Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

shutterstock_706796878 ความรู้พื้นฐานและหลักการทั่วไปทางเภสัชวิทยา…

- - - - วัตถุที่รับรองไว้ในตำรายาที่รัฐมนตรีประกาศ
      - วัตถุที่มุ่งหมายสำหรับใช้ในการวินิจฉัยบำบัดบรรเทารักษาหรือป้องกันโรคหรือความเจ็บป่วยของมนุษย์หรือสัตว์
      - วัตถุที่เป็นเภสัชเคมีภัณฑ์หรือเภสัชเคมีภัณฑ์กึ่งสำเร็จรูปหรือ
      - วัตถุที่มุ่งหมายสำหรับให้เกิดผลแก่สุขภาพโครงสร้างหรือการกระทำหน้าที่ใด ๆ ของร่างกายของมนุษย์หรือสัตว์วัตถุตาม (1) (2) หรือ (4) ไม่หมายความรวมถึง
        
        ไม่หมายความรวมถึง
        
        (ก) วัตถุที่มุ่งหมายสำหรับใช้ในการเกษตรหรือการอุตสาหกรรมตามที่รัฐมนตรีประกาศ
        
        (ข) วัตถุที่มุ่งหมายสำหรับใช้เป็นอาหารสำหรับมนุษย์เครื่องกีฬาเครื่องมือเครื่องใช้ในการส่งเสริมสุขภาพเครื่องสำอางหรือเครื่องมือและส่วนประกอบของเครื่องมือที่ใช้ในการประกอบโรคศิลปะหรือวิชาชีพเวชกรรม
        
        (ค) วัตถุที่มุ่งหมายสำหรับใช้ในห้องวิทยาศาสตร์สำหรับการวิจัยการวิเคราะห์หรือการชันสูตรโรคซึ่งมิได้กระทำโดยตรงต่อร่างกายของมนุษย์
  - - - เรียกชื่อตามสูตรเคมี
        
        ยานอนหลับ ยาแก้ปวด ลดไข้ ยาแก้อักเสบ ยาถ่าย
      - . เรียกชื่อสามัญทางยาหรือชื่อตัวยา
        
        แบ่งเป็นกลุ่มๆ: ยานอนหลับ ยาแก้ปวด ลดไข้ ยาแก้อักเสบ ยาถ่าย
      - เรียกชื่อตามการค้า
        
        เป็นชื่อที่ บริษัท ผู้ผลิตหรือตัวแทนจำหน่ายยาเป็นผู้ตั้งและขอจดทะเบียนไว้กับกระทรวงสาธารณสุขมักตั้งชื่อยาให้น่าสนใจจำง่าย
  - - - นักศึกษาพยาบาลจะให้ยาแก่ผู้ป่วยได้ก็ต่อเมื่ออยู่ภายใต้การควบคุมดูแลของพยาบาลวิชาชีพซึ่งเป็นอาจารย์พยาบาลหรือพยาบาลประจำการตามพระราชบัญญัติวิชาชีพการพยาบาลและการผดุงครรภ์เท่านั้น
  - - - แบ่งตามพระราชบัญญัติพุทธศักราช 2510
        
        ยาแผนปัจจุบันหมายถึงยาที่มุ่งหมายสำหรับใช้ในการประกอบวิชาชีพเวชกรรมการประกอบโรคศิลปะแผนปัจจุบันหรือการบำบัดโรคสัตว์
        
        ยาแผนโบราณหมายถึงยาที่มุ่งหมายสำหรับใช้ในการประกอบโรคศิลปะแผนโบราณหรือบำบัดโรคสัตว์ซึ่งอยู่ในตำราแผนโบราณที่รัฐมนตรีประกาศหรือยาที่รัฐมนตรีประกาศเป็นยาแผนโบราณหรือยาที่ได้รับอนุญาตให้ขึ้นทะเบียนยาแผนโบราณ :
        
        ยาอันตรายหมายถึงยาแผนปัจจุบันหรือยาแผนโบราณที่รัฐมนตรีประกาศเป็นยาอันตราย
        
        ยาควบคุมพิเศษหมายถึงยาแผนปัจจุบันหรือยาแผนโบราณที่รัฐมนตรีประกาศเป็นยาที่ควบคุมพิเศษ
        
        ยาใช้ภายนอกหมายความว่ายาแผนปัจจุบันหรือยาแผนโบราณที่มุ่งหมายสำหรับใช้ภายนอกทั้งนี้ไม่รวมถึงยาใช้เฉพาะที่
        
        ยาใช้เฉพาะที่หมายถึงยาแผนปัจจุบันหรือยาแผนโบราณที่มุ่งหมายสำหรับใช้เฉพาะที่กับผิวหนังหูตาจมูกปากช่องคลอดท่อปัสสาวะและทวารหนัก
        
        ยาสามัญประจำบ้านหมายถึงยาแผนปัจจุบันหรือยาแผนโบราณที่รัฐมนตรีประกาศเป็นยาสามัญประจำบ้าน
        
