Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

ความรู้พื้นฐานเเละหลักทั่วไปทางเภสัชวิทยา - Coggle Diagram

- - - - วัตถุที่รับรองไว้ในตำรายาที่รัฐมนตรีประกาศ
      - วัตถุที่มุ่งหมวยสำหรับใช้ในการวินิจฉัย
      - วัตถุที่เป็นเภสัชเคมีภัณฑ์
      - วัตถุที่มุ่งหมายสำหรับให้เกิดผลเเก่สุขภาพ โครงสร้าง การกระทำหน้าที่ของร่างกายของมนุษย์
  - - - ยาใช้ภายนอก
        
        ยาที่ใช้ภายนอกทั้งนี้ ไม่รวมถึงยาที่ใช้เฉพาะที่
      - ยาใช้เฉพาะที่
        
        ใช้เฉพาะที่กับผิวหนัง หู จมูก ปาก ช่องคลอด ท่อปัสสาวะ เเละทวารหนัก
      - ยาควบคุมพิเศษ
        
        ยาเเผนปัจจุบันหรือยาเเผนโบราณที่รัฐมนตรีประกาศเป็นยาที่ควบคุมพิเศษ
      - ยาสามัญประจำบ้าน
        
        ยาเเผนปัจจุบันหรือยาเเผนโบราณที่รัฐมนตรีประกาศเป็นยาสามัญประจำบ้าน
      - ยาอันตราย
        
        ยาเเผนปัจจุบันหรือยาเเผนโบราณที่รัฐมนตรีประกาศเป็นยาอันตราย
      - ยาบรรจุเสร็จ
        
        ยาที่ผลิตขึ้นเสร็จทางเภสัชกรรม บรรจุในภาชนะไว้ มีฉลากครบถ้วนตาม
      - ยาเเผนโบราณ
        
        เเผนโบราณที่รัฐมนตรีประกาศ ยาที่ได้รับอนุญาตให้ขึ้นทะเบียนยาเเผนโบราณ
      - ยาสมุนไพร
        
        ยาที่ได้จากพฤกษชาติ สัตว์ หรือเเร่ ไม่ได้ปรุงหรือเเปรสภาพ
      - ยาเเผนปัจจุบัน
        
        ใช้ในการประกอบวิชาชีพเวชกรรม การประกอบโรคศิลปะเเผนปัจจุบัน
    - - ประโยชน์ในการรักษา ใช้ร่วมกับการเเบ่งยาตามกลไกการออกฤทธิ์ทางกายวิภาค
        
        ยาเเก้ปวดลดไข้ ยารักษามะเร็ง ยาลดกรดในกระเพาะอาหาร
      - กลไกการออกฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
        
        ยาระบายหรือยาถ่ายที่ทำให้ลำไส้บีบรัดตัวเพิ่มขึ้น
      - ตำเเหน่งออกฤทธิ์ทางกายวิภาค
        
        ยาออกฤทธิ์ต่อระบบการไหลเวียนเลือด ระบบประสาท ระบบทางเดินปัสสาวะ
      - เเหล่งที่มาของยาหรือคุณสมบัติทางเคมี
        
        ไอโอดีนจากเเร่ธาตุ ยากลุ่มกลัยโคไซด์ที่ได้จากพืช
  - - - จากสัตว์
        
        สกัดจากอวัยวะบางส่วนของสัตว์
        
        ตับ ตับอ่อน ดีหมู ดีวัว ยาอิซูลินสกัดมาจากตับอ่อนวัว
      - จากเเร่ธาตุ
        
        ไอโอดีน ทองเเดง นํ้ามันเกลือเเร่
        
        ยาที่ได้จากเเร่ธาตุ
        
        ยาใส่เเผลสด Tincture iodine
        
        ผงนํ้าตาลเกลือเเร่
        
        ยา Lithium carbonate
        
        ยาลดกรดประเภทอะลูมิเนียมไฮดรอกไซด์
      - จากพืช
        
        ยาที่ได้จากส่วนต่างๆของพืชนำมาปรุงเป็นยาโดยไม่เปลี่ยนเเปลงรูป เรียกว่า ยาสมุนไพร(Crude druig)
        
        สกัดเอาสารในพืชออกมาทำให้บริสุทธิ์ สามารถกำหนดขนาดในการักษาได้เรียกว่า สารสกัดบริสุทธิ์(Purified drug)
    - - อาศัยปฎิกิริยาทางเคมีในห้องปฎบัติการ
        
