Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

ความรู้พื้นฐานเเละหลักทั่วไปทางเภสัชวิทยา - Coggle Diagram

- - - - วัตถุที่มุ่งหมายสำหรับใช้เป็นอาหารสำหรับมนุษย์เครื่องกีฬาเครื่องมือเครื่องใช้ในการส่งเสริมสุขภาพเครื่องสำอางเครื่องมือส่วนประกอบของเครื่องมือที่ใช้ในการประกอบโรคศิลปะหรือวิชาชีพเวชกรรม
      - วัตถุที่มุ่งหมายสำหรับใช้ในห้องวิทยาศาสตร์สำหรับการวิจัย การวิเคราะห์หรือการชันสูตรโรคซึ่งมิได้กระทำโดยตรงต่อร่างกายมนุษย์
      - วัตถุที่มุ่งหมายสำหรับใช้ในการเกษตรอุตสาหกรรมตามที่รัฐมนตรีประกาศ
- - - - ปัจจุบันยาส่วนใหญ่ได้จากการสังเคราะห์ด้วยอาศัยปฏิกิริยาทางเคมีในห้องปฏิบัติการเช่นเกลือของแข็งใช้บำรุงโลหิต อะลูมิเนียมไฮดรอกไซด์ ใช้เป็นยาลดกรดในกระเพาะอาหาร
    - - สัตว์ โดยสกัดจากอวัยวะบางส่วน
      - เเร่ธาตุ
        
        ยาที่ได้จากเเรธาตุ เช่น
        
        ผงน้ำตาลเกลือเเร่
        
        ยา Lithium carbonate เป็นยารักษาโรคจิตคลุ้มคลั่ง
        
        ยาใส่เเผลสด Tincture iodine
        
        ยาลดกรดประเภทอะลูมิเนียมไฮดรอกไซด์ เเมกนีเซียมไฮดรอกไซด์
      - พืช ได้จากส่วนต่างๆของพืชโดยตรงนำ มาปรุงเป็นยาโดยไม่เปลี่ยนเเปลงรูปเรียกว่า ยาสมุนไพร
- - - - ยาน้ำสารละลาย
        
        ยาน้ำสารละลายที่ตัวทำละลายเป็นน้ำ
        
        ยากลั้วคอ (Gargale) = เป็นสารละลายใสเเละเข้มข้นตัวยามีฤทธิ์ต้านการฆ่าเชื้อ
        
        ยาอมบ้วนปาก (Mouthwash) = เป็นสารละลายใช้ทำความสะอาดดับกลิ่นปาก
        
        ยาจิบ (Linctuses) = เป็นสารใส หนืดเล็กน้อย ประกอบด้วยยาระงับการไอ
        
        ยาหยอดจมูก (Nasal preparations) = เป็นสารละลายใส ใช้พ่นหรือหยอดทางจมูก
        
        ยาน้ำเชื่อม (Syrups) = เป็นสารละลายเข้มข้นของน้ำตาล ใช้เป็นยารับประทานเท่านั้น
        
        ยาหยอดหู(Otic preparations) = ส่วนมากเป็นยาน้ำใส บางครั้งเป็นยาเเขวนตะกอน
        
        ยาน้ำใส (Solution) = เป็นยาละลายน้ำใส ซึ่งประกอบด้วยตัวยาซึ่งอาจเป็นสารของเหลวหรือของเเข็งละลายในน้ำบริสุทธิ์
        
        ยาสวนล้าง (Irrigation) = เป็นสารละลายชนิดปราศจากเชื้อสำหรับล้างบาดเเผล
        
        น้ำปรุง (Aromatic water) =เป็นสารละลายใสเเละอิ่มตัวของน้ำมันระเหยง่าย
        
        ยาน้ำสวนทวารหนัก (Enemas) = เป็นสารละลายใสประกอบด้วยตัวทำละลายซึ่งอาจเป็นน้ำ กลีเซอรีน
        
        ยาน้ำสารละลายที่ตัวทำละลายไม่ใช่น้ำ
        
        Elixir เป็นสาารละลายใสชนิดไฮโดรเเอลกอฮอล์ ที่มีกลิ่นหอม เเละหวาน ใช้เป็นยารับประทานเท่านั้น มีเเอลกอฮอล์ 3-44%
        
        Spirit เป็นสาารละลายใสของสารหอมระเหยง่าย มีเเอลกอฮอล์มากกว่า60%
        
        Collodians เป็นยาน้ำมีลักษณะข้นเหนียว มักใช้ทาบาดเเผลขนาดเล็ก ส่วนประกอบของยามีฤทธิ์ลอกผิวหนัง
        