        ยาบรรจุเสร็จหมายความว่ายาแผนปัจจุบันหรือยาแผนโบราณที่ได้ผลิตขึ้นเสร็จในรูปต่างๆทางเภสัชกรรมซึ่งบรรจุในภาชนะหรือหีบห่อที่ปิดหรือผนึกไว้และมีฉลากครบถ้วนตาม
        
        ยาสมุนไพรหมายถึงยาที่ได้จากพฤกษชาติสัตว์หรือแร่ซึ่งมิได้ปรุงหรือแปรสภาพ
    - - ตำแหน่งการออกฤทธิ์ทางกายวิภาคเช่นยาออกฤทธิ์ต่อระบบการไหลเวียนเลือดระบบประสาทระบบทางเดินปัสสาวะ
      - ประโยชน์ในการรักษาเป็นวิธีแบ่งประเภทของยาที่นิยมใช้กันมากที่สุดและอาจใช้ร่วมกับการแบ่งยาตามกลไกการออกฤทธิ์ทางกายวิภาคด้วยเช่นยาแก้ปวดลดไข้ยารักษามะเร็งยาลดกรดในกระเพาะอาหารยาลดกรดในกระเพาะอาหารยานอนหลับ
      - กลไกการออกฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาเช่นยาระบายหรือยาถ่ายที่ทำให้ลำไส้บีบรัดตัวเพิ่มขึ้นยากระตุ้นระบบประสาทส่วนกลาง
      - แหล่งที่มาของยาหรือคุณสมบัติทางเคมีและเภสัชวิทยาของยาเช่นไอโอดีนจากแร่ธาตุยากลุ่มกลัยโคไซด์ที่ได้จากพืช
  - - - จากพืช
        
        รากใบลำต้นผลเมล็ดเปลือกแล้วนำมาปรุงเป็นยาโดยไม่เปลี่ยนแปลงรูปเรียกว่ายาสมุนไพร (Crude drug)
        
        มะเกลือใช้เป็นยาถ่ายพยาธิ
        
        ใบมะขามแขกใช้เป็นยาระบาย
        
        เมล็ดพริกไทยใช้เป็นยาขับลม
        
        สกัดเอาสารที่มีอยู่ในพืชออกมาทำให้บริสุทธิ์ซึ่งสามารถกำหนดขนาดในการรักษาได้เรียกว่าสารสกัดบริสุทธิ์ (Purified drug)
        
        คาเฟอีนได้จากใบชาเมล็ดกาแฟใช้เป็นยากระตุ้นระบบประสาทส่วนกลาง
        
        มอร์ฟีนและโคเดอีน ได้จากยางของผิ่น ใช้เป้นยาแก้ปวด
      - จากสัตว์โดยการสกัดจากอวัยวะบางส่วนของสัตว์
        
        ตับ ตับอ่อน ดีหมู ดีวัว
        
        ยาอินซูลินเป็นยาแก้ปวดสกัดมาจากตับอ่อนของวัว
      - จากแร่ธาตุ
        
        เกลือแร่ยา Lithium carbonate เป็นยารักษาโรคจิตชนิดคลุ้มคลั่ง
        
        ยาที่ได้จากแร่ธาตุยาใส่แผลสด Tincture iodine
        
        ยาใช้ภายนอกผงน้ำตาลเกลือแร่ (oral Rehydrating Salt, ORS) ใช้ในการทดแทนการสูญเสียน้ำ
        
        ยาลดกรดประเภทอะลูมิเนียมไฮดรอกไซด์แมกนีเซียมไฮดรอกไซด์
    - - เกลือของเหล็ก
        
        ใช้บำรุงโลหิต
      - อะลูมิเนียมไฮดอกไซด์
        
        ใช้เป็นยาลดกรดในกระเพาะอาหาร
  - - - รูปแบบที่เป็นของแข็ง (solid form)
        
        ยาแคปซูล (Capsule)
        
        เป็นยาที่มีเจลาตินเป็นปลอกหุ้มเพื่อกลบรสขมของยา
        
        Chloramphenical Tetracyclin Ampicillin Amoxycillin
        
        ยาเม็ด (Tablet)
        
        เป็นยาผงแห้งที่อัดเม็ดมี 2 ชนิด
        
        ยาเม็ดเคลือบ
        
        เพื่อให้ออกฤทธิ์ที่ลำไส้เป็นการป้องกันการแตกตัวของยาที่กระเพาะอาหารและป้องกันการระคายเคืองต่อกระเพาะอาหารด้วย
        
        Vitamin B 1-6-12
        
        ยาเม็ดที่ไม่ได้เคลือบ
        
        Aspirin Paracetamol
        
        ยาอมใต้ลิ้น (Sublingual)
        
        ถูกดูดซึมได้ดีในเยื่อบุในช่องปากเข้าสู่กระแสโลหิตได้โดยตรงยาจึงออกฤทธิ์เร็วและไม่ถูกทำลายโดยกระเพาะอาหาร
        