        เกลือของเหล็ก ใช้บำรุงโลหิต
        
        อะลูมิเนียมไฮดอกไซด์ ใช้เป็นยาลดกรดในกระเพาะอาหาร
  - - - ยานอนหลับ ยาเเก้ปวด ลดไข้ ยาเเก้อักเสบ ยาถ่าย ชื่อยาที่มีฤทธิ์เหมือนกัน
    - - ชื่อที่บริษัทผู้ผลิตเป็นผู้ตั้งเเละขอจดทะเบียนไว้กับกระทรวงสาธารณสุข
      - ตั้งชื่อยาให้น่าสนใจ จำง่าย
      - ยาพาราเซตตามอล เเก้ปวด ลดไข้
    - - เรียงตามลักษณะส่วนประกอบทางเคมีของยา
      - เรียงตัวของอะตอมหรือกลุ่มอะตอม
  - - - ยาเม็ดสำหรับเคี้ยว
        
        เวลาจะใช้ต้องเคี้ยวก่อนยาจึงจะออกฤทธิ์ได้ดี
        
        ยาลดกรดในกระเพาะอาหาร
      - ยาอม(Lozenge)เเละโทรเซ(Troche)
        
        ใช้อมเเก้เจ็บคอ ประกอบด้วยยาฆ่าเชื้อเเละยาทำลายเชื้อ ผสมนํ้าตาลให้มีสรชาติน่ารับประทาน
        
        สเตร็ปซิล ดีกีวดิน
      - ยาอมใต้ลิ้น(Sublingual)
        
        ยาถูกดูดซึมได้ดีในเยื่อบุในช่องปาก เข้าสู่โลหิต ไม่ถูกทำลายโดยกระเพาะอาหาร
        
        ยาเม็ดTestosterone Nitroglycerine
      - ยาผง(PulveresหรือPower)
        
        รูปของยาผสมที่เป็นผงเพื่อเก็บยาได้นานเเละกลิ่นรสดีขึ้นมีทั้งชนิดกินเเละโรยเเผล
        
        ยาเเก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ ท้องร่วง
      - ยาเม็ด(Tablet)
        
        ยาเม็ดเคลือบ
        
        ป้องกันการระคายเคืองต่อกระเพาะอาหาร
        
        Vitamin B-1-6-12
        
        ยาเม็ดไม่เคลือบ
        
        Aspirin Paracetamol
      - ยาผงเดือดฟู่(Effervescent powder)
        
        ยาที่ละลายนํ้าได้ง่าย ประกอบด้วยSodium bicarbonate เเละAcetic acid
      - ยาเเคปซูล(Capsule)
        
        ยาที่มีเจลาตินเป็นปลอกหุ้ม เพื่อกลบรสขมของยา
        
        Chloramphenical Tetracyclin Ampicillin Amoxycillin
      - ยาเหน็บ(Suppositories)
        
        ยาที่เตรียมขึ้นเพื่อใช้สอดเข้าไปในช่องเปิด
    - - ยานํ้ากระจายตัว
        
        เเมกมาเเละมิลค์(Magmass and Milk)
        
        ยาเเขวนตะกอนคล้ายเจล
        
        ลักษณะของยาจึงหนืดกว่า
        
        ยาระบายเเมกนีเซีย
        
        มิกซ์เจอร์(Mixtures)
        
        ยานํ้าผสม
        
        ใส่หรือไม่ใส่ยาเเเขวนตะกอนก็ได้
        
        โลชั่น(Lotions)
        
        ยานํ้าเเขวนตะกอนชนิดใช้ภายนอก
        
        คาลาไมน์ โลชั่น
        
        อิมัลชั่น(Emulsion)
        
        ยากินเเละยาทาเฉพาะที่
        
        ยานํ้าที่มีส่วนผสมของนํ้ามันกระจายอยู่ในนํ้า ลักษณะขุ่นเหนียว
        
        ยาระบายพารัฟฟิน นํ้ามันละหุ่ง อิมัลชั่น
        
        เจล(Gels)
        
        ตัวยามีขนาดเล็กเเต่ไม่ละลายนํ้า ลักษณะเป็นกาว
        
        alum milk
      - ยานํ้าสารละลาย
        
        ยานํ้าสารละลายที่ตัวทำละลายเป็นนํ้า
        
        ยาอมบ้วนปาก(Mouthwash)
        
