Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

ความรู้พื้นฐานและหลักทั่วไปทางเภสัชวิทยา - Coggle Diagram

- - - - ยาอันตราย
      - ยาควบคุมพิเศษ
      - ยาแผนโบราณยาอันตราย
      - ยาใช้ภายนอก
      - ยาแผนปัจจุบัน
      - ยาใช้เฉพาะที่
      - ยาสามัญประจำบ้าน
      - ยาบรรจุเสร็จ
      - ยาสมุนไพร
    - - ประโยชน์ในการรักษาเป็นวิธีการแบ่งประเภทของยาที่นิยมใช้กันมากและอาจใช้ร่วมกับการแบ่งยาตามกลไกลการออกฤทธิ์ทางกายวิภาค
      - กลไกการออกฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
      - ตำแหน่งออกฤทธิ์ทางกายวิภาค เช่น ยาออกฤทธ์ต่อระบบหมุนเวียนเลือด
      - แหล่งที่มาของยามาส่งมาทางเคมีและเภสัชวิทยาของยา
  - - - สัตว์ โดยการสกัดจากอวัยวะบางส่วนของสัตว์ เช่น ตับอ่อน ดีหมู
      - แร่ธาตุ เช่น ไอโอดีน น้ำมันเกลือแร่
      - พืช เช่น ราก ยา นำมาปรุงเป็นยาโดนไม่เปลี่ยนแปลงรูป เรียกว่ายาสมุนไพร
    - - อาศัยปฎิกริยาทางเคมีในห้องปฎิบัติการ เช่น เกลือของเหล็ก ใช้บำรุงโลหิต
  - - - ยาน้ำสารละลาย
        
        ยาน้ำสารละลายที่ตัวทำละลายเป็นน้ำ
        
        ยาจิตเหนิดเล็กน้อยละลายในแนวตั้งใช้ระงับการไอ
        
        ยากลั้วคอ ยามีฤทธิ์ต้านการฆ่าเชื้อรักษาอาการติดเชื้อในลำคอ
        
        ยาน้ำเชื่อมเป็นสารละลายเข้มข้นของน้ำตาลมีความหนืด
        
        ยาอมบ้วนปากสารระงับเชื้อ ยาชา ยาสมานเนื้อเยื่อ
        
        ยาน้ำใสเช่นแอลกอฮอล์
        
        ยาหยอดจมูกส่วนมากยาหยอดจมูกช่วยบรรเทาอาการคัดจมูก
        
        น้ำปรุง เช่นการบรู
        
        ยาหยอดหูบางครั้งเป็นยาแขวนตะกอน
        
        ยาสวนล้าง สารละลายชนิดปราศจากเชื้อสำหรับล้างบาดแผลหรือช่องต่างๆในร่างกาย
        
        ยาน้ำสวนทวารหนักเป็นสารละลายใสประกอบด้วยตัวทำละลายซึ่งอาจเป็นน้ำกรีเซอลีนสารละลายน้ำเกลือ
        
        ยาน้ำสารละลายที่ตัวทำละลายไม่ใช่น้ำ
        
        ยาสปริตมีแอลกอฮอล์ค่อนข้างสูงครูมากกว่า 60%
        
        ยาโคโลเดียน มีลักษณะอ้วนเดี๋ยวใช้รักษาตาปลาหรือหูด
        
        ยาอิลิกเซอร์ ตัวยาที่สำคัญเป็นแอลกอฮอล์3- 44%
        
        ยากลีเซอรินเป็นยาน้ำที่มีลักษณะข้นเหนียวเป็นยาหยอดหูยาอมบ้วนปาก
        
        ยาถูนวด เป็นยาน้ำใช้เฉพาะภายนอกอาจเป็นสารละลายใสหรือข้นเหลว
        
        ยาป้าย เป็นยาน้ำที่ประกอบด้วยตัวยาที่มีฤทธิ์ต้านการติดเชื้อสมานแผลอาการปวด
      - ยาน้ำกระจายตัว ยาน้ำแขวนตะกอนยาน้ำชนิดนี้มามีสารช่วยในการทำให้ยาแขวนตะก่อนอยู่ด้วยแต่เมื่อตั้งทิ้งไว้ยาจะตกตะกอนเวลาใช้ต้องเขย่ายาเพื่อให้ยากระจาย
        