        ยาเม็ด Testosterone
        
        Nitroglycerine
        
        ยาเม็ดสำหรับเคี้ยว
        
        ต้องเคี้ยวก่อนยาจึงจะออกฤทธิ์ได้ดี
        
        ยาลดกรดในกระเพาะ
        
        5 ยาอม (Lozenge) และโทรเซ (Troche)
        
        ใช้อมแก้เจ็บคอประกอบด้วยยาฆ่าเชื้อและยาทำลายทำลายเชื้อผสมน้ำตาลให้มีรสชาติน่ารับประทาน
        
        ชื่อทางการค้าเช่นสเตร็ปซิลดีกีวดิน
        
        ยาผงเดือดฟู (Effervescent powder)
        
        เป็นยาที่ละลายน้ำได้ง่าย
        
        Sodium bicarbonate
        
        Acetic acid
        
        ยาผง (Pulveres หรือ power)
        
        รูปของยาผสมที่เป็นผงเพื่อเก็บยาได้นานและกลิ่นรสดีขึ้นมีทั้งชนิดกินและโรยแผล
        
        ยาแก้ท้องอืดท้องเฟ้อท้องร่วง
        
        ยาเหน็บ (Suppositories)
        
        เป็นยาที่เตรียมขึ้นเพื่อใช้สอดเข้าไปในช่องเปิดเช่นช่องคลอดทวารหนักตัวยาจะละลายเมื่อสอดเข้าใส่ในร่างกายและออกฤทธิ์ตรงบริเวณที่เหน็บหรือซึมเข้าสู่กระแสเลือดทั่วร่างกาย
        
        ยาเหน็บทางทวารหนัก Protosedyl
      - ประเภทของเหลว
        
        แบ่งเป็นได้เป็น 2 ประเภท
        
        ยาน้ำสารละลาย
        
        ยาน้ำสารละลายที่ตัวทำละลายเป็นน้ำ
        
        น้ำปรุง (Aromatic water)
        
        เป็นสารละลายใสและอิ่มตัวของน้ำมันระเหยง่ายตัวยาสำคัญคือน้ำมันหอมระเหย
        
        1 more item...
        
        ยาน้ำใส (Solutions)
        
        เป็นยาละลายน้ำใสประกอบด้วยตัวยาซึ่งอาจเป็นสารของแข็งหรือของเหลวละลายในน้ำบริสุทธิ์หรือเป็นของเหลวชนิดอื่นที่เหมาะสม
        
        1 more item...
        
        ยาน้ำเชื่อม (Syrups)
        
        เป็นสารละลายเข้มข้นของน้ำตาลหรือสารอื่นที่ใช้แทนน้ำตาลในน้ำ
        
        1 more item...
        
        ยาจิบ (Linctuses)
        
        เป็นสารละลายใสมีลักษณะหนืดเล็กน้อยเพราะละลายในน้ำตาลหรือยาน้ำเชื่อมประกอบด้วยตัวยาที่ใช้ระงับการไอขับเสมหะซึ่งช่วยเพิ่มความชุ่มชื้นแก่ลำคอด้วย
        
        1 more item...
        
        ยากลั้วคอ (Gargale)
        
        เป็นสารละลายใสและเข้มข้นตัวยามีฤทธิ์ต้านการฆ่าเชื้อละลายอยู่ในน้ำใช้ป้องกันหรือรักษาอาการติดเชื้อในลำคอ
        
        ยาอมบ้วนปาก (Mouthwash)
        
        เป็นสารละลายใสใช้ทำความสะอาดดับกลิ่นปากโดยเฉพาะตัวยาที่ใช้เป็นสารระงับเชื้อยาชายาสมานเนื้อเยื่อ
        
        1 more item...
        
        ยาหยอดจมูก (Nasal preparations)
        
        เป็นสารละลายใสประกอบด้วยตัวยาละลายในน้ำได้
        
        1 more item...
        
        ยาหยอดหู (Otic preparations)
        
        ส่วนมากเป็นยาน้ำใสบางครั้งเป็นยาแขวนตะกอน
        
        1 more item...
        
        ยาสวนล้าง Crigation)
        
        เป็นสารละลายชนิดปราศจากเชื้อสำหรับล้างบาดแผลหรือช่องต่างๆของร่างกาย มักนิยมเรียกว่า Douches มีลักษณะโดยมีขนาดบรรจุมากกว่ายาฉีด เป็นฝาเกลียวธรรมดาและบรรจุสำหรับใช้ครั้งเดียว
        
        1 more item...
        
        ยาน้ำสวนทวารหนัก(Enemas)
        
        เป็นสารละลายใสประกอบด้วยตัวทำละลายซึ่งอาจเป็นน้ำกลีเซอลีน สารละลายน้ำเกลือ หรือสารละลายโซเดียมไบคาร์บอเนต
        
        1 more item...
        