        สารละลายใส ใช้ทำความสะอาดดับกลิ่นปาก
        
        ใช้เป็นตัวยา สารระงับเชื้อ ยาขา ยาสมานเนื้อเยื่อ
        
        ยาหยอดจมูก(Nasal preparations)
        
        สารละลายใส ใส่ขวดใช้สำหรับพ่นหรือหยอดเข้าทางจมูก
        
        หยอดจมูกใช้บรรเทาอาการคัดจมูก
        
        ยากลั้วคอ(Gargale)
        
        สารละลายใส ละลายในนํ้า เข้มข้นมีฤทธิ์ฆ่าเชื้อ
        
        ป้องกันเเละรักษาอาการติดเชื้อในลำคอ
        
        ยาหยอดหู(Otic preparations)
        
        ยานํ้าใส
        
        ยาเเขวนตะกอน
        
        ยานํ้าเชื่อม(Syrups)
        
        สารละลายเข้มข้นของนํ้าตาลลักษณะใส มีกลิ่น รสดี สีสวย
        
        นํ้าผึ้ง ซอร์บิทอล
        
        เหมาะสำหรับเด็ก
        
        ยาจิบ(Linctuses)
        
        สารละลายใส ลักษณะหนืดเล็กน้อย ละลายในนํ้าตาล ชุ่มชื้นเเก่ลำคอ
        
        Codeine linctus
        
        ยานํ้าใส(Solutions)
        
        สารของเเข็งหรือของเหลว ละลายในนํ้าบริสุทธิ์
        
        เเอลกอฮอล์ กลีเซอลีน
        
        ยาสวนล้าง(Irrigation)
        
        สารละลายปราศจากเชื้อสำหรับล้างบาดเเผล เรียกว่า Douches
        
        ขนาดบรรจุมากกว่ายาฉีดใช้จุกขาดเป็นฝาเกลียวธรรมดา บรรจุใช้ครั้งเดียว
        
        นํ้าปรุง(Aromatic water)
        
        สารละลายใสเเละอิ่มตัวของนํ้ามันระเหยง่าย
        
        สาระเเหน่ นํ้ามันกุหลาบ นํ้ามันดอกส้ม
        
        ยานํ้าสวนทวารหนัก(Enemas)
        
        สารละลายใส ประกอบด้วยตัวทำละลาย
        
        นํ้ากลีเซอลีน สารละลายนํ้าเกลือ สารโซเดียมไบคาร์บอเนต
        
        สารละลายอยู่ในทำละลายที่เป็นตัวละลายที่เป็นนํ้าบริสุทธิ์ อำนาจในการรละลาย ราคาถูก หาง่าย
        
        ยานํ้าสารละลายที่ตัวทำละลายไม่ใช้นํ้า
        
        ยาโคโลเดียน(Collodians)
        
        ยาที่ฤทธิ์ลอกผิวหนัง เนื้อเยื่อที่ตายเเล้ว
        
        salicylic acid 10-12% ใช้รักษาตาปลา
        
        ยานํ้าลักษณะข้น เหนียว ใช้ทาบาดเเผลขนาดเล็ก
        
        ยากลีเซอริน(Glycerines)
        
        ลีเซอรินไม่น้อยกว่า 50%
        
        ใช้เป็นยาหยอดหู ยาอมบ้วนปาก ยาทำให้ผิวหนังอ่อนนุ่ม
        
        ยานํ้าลักษณะข้น เหนียว กึ่งเเข็ง
        
        ยาสปริริต(Spirits)
        
        การบูร นํ้ามันผิวส้มเเอมโมเนียในเเอลกอฮอล์ผสมนํ้า
        
        เเอลกอฮอล์มากกว่า60%
        
        สารละลายใสของสารหอมระเหยง่าย
        
        ยาถูนวด(Liniments)
        
        ยานํ้าใช้เฉพาะภายนอก สารละลายใส ข้นเหลว
        
        ยาอิลิกเซอร์(Elixir)
        
        สารละลายใสชนิดไฮโดรเเอลกฮอล์
        
        มีกลิ่นหอม รสหวาน ใช้กินเท่านั้น
        
        เเอลกอฮอล์จำนวน 3-44%
        
        ยาป้าย(Paints)
        