        แมกมาและมิลค์ เป็นยาแขวนตะกอนคล้ายเจลแต่สารยามีขนาดใหญ่ลักษณะของยาจึงหนืดกว่า
        
        มิกซ์เจอร์ เป็นยาน้ำผสมอาศัยหรือไม่ใส่อยากแขวนตะกอนก็ได้
        
        โลชั่นเป็นยาน้ำแขวนตะกอนชนิดใช้ภายนอกเช่นคาลาไมน์
        
        อิมัลชั่น เป็นยาน้ำที่มีส่วนผสมของน้ำมันกระจายอยู่ในน้ำมีลักษณะขุ่นเหนียว
        
        เจล ตัวยามีขนาดเล็กแต่ไม่ละลายน้ำมีลักษณะเป็นกาว
    - - ขี้ผึ้งมีลักษณะเป็นน้ำมันเป็นยาเตรียมที่ใช้ทาผิวหนังและเยื่อเมือกเพื่อลดการเจริญเติบโตของแบคทีเรียหรือบรรเทาอาการต่างๆ
      - ครีมเป็นยาน้ำแขวนตะกอนที่มีความขุ่นมากใช้สำหรับป้องกันการติดเชื้อทำให้รู้สึกเย็นหรือใช้แต่งแผลเพื่อบรรเทาอาการ
    - - ยาแคปซูล เป็นยาที่มีเจลาตินเป็นปลอกหุ้มเพื่อกลบรสผมของยา
      - ยาเม็ดสำหรับเคิ้ยวเวลาจะใช้ต้องเขียวก่อนยาถึงจะออกฤทธิ์ได้ดี
      - ยาอมประกอบด้วยยาฆ่าเชื้อและยาทำลายเชื้อ
      - ยาผงเดือดฟู่ ระบายน้ำได้ง่าย
      - ยาอมใต้ลิ้นเป็นยาที่ดูดซึมได้ดีในเยื่อในช่องปากเข้าสู่กระแสโลหิตได้โดยตรงยาจะออกฤทธิ์เร็ว
      - ยาผงเป็นรูปของยาผสมที่เป็นห่วงเพื่อเก็บยาได้นานและกลิ่นรสดีขึ้น
      - ยาเม็ด เป็นยาผงแห้งที่อัดเม็ด
        
        ยามิที่ไม่ได้เคลื่อบ เช่น Aspirin Paracetamol
        
        ยาเม็ดเคลือบเพื่อให้ออกฤทธิ์ที่ลำไส้เป็นการป้องกันการแตกตัวของยาที่กระเพาะ
      - ยานเหน็บ ออกฤทธิ์ตรงบริเวณที่เหน็บเช่นช่องคลอดทวารหนัก
    - - ยาทาผิวหนังเป็นยาสำหรับใช้ทาเฉพาะที่อาจเป็นยาน้ำใสยาน้ำแขวนตะกอนก็ได้
      - ยาดมเป็นยาที่มีกลิ่นหอมละเหยสามารถสุดดมได้ง่ายเพื่อบรรเทาอาการวิงเวียน
      - ยาฉีดการให้โดยไม่ผ่านระบบทางเดินอาหารตัวยาจะมีความบริสุทธิ์สูงไม่มีสารพิษหรือสารที่ไม่ได้ยาจะปราศจากเชื้อจุลินทรีย์เพื่อความปลอดภัย อยากแขวนตะกอนชนิดไร้เชื้อห้ามฉีดเข้าหลอดเลือดดำหรือช่องไขสันหลัง
      - ยาพ่นฝอย เป็นการเตรียมยาที่พึ่งผลเฉพาะที่ และ ป้องกันการออกฤทธิ์ไม่ไม่พึี่งประสงค์ต่อร่างกาย
- - - - ออกฤทธิ์โดยไม่จับกับreceptor
      - ออกฤทธิ์จับกับreceptor
        
        Agonist หมายถึงยาที่จับกับreceptor แล้วสามารถทำให้เกิดฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
        
        Antagonist ยาที่จับกับreceptorแล้วสามารถลดหรือบดบังฤทธิ์ของagonist
        
        ตัวรับ receptor การจับของยากับreceptor receptorเป็นองค์ประกอบของเซลล์ซึ่งอาจพบได้ที่ผนังเซลล์หรือนิวเคลียสโดยreceptorร์มีคุณสมบัติจะจดจำและจับกับสารที่มีโครงสร้างจำเพาะเจาะจงแล้วทำให้การทำงานของเซลล์นั้นเปลี่ยนแปลง เพื่อให้การทำงานของร่างกายดำเนินไปได้อย่างปกติ
        