        ยาน้ำสารละลายที่ตัวทำละลายไม่ใช้น้ำ
        
        ยาอิลิกเซอร์(Elixir)
        
        เป็นสารละลายใส มีรสหวาน ตัวทำละลายที่สำคัญ คือ น้ำและแอลกอฮอล์
        
        ยาสปิริต (Spirits)
        
        เป็นสารละลายใสของสารหอมระเหยง่าย
        
        ยาโคโลเดียน (Colladians)
        
        เป็นยาน้ำที่มีลักษณะข้นเหนียวมักใช้ทาบาดแผลขนาดเล็กมักมีส่วนประกอบของยาที่มีฤทธิ์ลอกผิวหนังหรือเนื้อเยื่อที่ตายแล้ว
        
        ยากลีเซอริน (Glycerines)
        
        เป็นยาน้ำที่มีลักษณะข้นเหนียวหรือกึ่งแข็งประกอบด้วยตัวยากลีเซอรินไม่น้อยกว่า 50% โดยน้ำหนักใช้เป็นยาหยอดหูยาอมบ้วนปากยาทำให้ผิวหนังอ่อนกลีเซอลีนสารละลายน้ำเกลือหรือสารละลายโซเดียมไบคาร์บอเนต
        
        ยาถูนวด (Liniments)
        
        เป็นยาน้ำใช้เฉพาะภายนอกอาจเป็นสารละลายใสหรือข้นเหลว
        
        1 more item...
        
        ยาป้าย (Paints)
        
        เป็นยาน้ำที่ประกอบด้วยตัวยาที่มีฤทธิ์ต้านการติดเชื้อสมานแผลหรือระงับปวดละลายอยู่ในน้ำแอลกอฮอล์ผสมอะซีโตนใช้ป้ายผิวหนังหรือเยื่อเมือก
        
        ยาน้ำกระจายตัว
        
        เจล (Gels) ตัวยามีขนาดเล็ก แต่ไม่ละลายน้ำมีลักษณะเป็นกาว
        
        alum milk
        
        โลชั่น (Lotions) เป็นยาน้ำแขวนตะกอนชนิดใช้ภายนอก
        
        คาลาไมน์โลชั่น
        
        แมกมาและมิลค์ (Magmas and milk) เป็นยาแขวนตะกอนคล้ายเจล แต่สารยามีขนาดใหญ่ลักษณะของยาจึงหนืดกว่า
        
        ยาระบายแมกนีเซีย
        
        อิมัลชั่น (Emulsion) มีทั้งรูปแบบยากินและยาทาเฉพาะที่เป็นยาน้ำที่มีส่วนผสมของน้ำมันกระจายอยู่ในน้ำมีลักษณะขุ่นเหนียวเช่นยาระบายพารัฟฟินน้ำมันละหุ่งอิมัลชั่น
        
        มิกซ์เจอร์(Mixtures)เป็นยาน้ำผสม อาจใส่หรือไม่ใส่ยาแขวนตะกอนก็ได้
      - รูปแบบประเภทกึ่งแข็ง
        
        ขี้ผึ้ง (Oitment)
        
        มีลักษณะเป็นน้ำมันเป็นยาเตรียมที่ใช้ทาผิวหนังและเยื่อเมือกเพื่อลดการเจริญเติบโตของแบคทีเรียหรือบรรเทาอาการอาการต่างๆส่วนมากมักจะผสมสารที่ช่วยให้การกระจายตัวและการดูดซึมของยาดีขึ้นอยู่ด้วย
        
        ครีม (Paste)
        
        เป็นยาน้ำแขวนตะกอนที่มีความข้นมากใช้สำหรับป้องกันการติดเชื้อทำให้รู้สึกเย็นหรือใช้แต่งแผลเพื่อบรรเทาอาการมักผสมกับตัวยาที่ทำให้เหนียวและดูดซึมได้ดี
      - ประเภทอื่น ๆ
        
        ยาฉีด (Injections)
        
        การให้โดยไม่ผ่านระบบทางเดินอาหารตัวยาจะมีความบริสุทธิ์สูงไม่มีสารพิษหรือสารที่ดูดซึมไม่ได้ยาจะปราศจากเชื้อจุลชีพเพื่อความปลอดภัยมีความคงตัวดีเป็น isotonic solution แบ่งตามคุณสมบัติทางกายภาพได้เป็นยาน้ำใสยาผงผสมแห้งชนิดไร้เชื้อยาแขวนตะกอนชนิดไร้เชื้อห้ามฉีดเข้าหลอดเลือดดำหรือช่องไขสันหลัง
        
        ยาทาผิวหนัง (Applications)
        
        เป็นยาสำหรับใช้ทาเฉพาะที่อาจเป็นยาน้ำใสอิมัลชั่นยาน้ำแขวนตะกอนก็ได้
        
        ยาพ่นฝอย (Soray)
        