        ยานํ้าประกอบด้วยตัวยาที่มีฤทธิ์ต้านติดเชื้อสมานเเผล
        
        เเอลกอฮอล์ผสมอะซีโตน
        
        ใช้ป้ายผิวหนัง เยื่อเมือก
        
        ชนิดรับประทานเเละใช้ภายนอกหรือใช้เฉพาะที่
    - - ขี้ผึ้ง(Oiltment)
        
        ลดการเจริญเติบโตของเเบคทีเรีย
        
        ลักษณะเป็นนํ้ามัน
        
        ช่วยให้กระจายตัวเเละการดูดซึมของยาดีขึ้น
      - ครีม(Paste)
        
        ยานํ้าเเขวนตะกอนที่มีความข้นมาก
        
        ใช้ป้องกันการติดเชื้อ
        
        ผสมกับตัวยาที่ทำให้เหนียวเเละดูดซึมได้ดี
      - บางชนิดต้องบรรจุในภาชนะพิเศษ บางชนิดมีลักษณะพิเศษในการใช้
    - - ยาทาผิวหนัง(Applications)
        
        ใช้ทาเฉพาะที่ ยานํ้าใส อิมัลชั่น เเขวนตะกอนก็ได้
      - ยาพ่นฝอย(Spray)
        
        ป้องกันฤทธิ์ที่ไม่พึงประสงค์ต่อร่างกาย
        
        ผิวหนัง เยื่อบุช่องจมูก หลอดลม
      - ยาฉีด(Injections)
        
        มีความบริสุทธิ์สูง ไม่มีสารพิษ
        
        คุณสมบัติ นํ้าใส ยาผงผสมเเห้งชนิดไร้เชื้อ
        
        ห้ามฉีดเข้าหลอดเลือดดำ
      - ยาดม(inhalant)
        
        กลิ่นหอมระเหย สูดดมเพื่อบรรเทาอาการวิงเวียน
  - - - ศึกษาเกี่ยวกับคุณสมบัติของยาเเละฤทธิ์ของยาที่มีผลต่อร่างกาย
    - - ศึกษาเกี่ยวกับการเตรียมยา ผสมยาเเละจ่ายยาเพื่อรักษา
- - - - การดูดซึมยาเข้าสู่ร่างกาย(Drug absorption)
        
        ปัจจัยที่มีผลต่อการดูดซึมยา
        
        ปัจจัยเกี่ยวกับตัวยา
        
        วิธีการผลิตยา เเละรูปเเบบยา
        
        ขนาดยาที่ใช้ให้(dosage)
        
        ขนาดโมเลกุลของยา
        
        คุณสมบัติในการละลายในไขมัน(lipophilic)
        
        ปัจจัยเกี่ยวกับผู้ป่วย
        
        วิธีการบริหารยา(routes of administration)
        
        การให้ยาดูดซึมผ่านหลอดเลือดฝอยบริเวณใต้ลิ้น(ยาอมใต้ลิ้นsublingual,ยาอมมนกระพุ้งเเก้มbuccal)
        
        ละลายในไขมันได้ดี คุณสมบัติเป็นด่าง
        
        ช่วยดูดซึมผ่านหลอดเลือดฝอย
        
        การให้ยาโดยการฉีดใต้ผิวหนัง(subcutaneous SC)กล้ามเนื้อ(muscle IM)หลอดเลือดดำ(intravenous IV)
        
        เข้ากระเเสเลือด100%
        
        ปริมาณเลือดที่ไหลเวียนผ่านบริเวณที่ให้ยา การบีบ นวด ทำให้ยาดูดซึมได้เร็ว
        
        การให้ยาดูดซึมผ่านทางระบบทางเดินหายใจ(ยาเเบบสูดดมinhalation)
        
        ของเหลวเเละก๊าซระเหยได้ดี
        
        ดูดซึมเข้าสู่ระบบไหลเวียนเลือดได้ง่าย
        
        การให้ยาดูดซึมผ่านทางผิวหนัง
        
        ขนาดโมเลกุลยาละลายได้ในไขมันเป็นปัจจัยสำคัญในการดูดซึม
        
        การให้ยาผ่านทางเดินอาหาร(alimentary route,oral route)
        
        ยาที่มีคุณสมบัติเป็นกรดอ่อน(acidic drugs)
        
        2 more items...
        
        ยาที่มีคุณสมบัติเป็นด่างอ่อน(basic drugs)
        
        2 more items...
        
