Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

ความรู้พื้นฐานและหลักทั่วไปทางเภสัชวิทยา - Coggle Diagram

- - - - วิชาที่ศึกษาเกี่ยวกับคุฯสมบัติของยาและฤทธิ์ของยาหรือผลต่างๆของยาที่มีผลต่อร่างกาย รวมทั้งผลที่ร่างกายกระทำต่อยา
    - - วิชาที่ศึกษาเกี่ยวกับการเตรียมยา ผสมยา จ่ายยาเพื่อรักษา
  - - - ยาใช้ภายนอก
      - ยาใช้เฉพาะที่
      - ยาควบคุมพิเศษ
      - ยาสามัญประจำบ้าน
      - ยาอันตราย
      - ยาบรรจุเสร็จ
      - ยาแผนโบราณ
      - ยาสมุนไพร
      - ยาแผนปัจจุบัน
    - - ประโยชน์ในการรักษา
      - กลไกการออกฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
      - ตำแหน่งการออกฤทธิ์ทางกายวิภาค
      - แหล่งที่มา คุเณสมบัติ เภสัชวิทยาของยา
  - - - พืช
      - สัตว์
      - แร่ธาตุ
  - - - ยาเม็ด
        
        เม็ดเคลือบ
        
        เม็ดไม่ได้เคลือบ
      - ยาอมใต้ลิ้น
      - ยาแคปซูล
      - ยาเม็ดสำหรับเคี้ยว
      - ยาอม
      - ยาผงเดือดฟู่
      - ยาผง
      - ยาเหน็บ
    - - ยาน้ำสารละลายที่ตัวทำละลายเป็นน้ำ
        
        ยาน้ำเชื่อม
        
        ยาจิบ
        
        ยาน้ำใส
        
        ยากลั้วคอ
        
        ยาอมบ้วนปาก
        
        น้ำปรุง
        
        ยาหยอดจมูก
        
        ยาสวนล้าง
        
        ยาน้ำสวนทวารหนัก
      - ยาน้ำสารละลายที่ตัวทำละลายไม่ใช้น้ำ
        
        ยาอิลิกเซอร์
        
        ยาสปริริต
        
        ยาโคโลเดียน
        
        ยากลีเซอริน
        
        ยาถูนวด
        
        ยาป้าย
      - ยาน้ำกระจายตัว
        
        แมกมาและมิลล์
        
        มิกซ์เจอร์
        
        โลชั่น
        
        อิมัลชั่น
        
        เจล
    - - ขี้ผึ้ง
      - ครีม
    - - ยาฉีด
      - ยาทาผิวหนัง
      - ยาพ่นฝอย
      - ยาดม
  - - - ข้อดี
        