        เป็นยาที่เตรียมขึ้นเพื่อหวังผลเฉพาะที่และป้องกันฤทธิ์ที่ไม่พึงประสงค์ต่อร่างกายส่วนอื่นมักใช้ประกอบกับเครื่องพ่นเพื่อให้ตัวยากระจายเป็นอนุภาคเล็ก ๆ และออดฤทธิ์ในบริเวณที่ต้องการโดยตรง
        
        ยาดม (Inhalant )
        
        เป็นยาที่มีกลิ่นหอมระเหยสามารถสูดดมได้ง่ายใช้สูดดมเพื่อบรรเทาอาการวิงเวียนต่างๆ
  - - - ข้อเสีย
        
        เกิดพิษง่ายรวดเร็วและรุนแรงถึงชีวิตยามีราคาแพง
        -มีโอกาสเกิดติดเชื้อได้ง่ายเกิดการทำลายผนังหลอดเลือดหลอดเลือดดำอักเสบการให้สารน้ำทางหลอดเลือดดำเร็วอาจทำให้เกิดหัวใจล้มเหลวจากกล้ามเนื้อหัวใจทำงานหนักก้อนยาอุดตันหลอดเลือดทำให้ระบบไหลเวียนเลือดไม่ดีหายใจไม่สม่ำเสมอชักหรืออาจทำให้เม็ดเลือดแดงแตกเนื่องจากได้รับสารที่เป็น hypotonic solution หรือทำให้เม็ดเลือดแดงเที่ยวเนื่องจากได้รับสารที่เป็น hypertonic solutionในกรณีที่เกิดพิษจากยาสามารถไม่สามารถแก้ไขโดยการทำให้อาเจียนหรือใช้ผงถ่าน (activated charcoal) ดูดซับรวมทั้งไม่สามารถล้างยาออกจากกระเพาะอาหาร (Lavage) ได้-ยาที่ไม่ละลายตัวในตัวทำละลายไม่สามารถให้โดยวิธีการนี้-เกิด embolism จากการไม่ไล่อากาศออกจากกระบอกฉีดยา
      - ข้อดี
        
        -ออกฤทธิ์เร็วไม่ระคายเคืองต่อทางเดินอาหารไม่ถูกทำลายโดยกรดหรือน้ำย่อยในกระเพาะอาหาร -ใช้ในรายที่หมดสติหรืออาเจียนได้-ยาฉีดที่มีปริมาณมากสามารถให้โดยวิธีการนี้ได้โดยวิธีการหยดช้าๆ-เหมาะกับการให้สารน้ำสารอิเลคโตรไลท์หรือสารอาหารบางชนิดที่ให้ทางหลอดเลือดดำ
    - - ข้อดี
        
        -สะดวกปลอดภัยไม่เจ็บราคาถูก :check:
        -หากเกิดอันตรายจาการรับประทานกินยาส่วนใหญ่อาการจะไม่รุนแรงและเร็วเท่ายาฉีด :check:-ในกรณีที่เกิดพิษจากยาสามารถทำคลื่นไส้อาเจียนให้อาเจียนได้ง่ายหรือใช้ผงถ่าน(activated charcoal) ดูดซับได้หรือใส่สายยางล้างยาออกจากกระเพาะอาหาร (Lavage) :check:
      - ข้อเสีย
        
        -ไม่เหมาะกับยาที่ดูดซึมผ่านระบบทางเดินอาหารช้าไม่คง
        -กลิ่นสีอาจไม่ชวนรับประทาน
        -ยาอาจระคายเคืองกระเพาะอาหารเช่นทำให้กระเพาะอาหารเป็นแผล-ห้ามใช้ในผู้ป่วยที่อาเจียนหมดสติ
        -ยาอาจถูกทำลายโดยกรดและน้ำย่อย ในกระเพาะอาหาร
    - - ข้อดี
        
        -การดูดซึมเป็นไปอย่างช้าๆให้ยา-หลังฉีดยาหากแพ้ยาเฉียบพลันสามารถใช้ tourniquest รัดเหนือบริเวณที่ฉีดยาบางแห่งได้เช่นต้นแขนหรือต้นขาจะช่วยให้การดูดซึมยาเข้าสู่กระแสโลหิตช้าลง
      - ข้อเสีย
        
        -สามารถให้ยาได้ไม่เกิน 2 มิลลิลิตรยาออกฤทธิ์ได้นานพอควรมีราคาแพง -ยาบางชนิดระคายเคือง
        -บริเวณที่ฉีดทำให้เกิดแผลหรือฝีได้
        -มีโอกาสเกิดการติดเชื้อได้ง่าย -ข้อเสียเช่นเดียวกับยาฉีดเข้าหลอดเลือดดำข้อ 4, 5 และ 6
    - - ข้อดี
        
        -ยาถูกดูดซึมได้เร็วและเกิดการระคายเคืองน้อยกว่าการฉีดเข้าใต้ผิวหนัง
        -สามารถใช้กับยาฉีดที่ละลายได้ในน้ำมัน
      - ข้อเสีย
        