        การให้ยาเเบบเหน็บทวารหนัก
        
        ยาเหน็บ
        
        2 more items...
        
        สภาวะทางสรีรวิทยาเเละอารมณ์
        
        พยาธิสภาพร่างกาย เช่น ท้องเสีย ท้องผูก
        
        การได้รับอาหาร มีผลลดการดูดซึมยา
      - การกระจายตัวของยา(Drugs distribution)
        
        การจับตัวของยากับโปรตีนในพลาสม่า(plasma protein binding)
        
        ความสามารถในการผ่านเข้าสมองเเละรก(capillary permeability)
        
        คุณสมบัติทางเคมีเเละฟิสิกส์ของยาเเต่ละชนิด
        
        การสะสมของยาที่ส่วนอื่น(accumulation at other site)
        
        ปริมาณการไหลเวียนของเลือดไปยังอวัยวะนั้นๆ หลังจากยาถูกดูดซึมเเล้วยาจะไปสู่อวัยวะที่มีปริมาณการไหลเวียนเลือดสูง
      - การเเปรสภาพยาหรือการเปลี่ยนเเปลงยา(Drug metabolism,Drug biotransformation)
        
        การเเปรสภาพยามีความสำคัญ
        
        กระตุ้นการออกฤทธิ์ของยา(mechanism of drug activation) ยาบางชนิดออกฤทธิ์ได้หลังให้ยา
        
        สิ้นสุดการออกฤทธิ์ของยา(termination of drug action)การเเปรสภาพยาช่วยทำให้ยามีคุณสมบัติละลายนํ้าได้ดีขึ้นhydrophilic
        
        เอนไซม์ที่ทำหน้าที่ในการเปลี่ยนเเปลงยา
        
        เอนไซม์อาจอยู่ที่ไซโตพลาสซึม(Cytoplasm)ของอวัยวะต่างๆ
        
        ในร่างกายมีenzymeหลายชนิดที่เกี่ยวข้องกับการเเปรสภาพ
        
        ปฎิกิริยาระหว่างยาในระหว่างการเกิดmetabolism
        
        ยาบางชนิดมีคุณสมบัติเหนี่ยวนำเอนไซม์(enzyme inducer)
        
        ยาบางชนิดมีคุณสมบัติยังยั้งเอนไซม์(enzyme inhibitor)
        
        ยาที่เกิกปฎิกิริยาได้เร็วกว่าอาจทำให้ endogenous substrates ในร่างกายหมดไป
        
        ปัจจัยที่มีผลต่อ drug metabolism
        
        พันธุกรรม
        
        อายุ
        
        สิ่งเเวดล้อม
      - การขับถ่าย(Drug excretion)
        
        ร่างกายสามารถกำจัดยาออกได้ทางไต ตับ นํ้าดี เเละปอด
        
        สาร polar compound จะถูกกำจัดออกได้ดีกว่าสารที่มี high lipid solubility
      - คำสำคัญทางเภสัชจลนศาสตร์
        
        Loading dose ให้ยาขนาดสูงอย่างรวดเร็วเพื่อหวังผล
        
        Onset เริ่มให้ยาจนยาเริ่มออกฤทธิ์
        
        ค่าครึ่งชีวิต(Half life) ความเข้มข้นของยาลดลงเหลือ50%จากความเข้มข้นเเรก
        
        Duration of action ยาเริ่มออกฤทธิ์จนยาหมดฤทธิ์
  - - - การจับของยากับreceptor
      - ศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างขนาดยาที่ใช้กับการตอบสนองร่างกาย
    - - ออกฤทธิ์โดยไม่จับกับreceptor
        
        Chemical action ยาลดกรดในกระเพาะอาหาร
        
        Physical action ยาระบาย
      - ออกฤทธิ์โดยจับกับreceptor
        
        ตัวรับ(Receptor) โครงสร้างจำเพาะเจาะจงเเล้วทำให้การทำงานของเซลล์นั้นๆ
        
        Agonist เกิดฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
        
        Partial agonist ออกฤทธิ์เพียงบางส่วน
        
        Antagonist ลดหรือบดบังของagonist
    - - Efficacy ความสามารถของยาที่ทำให้ฤทธิ์สูงสุด
      - Potency ความเเรงของฤทธิ์ยา
      - Affinity ความสามารถของยาที่จับreceptor
      - ปกติ Efficacy จะสำคัญกว่า Potency ในการเลือกใช้ยา