Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

ความรู้พื้นฐานและหลักทั่วไปทางเภสัชวิทยา - Coggle Diagram

- - - - ยาเม็ดเคลือบ เพื่อให้ออกฤทธิ์ที่ลำไส้
      - ยาเม็ดที่ไม่ได้เคลือบ
  - - - น้ำปรุง เป็นสารละลายใสและอิ่มตัว พวกยาดม
      - ยาน้ำใส น้ำใสๆไม่มีการตกตะกอน เช่น ยาหยอดตา
      - ยาน้ำเชื่อม เป็นสารละลายเข้มข้นของน้ำตาล เหมาะสำหรับเด็ก
      - ยาจิบ มีความหนืดเล็กน้อย ส่วนใหญ่ใช้เป็นยาแก้ไอ ขับเสมหะ
      - ยากลั้วคอ ป้องกันหรือรักษาการอักเสบในคอ
      - ยาอมบ้วนปาก ใช้ทำความสะอาดดับกลิ่นปาก
      - ยาหยอดจมูก ใช้พ่นหรือหยอดเข้าจมูก
      - ยาหยอดหู ส่วนมากเป็นน้ำยาใส
      - ยาสวนล้าง ล้างบาดแผลหรือช่องต่างๆของร่างกาย มักเรียกว่า Douches
    - - ยาอิเล็กเซอร์ มีกลิ่นหอม รสหวานเป็นยารับประทานเท่านั้น
      - ยาสปริริต สารหอมระเหย เช่น การบูร
      - ยาโคโลเดียน หรือยากัด เป็นยาน้ำที่ีมีลักษณะข้น เหนียว มักใช้ทาบาดแผลขนาดเล็ก
      - ยากลีเซอริน ลักษณะข้นเหนียว เช่นยาหยอดหู ยาอมบ้วนปาก
      - ยาถู เป็นยาใช้ภายนอก
      - ยาป้าย สมานแผล ระงับความปวด
    - - เจล มีลักษณะเป็นกาว
      - โลชั่น เป็นยาแขวนตะกอนคล้ายเจล สารยามีขนาดใหญ่ ยามีลักษณะหนืด
      - มิกซ์เจอร์ เป็นยาผสมน้ำ
- - - - สะดวก ปลอดภัย ราคาถูก สามารถให้ได้ด้วยตัว
    - - อาจระคายเคืองกับกระเพาะอาหาร ทำให้กระเพาะอาหารเป็นแผล
  - - - ออกฤทธิ์เร็ว ไม่ระคายเคืองต่อทางเดินอาหาร
        ให้ในปริมาณมากๆได้
    - - เกิดพิษง่าย รวดเร็ว และรุนแรงถึงชีวิต
      - ยามีราคาแพง
      - อาจทำให้เกิดHF เพราะกล้ามเนื้อหัวใจทำงานหนัก
  - - - การดูดซึมเป็นไปอย่างช้าๆ ยาออกฤทธิ์นานพอสมควร
      - หากแพ้เฉียบพลัน สามารถใช้ tourniquest รัดบริเวณที่ฉีด
    - - สามารถให้ยาได้ไม่เกิน 2ml
      - ราคาแพง
      - มีโอกาสติดเชื้อได้ง่าย
  - - - ยาถูกดูดซึมเร็วเกิดการระคายเคืองน้อยกว่าการฉีดเข้าใต้ผิวหนัง
    - - สามารถให้ได้ไม่เกิน5ml
      - ราคาแพง
  - - - ออกฤทธิ์เร็ว สามารถให้ยาด้วยตัวเอง
      - ออกฤทธิ์เฉพาะที่
    - - วิธีการให้ยาไม่สะดวก
      - ปริมาณยาไม่แน่นอน
      - อาจติดเชื้อในระบบทางเดินหายใจ
  - - - ยาถูกดูดซึม ออกฤทธิ์ได้เร็ว ไม่ผ่านตับ
      - ไม่ทำลายโดยกรด หรือน้ำย่อยในกระเพาะอาหาร
    - - ยาบางชนิดรสชาติไม่ดี
      - ใช้เวลานาน ไม่สะดวกในการพูด
  - - - เหมาะกับเด็กที่ทานยายาก
      - ออกฤทธิ์เฉพาะที่และทั่วร่างกาย
    - - ไม่สะดวกต่อการใช้
      - ราคาแพง
- - - - การดูดซึมยาเข้าสู่ร่างกาย
        
        การดูดซึมยา อัตราและปริมาณที่ถูกนำเข้าสู่กระแสโลหิต
        
        Bioavailability สัดส่วนของยาที่ไม่ถูกเปลียนแปลงที่ถูกนำเข้าสู่กระแสเลือด
        
        ปัจจัยเกี่ยวกับตัวยา
        
        วิธีการผลิตยา เช่น ยาน้ำใส ยาแขวนตะกอน
        
        ขนาดยาที่ให้ ปัจจัยที่กำหนดความเข้มข้นของยา
        
        ขนาดโมเลกุลยา ยาที่มีน้ำหนักโมเลกุลต่ำจะซึมผ่าน cell membrane ได้ดี
        
        คุณสมบัติในการละลายไขมัน ยาที่กินเข้าไปผ่านcell membrabe ยาตัวไหนที่ผ่านcell membrane ได้ดีแสดงว่ายาตัวนั้นมีความสามารถในการละลายในไขมัน
        