        -สามารถให้ยาได้ไม่เกิน 5 มิลลิลิตร-การสะสมยาไว้ที่เนื้อเยื่ออาจทำให้การดูดซึมยาช้าลง -ข้อเสียเช่นเดียวกับยาฉีดเข้าหลอดเลือดดำข้อ 4, 5 และ 6
    - - ข้อดี
        
        -ยาออกฤทธิ์เร็วและสามารถให้ยาได้ด้วยตนเอง
        -ยาจะออกฤทธิ์เฉพาะที่
      - ข้อเสีย
        
        -วิธีการให้ยาไม่สะดวก-ปริมาณยาที่ได้ไม่แน่นอน -อาจเกิดการติดเชื้อในระบบทางเดินหายใจ -อาจระคายเคืองเยื่อบุทางเดินหายใจและหลอดลม
    - - ข้อดี
        
        -ยาถูกดูดซึมและออกฤทธิ์ได้เร็วโดยไม่ผ่านตับเช่นยาลดอาการเจ็บที่หน้าอกเพราะกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด
        -ไม่ถูกทำลายโดยกรดหรือน้ำย่อยในกระเพาะอาหาร
      - ข้อเสีย
        
        -ยาบางชนิดรสชาติไม่ดียาอาจระคายเคืองเยื่อบุภายในปาก
        -ใช้เวลานานไม่สะดวกในการพูด
    - - ข้อดี
        
        -เหมาะกับเด็กหรือผู้ที่รับประทานยายากเช่นยาเหน็บทวารเพื่อลดไข้
        -ออกฤทธิ์เฉพาะที่และทั่วร่างกายสำหรับยาที่ใช้เหน็บช่องคลอดจะออกฤทธิ์เฉพาะที่รักษาอาการติดเชื้อบรรเทาอาการคัดทำให้มดลูกหด
      - ข้อเสีย
        
        -ไม่สะดวกต่อการใช้ราคาแพง
        -สำหรับยาที่ใช้เหน็บช่องคลอดอาจเกิดการติดเชื้อภายในของอวัยวะสืบพันธุ์ได้
- - - - ปัจจัยเกี่ยวกับตัวยา
        
        ขนาดโมเลกุลของยา:ยาที่มีขนาดน้ำหนักโมเลกุลของยาต่ำจะซึมผ่าน cell membrane ได้เร็วกว่า ยาที่มีขนาดน้ำหนักโมเลกุลของยาสูง
        
        วิธีการผลิตยาและรูปแบบยา: ยาน้ำใส ยาแขวนตะกอน
        
        คุณสมบัติการละลายในไขมัน: ยาหรือสารที่มีคุณสมบัติละลายได้ดีในไขมัน สามารถผ่าน cell membrane ส่วนที่เป็นไขมันได้ดี และดูดซึมได้ดี
        
        ขนาดยาที่ให้ : ปัจจัยที่กำหนดความเข้มข้นของยาบริเวณจุดที่ออกฤทธิ์
      - ปัจจัยเกี่ยวกับผู้ป่วย
        
        วิธีการบริหารยา
        
        การให้ยาผ่านทางเดินอาหาร
        
        ผลเสีย :warning:
        
        การเกิด first pass effect
        
        เมื่อยาเคลื่อนที่ผ่านเส้นเลือดจากลำไส้เล็กจะเข้าสู่ตับ (portal vein) ยาที่ถูกดูดซึมมานี้จะถูกตับกำจัดโดยเอ็นไซม์ต่างๆ แล้วถึงจะเข้าสู่ระบบไหลเวียนโลหิตจริงๆ
        
        ยาที่มีคุณสมบัติ hepatic first past effect
        
        .ให้ยา การฉีด IM หรือ IV เพื่อคงระดับยาในกระแสเลือดถึงระดับการรักษา
        
        pH ของ mediumมีผลต่อการดูดซึมยา
        
        ยาคุณสมบัติเป็นกรดอ่อน
        
        แอสไฟรินจะดูดดูดซึมได้ดีใน medium ที่เป็นกรด เช่น กระเพาะอาหาร
        
        ยาคุณสมบัติเป็นด่างอ่อน
        
        มอร์ฟิน จะดูดดูดซึมได้ดีใน medium ที่เป็นด่าง เช่น ลำไส้เล็ก
        
        การให้ยาดูดซึมผ่านหลอดเลือดฝอยบริเวณใต้ลิ้น
        
        ละลายไขมันได้ดี
        
        เป็นด่าง
        
        อมใต้ลิ้นช่วยให้ยาสามารถดูดซึมผ่านหลอดเลือดฝอยได้อย่างรวดเร็วและดี
        
        การใช้ยาดูดซึมผ่านทางระบบทางเดินหายใจ
        
        อยู่ในรูปก๊าชและของเหลวที่ระเหยได้ดีจะถูกดูดซึมเข้าสู่ระบบไหลเวียนเลืออดได้อย่างง่ายและรวดเร็ว เนื่องจากปอดมีพื้นที่ผิวการดูดซึมสูง และมีปริมาณเลือดมาเลี้ยงมาก
        