        Glycerines มีลักษณะข้นเหนียว หรือกึ่งเเข็งประกอบด้วยตัวยากลีเซอรีนไม่น้อยกว่า 30%
        
        ยาถูนวด Liniments เป็นยาน้ำใช้เฉพาะภายนอก
        
        ยาป้าย Paints เป็นยาน้ำที่ประกอบด้วยตัวยาฤทธิ์ต้านการติดเชื้อสมานเเผล
      - ยาน้ำการะจายตัว
        
        Magma and milk เป็นยาเเขวนตะกอนคลายเจลเเต่สารยามีขนาดใหญ่
        
        Lotion เป็นยาน้ำตะกอนเเขวนชนิดใช้ภายนอก
        
        Gel ตัวยามีขนาดเล็กไม่ละลายน้ำ
        
        Mixture เป็นยาน้ำผสม อาจใส่หรือไม่ใสยาเเขวนตะกอนก็ได้
        
        Emulsion มีทั้งเเบบกินเเละเเบบยาใช้เฉพาะที่ เป็นยาน้ำที่มีส่วนของน้ำมันกระจายอยู่ในน้ำ
    - - ยาฉีด เป็นเภสัชภัณฑ์ชนิดไร้เชื้อที่บริหารยาโดยการฉีด ตัวยาจะมีความบริสุทธิ์สูง *ห้ามฉีดเข้าหลอดเลือดดำหรือ่องไขสันหลัง
      - ยาทาผิวหนัง เป็นยาใช้เฉพาะที่ อาจเป็นยาน้ำใว ยาน้ำเเขวนตะกอนก็ได้
      - ยาพ่นฝอย เป็นยาที่เตรียมขึ้นเพื่อหวังผลเฉพาะที่เเละป้องกันฤทธิ์ที่ไม่พึงประสงค์
      - ยาดม เป็นยาที่มีกลิ่นหอมระเหย ใช้สูดดมเพื่อบรรเทาอาการวิงเวียน
    - - เเคปซูล มีเจลาตินเป็นปลอดหุ้ม เพื่อกลบรสขม
      - ยาเม็ด
        
        ยาเม็ดเคลือบ เพื่อให้ออกฤทธิ๋ที่ลำไส้ ป้องกันการเเตกตัวเเละระคายเคืองที่กระเพาะอาหาร
        
        ยาเม็ดไม่ได้เคลือบ
      - ยาอมใต้ลิ้น = เป็นยาที่ถูกดูดซึมได้ดีในเยื่อบุในช่องปากเข้าสู่กระแสโลหิตโดยตรงยาวจึงออกฤทธิ์เร็วและไม่ถูกทำลายโดย กระเพาะอาหาร
      - ยาเม็ดสำหรับเคี้ยว = ต้องเคี้ยวก่อนยาถึงจะออกฤทธิ์ได้ดี
      - ยาอม = อมแก้เจ็บคอประกอบด้วยยาฆ่าเชื้อและยาทำลายเชื้อผสมน้ำตาลให้มีรสชาติน่ารับประทาน
      - ยาผงเดือดฟู่ = เป็นยาที่ละลายน้ำง่าย
      - ยาเหน็บ = เป็นยาที่เตรียมขึ้นเพื่อใช้สอดเข้าไปในช่องเปิด
    - - ขี้ผึ้ง เป็นยาเตรียมที่ใช้ทาผิวหนังเเละเยื่อเมือกเพื่อลดการเติบโของเเบคทีเรีย
      - ครีม เป็นยาน้ำเเขวนตะกอนทีี่มีความเข้มข้นมากใช้สำหรับการป้องกันการติดเชื้อ
- - - - เกี่ยวกับการเป็นไปของยาเมื่อเข้าสู่ร่างกาย
        
        ได้เเก่
        
        การกระจายตัวของยา Drug distribution
        
        การกระจายตัวของยาขึ้นอยู่กับ
        
        การจับตัวของยากับโปรตีนในพลาสมา
        
        โมเลกุลของยาบางชนิดสามารถรวมตัวได้อย่างหลวมๆกับ พลาสม่าโปรตีนการรวมตัวของยากับ Plasma โปรตีนส่งผลลดการกระจายตัวของยาเพราะยาที่รวมตัวกับโปรตีนจะมีขนาดใหญ่ไม่สามารถผ่านผนังหลอดเลือดฝอยระยองบริเวณที่ออกฤทธิ์ได้ทำให้มียาบางส่วนถูกกับเก็บไว้ในกระแสเลือด
        