        Partial agonist หมายถึง หมายถึงยาที่จับกับ receptorแล้วออกฤทธิ์เพียงบางส่วนคำสำคัญทางเภสัชพลศาสตร์
    - - Affinity หมายถึงความสามารถของยาในการเข้าจับกับreceptor
      - Efficacy หมายถึงความสามารถของยาที่ทำให้เกิดลิสต์สูงสุด
        Potency หมายถึงความแรงของฤทธิ์ยา
  - - - ปัจจัยเกี่ยวกับตัวยา
        
        วิธีการผลิตยา
        
        ขนาดยาที่ให้
        
        ขนาดโมเลกุลของยา
        
        คุณสมบัติในการละลายในไขมัน
      - ปัจจัยเกี่ยวกับผู้ป่วย
        
        วิธีการบริหารยา ความสามารถในการดูดซึมยาเข้าสู่กระแสเลือด
        การให้ยาผ่านทางเดินอาหาร
        
        ยาที่มีสมบัติเป็นกรดเช่นกระเพาะอาหาร
        
        ยาที่มีคุณสมบัติเป็นด่างเช่นลำไส้เล็ก
        
        การให้ยาดูดซึมผ่านหลอดเลือดฝอยบริเวณใต้ลิ้นการให้ยาดูดซึมผ่านทางระบบทางเดินหายใจ
        
        การให้ยาโดยการฉีดใต้ผิวหนัง(Bioavailability100%)
        
        พยาธิสภาพของร่างกายเช่นท้องเสียคลื่นไส้มีผลการดูดซึมของยาผ่านทางเดินอาหารได้
        
        การกระจายตัวของยา(Drugs distribution)ปริมาณการไหลของเลือดไปยังอวัยวะนั้นนั้นหลังจากยาถูกดูดซึมแล้วอยากจะไปสู่อวัยวะที่มีปริมาณการไหลเวียนของเลือดสูงได้อย่างรวดเร็วการจับตัวของยากับโปรตีนในพลาสม่า
        
        การแปลสภาพยาหรือการเปลี่ยนแปลงยา(Drug metabolism)การแปรสภาพยามีตับเป็นอวัยวะสำคัญที่เกิดการแปรสภาพการแปรสภาพยามี ความสำคัญ2ประการ
        
        .กระตุ้นการออกฤทธิ์ของยา ยาบางชนิดยังไม่สามารถออกฤทธิ์ได้หลังให้ยาจำเป็นต้องถูกเปลี่ยนแปลงโครงสร้างทางเคมีก่อนจึงจะสามารถออกฤทธิ์ในร่างกายได้
        
        สิ้นสุดการออกฤทธิ์ของยาการแปรสภาพยาช่วยทำให้ยามีคุณสมบัติละลายน้ำได้ดีขึ้นเพื่อง่ายต่อการขับออกทางไต
        
        ปฏิกิริยาระหว่างยาระหว่างการเกิดmetabolism
        
        1.ยาบางชนิดมีคุณสมบัติเหนียวนำเอนไซม์(enzyme inducer)ทำให้มีการเปลี่ยนแปลงยาแล้วทำไรอย่างอื่นอย่างรวดเร็วและมากขึ้น
        
        2.ในขณะที่ยาบางชนิดมีคุณสมบัติยับยั้งเอนไซม์(enzyme inhibitor) ทำให้ยาชนิดอื่นที่ให้ร่วมถูกแปรสภาพได้ช้าทำให้ยาอื่นที่ให้ร่วมด้วยมีอะไรยะเวลาการออกฤทธิ์นานขึ้น
    - - Loading dose ขนาดยาที่ให้ครั้งแรกเพื่อให้ถึงระดับยาที่ต้องการในพลาสม่าคือการให้ยาในขนาดสูงอย่างรวดเร็ว
      - onset ระยะเวลาที่เริ่มให้ยาจนถึงยาเริ่มออกฤทธิ์ที่ต้องการ
      - ค่าครึ่งชีวิต(Half life;t1/2)คือเวลาที่ใช้ในการทำให้ยาหรือความเข้มข้นของยาลดลงเหลือ 50%
      - Duration of action ระยะเวลาที่ยาเริ่มออกฤทธิ์ที่ที่ต้องการจนถึงหมดฤทธิ์ที่ต้องการ