        การใช้ยาโดยการฉีดใต้ผิวหนัง
        
        ขนาดโมเลกุลยาและสมบัติละลายน้ำได้ในไขมัน
        
        ความหนาบางของผิวหนังบริเวณที่ทา
        
        การใช้ยาดูดซึมผ่านทางผิวหนัง
        
        ดูดซึมสู่กระแสเลือด 100%
        
        ความเร็วในการดูดซึมยาขึ้นอยู่กับการบริหารยาฉีดหลอด(เลือดดำ>กล้ามเนื้อ>ใต้ผิวหนัง)
        
        อบู่ในรูปแขวนตะกอนดูดซึมช้า
        
        การบีบ การนวด ทำให้ยาดูดซึมเร็ว
        
        การใช้ยาแบบเหน็บทวารหนักหรือช่องคลอด
        
        ออกฤทธิ์เฉพาะที่
        
        ตัวยาซึมผ่านเยื่อเมือกของอวัยวะและออกฤทธิ์เฉพาะบริเวณนั้น
        
        ยาชา
        
        ยาต้านการอักเสบ
        
        ยาแก้คัน
        
        ยาปฏิชีวนะ
        
        ออกฤทธิ์ทั่วร่างกาย
        
        ตัวยาซึมผ่านเยื่อเมือกและถูกดูดซึมเข้าสู่ระบบไหลเวียนของร่างกาย
        
        พยาธิสภาพของร่างกาย
        
        พยาธิสภาพของร่างกาย
        
        โรคเกี่ยวกับทางเดินอาหาร
        
        ปริมาณอาหารที่อยู่ในกระเพาะอาหารมีผลลดการดูดซึมของยาผ่านทางเดินอาหารได้
        
        โรคเกี่ยวกับระบบหัวใจและหลอดเลือด
        
        หัวใจล้มเหลว
        
        ทำให้เลือดไปเลี้ยงอวัยวะต่างๆลดลง มีผลต่อการดูุดซึมบาทางหลอดเลือด
        
        สภาวะทางสรรีวิทยาและอารมณ์ของผู้รับยา
        
        การนอนทำให้การเคลื่อนที่ของยาไปยังกระเพาะอาหารช้าลง
        
        การนั่งทำให้การเคลื่อนที่ของยาไปยังกระเพาะอาหารเร็วขึ้นตามแรงโน้มโถ่งของโลก
        
        การได้รับอาหารหรือยาชนิดอื่นร่วมด้วย
        
        มีผลลดการดูดซึมยาบางชนิดได้
    - - ปริมาณการไหลเวียนและเข้าสู่กระแสเลือดแล้ว
        
        หลังจากยาดูดซึมแล้วยาจะไปสู่อวัยวะที่มีปริมาณการไหลเวียนของเลือดสูงได้อย่างรวดเร็ว
        
        หัวใจ ตับ ไต และสมอง
        
        การนำยาไปยังอวัยวะในช่งท้อง กล้ามเนื้อ และไขมันจะเกิดได้ช้ากว่า
      - คุณสมบัติทางเคมีและฟิสิกส์ของยาแต่ละชนิด
        
        คุณสมบัติละลายไขมัน
        
        กระจายตัวไปอวัยวะเป้าหมายได้ดีกว่ายาที่ละลายในไขมันน้อย
        
        ยาในรูปแบบของเหลว
        
        กระจายตัวได้ดีกว่ายาในรูปแบบที่เป็นของแข็ง
      - การจับตัวของยากับโปรตีนในพลาสม่า
        
        ลดการกระจายตัวของยาเพราะยาที่รวมกับโปรตีนจะมีโมเลกุลใหญ่ขึ้น ไม่สามารถผ่านผนังหลอดเลือดฝอยไปบริเวณที่ออกฤทธิ์ได้
      - ความสามารถในการผ่านเข้าสมองและรก
        
        บางส่วนสอง BBB ไม่ยอมให้ยาผ่านมีหน้าที่ป้องกันระบบประสาทส่วนกลาง ป้องป้องไม่ให้สารหรือยาที่เป็นอันตรายเข้าไปสมอง
        
        ยาที่ละลายในไขมันจะผ่าน BBB ได้
      - การสะสมของยาที่ส่วนอื่น
        
        เซลล์ไขมัน กระดูกและฟัน
        
        ผลข้างเคียงต่ออวัยวะที่ยาไปสะสมได้ หรืออาจให้ยาออกฤทธิ์ได้ช้ากว่าปกติ
    - - การแปรสภาพยา
        