        ปัจจัยเกี่ยวกับการผู้ป่วย
        
        วิธีการบริหารยา
        
        การให้ยาผ่านทางเดินอาหาร
        
        ยาที่คุณสมบัติกรดอ่อน ถูกดูดดซึมได้ดีใน mediumที่เป็นกรด
        
        ยาที่มีคุณสมบัติเป็นด่างอ่อนถูกดูดดซึมได้ดีใน mediumที่เป็นด่าง
        
        การให้ยาผ่านหลอดเลือดฝอยบริเวณใต้ลิ้น ๆ
        
        ให้ยาดูดซึมผ่านทางเดินหายใจ
        
        การให้ยาโดยการฉีดใต้ผิวหนัง SC IM Iv
        
        การให้ยาดูดซึมทางผิวหนัง
        
        การให้ยาเหน็บทวารหนักหรือช่องคลอด
        
        การนอนทำให้การเคลื่อนที่ของยาไปยังกระเพาะอาหารช้าลง
        
        การได้รับอาหารอื่นร่วมด้วย ทำให้ลดการดูดซึมยาบางชนิด
        
        พยาธิสภาพของร่างกาย เช่นท้องเสีย คลื่นไส้อาเจียน ทำให้ปริมาณยาที่อยู่ในกระเพาะอาหารลดลง
    - - ยาตัวไหนจับกับ plasma protien ได้เยอะ การกระจายตัวน้อย
      - ความสามารถในการผ่านรกและสมอง
      - ยาที่ละลายในไขมันได้ดีจะกระจายตัวไปังอวัยวะเป้าหมายได้ดี
      - การสะสมของยาที่ส่วนอื่น
      - ปริมาณการไหลเวียนของเลือดไปยังบริเวณนั้นๆ
    - - กระตุ้นการออกฤทธิ์ยา ยาบางชนิดต้องถูกเปลี่ยนแแปลงโครงสร้าง เพื่อที่จะออกฤทธิ์
      - การสิ้นสุดการออกฤทธิ์ การแปลสภาพช่วยให้ยามีคุณสมบัติละลายน้ำได้ดีขึ้น
      - เอนไซม์ที่ทำหน้าที่ในการเปลี่ยนแปลงยา
        
        เอนไซม์ที่อยู่ในไซโตพลาสซึม ของอวัยวะต่างๆ เช่นตับ
        
        ในร่างกายมีเอนไซม์หลายชนิดที่ช่วยในการแปลสภาพยา
      - ปฎิกิริยาการเปลี่ยนแปลงยา
        
        Phase I reaction การแปลสภาพยาโดยอาศัย cytochrom P450 ให้ยาเป็นPolar metabolite มากขึ้นมขับถ่ายออกรางกาย เข้าสู้Phase II
        
        Phase II reaction เติมพวก functional group เพื่อให้มีประจุ มีขั้วให้มันละลายน้ำ
      - ปัจจัยที่มีผลต่อ drug metabolismm
        
        อายุ
        
        พันธุกรรม
        
        สิ่งแวดล้อม
      - ปฎิกิริยาระหว่างยาในระหว่างการเกิด metabolism
        
        ยาบางชนิดเหนี่ยวนำเอนไซม์ ทำให้มีการเปลี่ยนแปลงยาและทำลายยาอื่นอย่างรวดเร็ว มากขี้น
        
        ยาบางชนิดยับยั้งเอนไซม์ ทำให้ยาชนิดอื่นถูกแปลสภาพได้ยา ออกฤทธิ์นานขึ้น
        
        ยาที่เกิดปฏิกิริยาเร็วกว่าอาจทำให้ endogenous substrates ในร่างกายหมดไป
    - - ร่างกายสามารถกำจัดออกได้ทาไต ตับ น้ำดี และปอด
    - - loading dose ขนาดยาที่ให้ครั้งแรกเพื่อให้ถึงระดับยาที่ต้องการในพลาสมา
      - onset ระยะเวลาที่เริ่มให้ยาจนถึงยาเริ่มออกฤทธิ์
      - ค่าครึ่งชีวิต เป็นตัวกำหนดการรักษา
      - Duration of action ระยะเวลาที่ยาเริ่มออกฤทธิ์จนยาหมดฤทธิ์
  - - - การจับของยากับ receptor
      - ศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างขนาดยากับยาที่ร่างการต้องการ
    - - ออกฤทธิ์โดยไม่จับกับตัวรับ
        
        chemical action เช่นยาลดกรด
        
        Physical action เช่นยาระบาย
      - ออกฤทธิ์จับกับreceptor
    - - receptor มีลักาณะจำเพาะ เจาะจงจับกับสารที่โครงสร้างเจาะจงแล้วทำให้เกิดการทำงานของเซลล์นั้นๆ
    - - ยาที่จับกับreceptorแล้วเห็นฤทธิ์ในการรักษา
    - - ยาที่จับกับreceptor แล้วไม่เห็นฤทธิ์ในการรักษา
    - - ยาที่จับกับreceptorแล้วออกฤทธิ์เพียงบางส่วน
    - - Affinity ความสามารถในการจับกับreceptor
      - Potency ความแรงของฤทธิ์ยา
      - Efficacy ควาสามารถที่ทำให้เกิดฤทธิ์สูงสุด