(acidic drugs)
        
        1 more item...
        
        2.ยาที่มีคุณสมบัติเป็นด่างอ่อน(basic drugs)
        
        1 more item...
        
        ยาที่มีคุณสมบัติ hepatic first past effect สูงควรพิจารณาให้ยาทางอื่น
        
        การให้ยาดูดซึมผ่านหลอดเลือดฝอยบริเวณใต้ลิ้น
        
        ยาที่ละลายในไขมันได้ดี มีคุณสมบัติเป็นด่าง
        
        ช่วยให้ยาสามารถดูดซึมผ่านหลอดเลือดฝอยได้รวดเร็ว
        
        การให้ยาดูดซึมผ่านทางเดินหายใจ
        
        ยาสูดดม(inhalation)
        
        ยาในรูปก๊าซและของเหลวที่ระเหยได้ดีจะถูกดูดซึมเข้าสู่ระบบไหลเวียนเล่อดได้ง่าย
        
        การให้ยาโดยการฉีดใต้ผิวหนัง(subcutaneous;SC)กล้ามเนื้อ(muscle;IM)หลอดเลือดดำ(intravenous;IV)
        
        การให้ยาโดยวิธีนี้ยาถูกดูดซึมเข้าสู่กระแสเลือดได้100%
      - 1.1.2การกระจายตัวของยา(Drugs distribution)
        
        1.ปริมาณการไหลเวียนของเลือดไปยังอวัยวะต่างๆหลังจากยาถูกดูดซึม
        
        2.คุณสมบัติทางเคมีและฟิสิกส์ของยาแต่ละชนิด
        
        3.การจับของยากับโปรตีนในพลาสม่า
        
        4.ความสามารถในการผ่านเข้าสมองและรก
        
        5.การสะสมของยาที่ส่วนอื่นๆ
      - 1.1.3การแปรสภาพยาหรือการเปลี่ยนแปลงยา
        
        1.การะตุ้นการออกฤทธิ์ของยา
        
        2.สิ้นสุดการออกฤทธิ์ของยา
        
        1.1.3.1เอนไซม์ที่ทำหน้าที่ในการเปลี่ยนแปลงยา
        
        เอนไซม์อาจอยู่ที่ไซโตพลาสซึม
        
        ในร่างกายมี enzyme หลายชนิดที่เกี่ยวข้องกับการแปรสภาพยา
        
        1.1.3.2ปัจจัยที่มีผลต่อ drug metabolism
        
        1.พันธุกรรม
        
        2.สิ่งแวดล้อม
        
        3.อายุ
        
        1.1.3.3ปฏิกิริยาระหว่างยาในระหว่างการเกิดmetabolism
        
        1.ยาบางชนิดมีคุณสมบัติเหนี่ยวนำเอนไซม์
        
        2.ในขณะที่ยาบางชนิดมีคุณสมบัติยับยั้งเอนไซม์
    - - ค่าครึ่งชีวิต
        
        ความเข้มข้นของยาลดลงเหลือ50%จากความเข้มข้นแรก
      - Loading does
        
        ขนาดยาที่ให้ครั้งแรกเพื่อให้ถึงระดับยาที่ต้องการในพลาสมา
      - Onset
        
        ระยะเวลาที่เริ่มให้ยาจนถึงยาเริ่มออกฤทธิ์
      - Duration of action
        
        ระยะเวลาที่นาเริ่มออกฤทธิ์จนถึงหมดฤทธิ์
  - - - การจับของยากับ Receptor
      - การศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างขนาดยาที่ใช้กับการตอบสนองที่เกิดขึ้นในร่างกาย
      - กลไกการออกฤทธิ์ของยาทางเภสัชพลศาสตร์
        
        1.ออกฤทธิ์โดยไม่จับกับ receptor
        
        Chemical action
        
        Physical action
        
        2.ออกฤทธิ์โดยจับกับ receptor
        
        1.ตัวรับ (Receptor)
        
        พบได้ที่ผนังเซลล์ cytoplasm
        
        2.Agonist
        
        สามารถทำให้เกิดฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
        
        3.Antagonist
        
        สามารถลดฤทธิ์ของagonist ในการจับกับ receptor
        
        4.Partial agonist
        
        ออกฤทธิ์เพียงบางส่วน