        ความสามารถในการ ผ่านเข้าสมองและรก
        
        บางส่วนของสมองมีblood brain barrier จะไม่ยอมให้ยายผ่านได้มีหน้าที่ป้องกันระบบประสาทส่วนกลางที่มีคุณสมบัติละลายไขมันในเลือดได้ดีเท่านั้นจึงจะสามารถผ่าน blood brain barrier
        
        คุณสมบัติทางเคมีและฟิสิกส์ของยาแต่ละชนิด
        
        ยาแต่ละชนิดที่ละลายในไขมันได้ดีจะสามารถกระจายตัวไปยังอวัยวะเป้าหมายได้ดีกว่ายาที่ละลายในไขมันน้อย
        
        การสะสมของยาที่ส่วนอื่น
        
        ปริมาณการไหลเวียนของเลือดไปยังอวัยวะนั้นๆ
        
        หลังจากยาถูกดูดซึมแล้วยายจะเข้าไปสู่ภาวะที่มีการไหลเวียนของเลือดสูงได้อย่างรวดเร็วส่วนการนำส่งยาไปยังอวัยวะในช่องท้องกล้ามเนื้อและไขมันจะเกิดได้ช้ากว่า
        
        การเเปรสภาพยาหรือการเปลี่ยนเเปลงยา
        Drug metabolism , Drug biotransformation
        
        การเเปลสภาพยามีความสำคัญ 2ประการ
        
        กระตุ้นการออกฤทธิ์ของยา
        
        ยาบางชนิดยังไม่สามารถออกฤทธิ์ได้หลังให้ยา จำเป็นต้องถูกเปลี่ยนโครงสร้างทาเคมี
        
        สิ้นสุดการออกฤทธิ์ของยา
        
        การเเปรสภาพยาช่วยให้ยสมีคุณสมบัติละลายน้ำได้ดีขึ้นเพื่อง่ายต่อการขัยทางไต
        
        เอนไซม์ที่ทำหน้าที่เปลี่ยนเเปลงยา
        
        เอนไซม์ที่อยู่ใน ไซโตพลาสซึม
        
        ในร่างกายมีเอนไซม์
        
        ปฏิกิริยาการเปลี่ยนเเปลงเเบ่งเป็น 2 ขั้้นตอน
        
        Phase I reaction
        
        1 more item...
        
        Phase II reaction
        
        1 more item...
        
        ยาที่เกิดปฏิกิริยาที่เร็วกว่าอาจทำให้ endogenous substratesในร่างกายหมดไป ส่งผลให้ยาอื่นที่ต้องใช้endogenous substrates ชนิดเดียวกันเกิดปฏิกิริยารวมกันได้ช้าหรือไม่เกิดปฏิกิริยา
        
        ปัจจัยที่มีผลต่อ Drug metabolism
        
        สิ่งเเวดล้อม
        
        อายุ
        
        พันธุกรรม
        
        ปฏิกิริยาระหว่างยาในระหว่างการเกิด metabolism
        
        ในขณะที่บางชนิดมีคุณสมบัติยับยั้งเอนไซม์ คือที่สามารถลดหรือยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ cytochrome p450 ในตับส่งผลในกรณีให้ยาที่มีคุณสมบัติยับยั้งเอนไซม์หากให้ยาร่วมกับยาชนิดอื่น
        
        ยาบางชนิดมีคุณสมบัติเหนียวนำเอนไซม์คือยาบางชนิดสามารถเพิ่มการสังเคราะห์เอนไซม์ cytochrome p450-dependent drug-oxidizing ในตับได้
        
        การดูดซึมยาเข้าสู่ร่างกาย Drug absorption
        
        ปัจจัยที่มีผลต่อการดูดซึมยา
        
        เกี่ยวกับตัวยา
        
        วิธีการผลิตยา เเละรูปแบบยา
        
        ขนาดยาที่ให้ (Dosage)
        
        ขนาดโมเลกุลของยา
        
        คุณสมบัติในการละลายในไขมัน ยาที่ละลายในไขมันได้ดีจะผ่านเข้า cell membrane ได้ดี เเละดูดซึมได้ดี
        
        เกี่ยวกับผู้ป่วย
        
        วิธีการบริหารยา
        
        6 more items...
        