        ออกฤทธิ์เร็วโดยยาไม่ผ่านตับ
        
        ไม่ถุกทำลายโดยน้ำกรดหรือน้ำย่อยในกระเพาะอาหาร
      - ข้อเสีย
        
        รสชาติไม่ดีระคายเคืองปาก
        
        ใช้เวลานานไม่สะดวกในการพูด
    - - ข้อดี
        
        ออกฤทธิ์เร็วสามารถให้ยาได้ด้วยตนเอง
        
        ออกฤทธิ์เฉพาะที่
      - ข้อเสีย
        
        วิธีการให้ยาไม่สะดวกระคายเคืองทางเดินหายใจอาจติดเชื้อ
    - - ข้อดี
        
        เหมาะกับเด็ก
        
        ออกฤทธิ์เฉพาะที่และทั่วร่างกาย
        
        ยาเหน็บช่องคลอดจะออกฤทธิ์เฉพาะที่
      - ข้อเสีย
        
        ไม่สะดวกต่อการใช้ ราคาแพง
        
        การเกิดการติดเชื้อภานในของอวัยวะสืบพันธ์
    - - ข้อดี
        
        ดูดซึมเร็ว ระคายเคืองน้อย
        
        สามารถใช้กับยาฉีดที่ละลายไ้ในน้ำมัน
      - ข้อเสีย
        
        ให้ยาได้ไม่เกิน 5 มิลลิลิตร
        
        เกิดการสะสมยาไว้ที่เนื้อเยื่อการดุดซึมช้าลง
    - - ข้อดี
        
        ออกฤทธิ์เร็ว
        
        ใช้ในรายที่หมดสติหรืออาเจียนได้
        
        ยาฉีดที่มีปริมาณมากสามารถให้โดยวิธีนี้ได้
      - ข้อเสีย
        
        เกิดพิษง่ายรวดเร็วรุนแรง
        
        ติดเชื้อง่าย
        
        ก้อนยาอาจอุดตันเกิดซัก เม็ดเลือแดงแตก
        
        กรณีเกิดพิษไม่สามารถแก้ไขได้
        
        เกิดembolismหากไม่ไล่อากาศออกจากกระบอกฉีดยา
    - - ข้อดี
        
        ออกฤทธิ์นาน
      - ข้อเสีย
        
        ให้ยาไม่เกิน 2 มิลลิลิตร ราคาแพง
        
        เกิดแผลหรือฝีบริเวณที่ฉีด
    - - ข้อดี
        
        สะดวก ปลอดภัย ราคาถูก
        
        หากเกิดอันตรายจากการรับประทานยาส่วนใหญ่อาการจะไม่รุนแรงและเร็วเท่ายาฉีด
      - ข้อเสีย
        
        ไม่เหมาะกับยาที่ดูดซึมผ่านระบบทางเดินอาหาร
        
        กลิ่นสีไม่ชวนรับประทาน
        
        ยาอาจระคายเคืองกระเพาะ
        
        ยาอาจถูกทำลายโดยน้ำกรดและน้ำย่อยในกระเพาะ
        
        ห้ามใช้ในผู้ป่วยอาเจียน หมดสติ
- - - - การเป็นไปของยาเมื่อยาเข้าสู่ร่างกายร่างกายจัดการอย่างไรกับยาที่ได้รับ
      - การดูดซึมยาเข้าสู่ร่างกาย drug absorption
        
        การดูดซึม อัตราและปริมาณยาที่เข้าสู่กระแสโลหิต
        
        bioavailability สัดส่วนของยาที่ไม่ถูกเปลี่ยนแปลงที่ถูกนำเข้าสู่กระแสเลือด
        
        ปัจจัยเกี่ยวกับตัวยา
        
        ขนาดโมเลกุลของยายาที่โมเลกุลต่ำจะซึมผ่าน cell membrane ได้เร็วกว่า ยาที่มีโมเลกุลสูง
        
        วิธีการผลิตยา รูปแบบยา
        
        ขนาดยาที่ให้
        
        คุณมบัติในการละลายในไขมัน
        
        ปัจจัยเกี่ยวกับผู้ป่วย
        
        วิธีการบริหารยา
        
        ยาเป็นกรดอ่อนดุดซึมได้ดีในกรดเช่นกระเพาะอาหาร
        
        ยาที่เป็นด่างดูดซึมได้ที่ในด่าง
        
        ยาที่มีคุณสมบัติ hepatic fist past effect สูงควรพิจารณาการให้ยาทางอื่น
        
        การให้ยาดูดซึมผ่านหลอดเลือดฝอยบริเวณใต้ลิ้นทำให้ดูดซึมได้ดีผ่านทางหลอดเลือดฝอยได้รวดเร็ว
        
        การให้ยาโดยการฉีดใต้ผิวหนังกล้ามเนื้อและหลอดเลือดดำ ดูดซึมเข้ากระแสเลือดได้ 100 เปอร์เซ็น
        
        การให้ยาดูดซึมผ่านผิวหนัง
        
        พยาธิสภาพของร่างกายเช่นโรคเกี่ยวกับทางเดินอาหารปริมาณอาหารในกระเพาะมีผลต่อการดูดซึมของยาผ่านทางเดินอาหารได้
        
        สภาวะทางสรีรวิทยาและอารมณ์ผู้รับยา
        
        การได้รับยาหรืออาหารชนิดอื่นร่วมด้วย
      - การกระจายตัวของยา drugs distribution
        
        คุณสมบัติทางเคมีและุฟิสิกส์ของยาแต่ละชนิด
        
        การจับตัวของยากับโปรตีนในพลาสม่า
        
        ปริมาณการไหลเวียนของเลือดไปยังอวัยวะ
        
        ความสามรถในการผ่านเข้าสมองและรก
        
        การสะสมของยาที่ส่วนอื่น
      - การแปรสภาพยาหรือการเปลี่ยนแปลงของยา drug metabolism
        
        กระตุ้นการออกฤทธิ์ของยา
        
        ยาบางชนิดไม่สามรถออกฤทธิ์ได้หลังให้ยาต้องกระตุ้น
        
        สิ้นสุดการออกฤทธิ์ของยา
        
        การแปรสภาพยาช่วยทำให้ยามีคุณมบัติละลายน้ำได้ดีขึ้น
        
        เอนไซม์ที่ทำหน้าที่เปลี่ยนแปลงยา
        
        เอนไซม์อยู่ในไซโตพลาสซึม
        
        ในร่างกายมีเอนไซม์หลายชนิดที่เกี่ยวข้องกับการแปรสภาพยาเช่นenzyme NADPH-cytochrom Pductase 450 reductase
        
        phase ll reaction
        
        บาที่จะถูกขับออกทางไตจะถูกทำให้ละลายน้ำได้ดีขึ้น
        
        phase l reaction
        
        เปลี่ยนโครงสร้างทางเคมีของยาโดยอาศัยกระบวนการ oxidation reduction hydrolysis
        
        ปัจจัยที่มีผลต่อ drug metabolism
        
        สิ่งแวดล้อม
        
        อายุ
        
        พันธุกรรม
        
        ปฏิกิริยาระหว่างยาในระหว่างการเกิดmetsbolism
        
        enzyme inducer ยาบางชนิดสามารถเพิ่มการสังเคราะห์enzyme NADPH-cytochrom Pductase 450 -dependent drugs-oxidazingในตับได้หากให้ยานี้ร่วมกับยาอื่นทำให้ยาอื่นมีประสิทธิภาพลดลงเนื่อจาก มี enzyme เพิ่ม
        
        enzyme inhibitor ลดการทำงานenzyme NADPH-cytochrom Pductase 450 ในตับส่งผลหากให้ยานี้ร่วมกับยาอื่นยาจะออกฤทธิ์นานเกิดอันตรายต่อร่างกายได้
      - การขับถ่ายยา drug excretion
        
        ขับทางไต ตับ น้ำดี ปอด เหงื่อ น้ำนม
      - ค่าสำคัญทางเภสัชจลนศาสตร์
        
        loading dose
        
        การให้ยาสูงอย่างรวดเร็วเพื่อหวังผลให้ปริมาณและขนาดของยาสูงขึ้นออกฤทธิ์รวดเร็ว
        
        on set
        
        ระยะเวลาที่เริ่มให้ยาจนยาออกฤทธิ์
        
        ค่าครึ่งชีวิต
        
        เวลาที่ใช้ในการทำให้ยาหรือความเข้มข้นของยาลดลงเหลือ 50 เปอร์เซ็น
        
        duration of action
        
        ระยะที่ยาออกฤทธิ์จนหมดฤทธิ์
  - - - กลไกการออกฤทธิ์ของยา
        
        ออกฤทธิ์โดยไม่จับ receptor
        
        ออกฤทธิ์จับกับ receptor
      - ตัวรับ receptor
        
        จดจำและจับกับสารที่มีโครงสร้างจำเพาะเจาะจงแล้วทำให้การทำงานของเซลล์นั้นๆเปลี่ยนแปลงในร่างกายมี receptor สำหรับ endogenous substrstes เกือบทุกชนิด
      - agonist
        
        ยาที่จับ receptorเกิดฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
      - aqntagonist
        
        ยาที่จับ receptor แล้วสามรถลดหรือบดบังฤทธิ์ของ agonist ในการจับreceptor ขัดขวางการทำงานagonist
      - คำสำคัญทางเภสัชพลศาสตร์
        
        efficacy
        
        ความสามารถของยาที่ทำให้เกิดฤทธิ์สูงสุด
        
        potency
        
        ความแรงของฤทธิ์ยา
        
        affinity
        
        ความสามรภของยาที่เข้าจับ receptor
      - ระดับความปลอดภัยของยา therapeutic index
        
        ยาที่มีค่า therapeutic index ต่ำมีความปลอดภัยต่ำ
        
        ยาที่มีค่า therapeutic index สูงมีความปลอดภัยสูง
      - การแปรผันของการตอบสนองยา
        
        hyporeactivity
        
        ตอบสนองต่อยาน้อยกว่าปกติ
        
        hypereactivity
        
        ตอบสนองต่อยามากกว่าปกติ
        
        idiosyncrasy
        
        การตอบสนองที่แตกต่างจากคนปกติพบน้อย
        
        hypersensitivity
        
        แพ้ยา
        
        tolerance
        
        ดื้อยา
        
        tachyphylaxis
        
        ดื้อยาอย่างรวดเร็วหลังรับยา 2-3 ครั้ง
        
        placebo effect
        
        ยาฤทธิ์หลอก