        พยาธิสภาพของร่างกาย
        
        สภาวะทางสรีรวิทยาเเละอารมณ์ของผู้รับยา
        
        การได้รัยยาเเละอาหารอื่นร่วมด้วย
        
        การดูดซึมยา หมายถึง อัตราเเละปริมาณที่ถูกนำเข้าสู่กระเเสเลือด
        Bioavailability หมายถึง สัดส่วนของยาที่ไม่ถูกเปลี่ยนที่ถูกนำเข้าสูกระเเสเลือด
        
        การขับถ่ายยา Drug excretion
        
        ร่างกานสามารถกำจัดยาออกได้ทางไต ตับ น้ำดี เเละปอดยาอาจถูกกำจัดออกจากร่างทั้งในรูปแบบที่ไม่ถูกเปลี่ยนหรือถูกเปลี่ยนเเปลงก็ได้
        
        อวัยวะหลักในการกำจัดยาคือ ไต
      - คำสำคัญ
        
        ค่าครึ่งชีวิต Half-life
        
        loading dose ขนาดยยาที่ให้ครั้งเเรกเพื่อให้ถึงระดับยาที่ต้องการในพลาสมา
        
        onset ระยะเวลาที่เริ่มให้ยาจนถึงยาเริ่มออกฤทธิ์ที่ต้องการ
        
        Duration of action ระยะเวลาที่เริ่มออกฤทธิ์ที่ต้องการจนถึงหมดฤทธิ์ที่ต้องการ
  - - - ออกฤทธิ์โดยไม่จับกับ receptor
        
        Chemical action
        
        Physical action
      - ออกฤทธิ์โดยจับกับ receptor
        
        ตัวรับ receptor
        
        Agonist ยาที่จับกับreceptorเเล้วสามารถทำให้เกิดฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
        
        Partial agonist ยาที่จับกับreceptorเเล้งออกฤทธิ์เพียงบางส่วน
        
        Antaginoist ยาที่จับกับ receptor เเล้วสามารถลดหรือบดบังฤทธิ์ของ agonist ในการจับกับ receptor
    - - Efficacy ความสามารถของยาที่ทำให้เกิดฤทธิ์สูงสุด
      - Potency ความเเรงของยา
      - Affinty ความสามารถของยาในการเข้าจับกับ receptor
    - - Hyperactivitty
      - Hypercensitivity
      - Hyporeactivity
      - Tolerance
      - Idiosyncrasy
      - Tachyphylaxis
      - Placebo effect
- - - - ยาใช้ภายนอก หมายความว่ายาแผนปัจจุบันและยาแผนโบราณที่มุ่งหมายสำหรับใช้ภายนอกทั้งนี้ไม่รวมถึงยาเฉพาะที่
      - ยาเฉพาะที่ = ยาแผนปัจจุบันและยาแผนโบราณที่มุ่งหมายสำหรับใช้เฉพาะที่กับผิวหนัง หู ตา จมูก ปาก ช่องคลอด ท่อปัสสาวะและทวารหนัก
      - ยาควบคุมพิเศษ = ยาแผนปัจจุบันหรือยาแผนโบราณที่รัฐมนตรีประกาศเป็นยาควบคุมพิเศษ
      - ยาสามัญประจําบ้าน = ยาแผนปัจจุบันโดยยาแผนโบราณที่รัฐมนตรีประกาศเป็นยาสามัญประจำบ้าน
      - ยาอันตราย = ยาแผนปัจจุบันและยาแผนโบราณที่รัฐมนตรีประกาศเป็นยาอันตราย
      - ยาบรรจุเสร็จ หมายความว่า ยาแผนปัจจุบันหรือยาแผนโบราณที่ผลิตขึ้นเสร็จในรูปต่างๆทางเภสัชกรรม
      - ยาแผนโบราณ = ยาที่มุ่งหมายสำหรับใช้ในการประกอบโรคศิลปะแผนโบราณหรือบำบัดโรคสัตว์
      - ยาสมุนไพรหมายถึงยาที่ได้จากพฤกษาชาติสัตว์ ซึ่งมิได้ปรุงหรือแปรสภาพ
      - ยาแผนปัจจุบัน = ยาที่มุ่งหมายสำหรับใช้ในการประกอบวิชาขีพเวชกรรมประกอบโรคศิลปะแผนปัจจุบันโดยการบำบัดโรคสัตว์
  - - - ประโยชน์ในการรักษาเป็นวิธีแบ่งประเภทของยาที่นิยมใช้กันมากที่สุดและจะใช้ร่วมกับการแบ่งยาตามกลไกการออกฤทธิ์ทางกายวิภาคด้วย
      - กลไกการออกฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
      - ตำแหน่งการออกฤทธิ์ทางกายวิภาค
      - เเหล่งที่มาของยา หรือคุณสมบัติทางเคมีและเภสัชวิทยาของยา