        กระตุ้นการออกฤทธิ์ของยา
        
        ออกฤทธิ์ไม่ได้หลังให้ยา ต้องถูกเปลี่ยนแปลงโครงสร้างทางเคมี ถึงใช้ได้ในร่างกาย
        
        Levodopa ถูก metabolite เป็นโดปามีน ออกฤทธิ์ในระบบประสาทส่วนกลาง
        
        สิ้นสุดการออกฤทธิ์ของยา
        
        แปรสภาพยาทำให้ยาละลายน้ำได้ดีขึ้น หรือมีความเป็นประจุมากขึ้น ง่ายต่อการขับออกทางไต
      - เอนไซม์ที่ทำหน้าที่ในการเปลี่ยนแปลงยา
        
        เอนไซม์ที่อยู่ใน drug metabolism
        
        Cytoplasm
        
        ตับ ไต ปอด ทางเดินอาหาร พลาม่า สามารถเปลี่ยนแปลงยาได้ตั้งแต่ถูกดูดซึมผ่านทางเดินอาหารและตับ
        
        ในร่างกาย
        
        ยา flavoprotein
        
        ยาแต่ละชนิดจะใช้ เอนไซม์ในการแปลภาพยาแตกต่างกันไป
        
        ปฏิกิริยาการเปลี่ยนแปลงยา
        
        Phase I reaction
        
        เป็นการเกิดปฏิกิริยาที่เปลี่ยนยาให้เป็นสารที่มีขั้วมากขึ้น ซึ่งอาจส่งผลให้ยามีฤทธิ์หรือเกิดสารอื่นที่อาจมีพิษได้มากขึ้น
        
        Phase II reaction
        
        เป็นปฏิกิริยาที่ทำให้สารที่มีขั้วที่ถูกเปลี่ยนแปลงมาจาก phase 1 เปลี่ยนเป็นสารที่สามารถละลายน้ำได้ดีขึ้นเพื่อที่จะได้ถูกส่งไปที่ไตและกำจัดผ่านการปัสสาวะ
      - ปัจจัยที่มีผลต่อ Drug metabolism
        
        พันธุกรรม
        
        คนที่มีความบกพร้่องของเอนไซม์ชูโดโคลินเอสเทอเรส พบว่า metebolized สาร succinylcholine จะมีอัตราเร็วเพียงครึ่งเดียวของคนที่มีเอน"ซม์นี้ปกติ
        
        อายุ
        
        เด็กและผู้ใหญ่จะไวต่อฤทธิ์และพิษของยามากกว่าผู้ใหญ่
        
        สิ่งแวดล้อม
        
        คนที่สูบบุหรี่มีการ metebolized ยาได้เร็วกว่าคนที่ไม่สูบบุหรี่ เนื่องจากเกิดภาวะเหนี่ยวนำเอนไซม์
      - ปฏิกิริยาระหว่างยาในระหว่างการเกิด metabolism
        
        ยาที่เป็นตัวเหนี่ยวนำ enzyme (enzyme inducers)
        
        ยาบางชนิดสามารถเพิ่มการสังเคราะห์ enzyme cytochrome P450-dependent drugs-oxidizing ในตับได้ หากใช้ยาชนิดนี้ร่วมกับยาชนิดอื่นทำให้ยาชนิดอื่นที่ให้ร่วมกันมีประสิทธิภาพในการออกฤทธิ์ลดลงเนื่องจากเมื่อมีปริมาณ enzyme cytochrome P450 เพิ่มขึ้นทำให้มีการเปลี่ยนแปลงยาและทำลายยาอื่นอย่างรวดเร็วและมากขึ้นเช่น phenytoin
        
        ยาที่เป็นตัวยับยั้ง enzyme (enzyme inhibitors)
        
        ยาที่สามารถลดหรือยับยั้งการทำงานของ enzyme cytochrome P450 ในตับส่งผลในกรณีให้ยาที่มีคุณสมบัติยับยั้งเอนไซม์หากให้ยาร่วมกับยาชนิดอื่นทำให้ยาชนิดอื่นที่ให้ร่วมถูกแปรสภาพได้ช้าทำให้ยาอื่นที่ให้ร่วมด้วยระยะเวลาการออกฤทธิ์นานขึ้นระดับยาในร่างกายเพิ่มขึ้นและหากยามีระดับสูงเกินระดับรักษาอาจเกิดความเป็นพิษของยาอื่นที่ให้ร่วมกันได้ยาที่มีคุณสมบัติยับยั้งเอนไซม์เช่น Cimetidine
        
        ปฏิกิริยาระหว่างยากับสารในร่างกายยาหลายชนิดต้องเกิดการรวมตัวกับสารตั้งต้นที่ในร่างกาย
        
        เช่นกลูต้าไธโอน (glutathione) กรดกลูคิวโรนิค (glucuronic acid)
        
        ทำให้ฤทธิ์ของยาหมดไปและถูกขับออกจากร่างกายในกรณีที่ให้ยาหลายชนิดพร้อมกันพบว่ายาบางชนิดต้องแย่งกันในการรวมตัวกับ endogenous substrates ชนิดเดียวกัน
        
        ยาที่เกิดปฏิกิริยาได้เร็วกว่าอาจทำให้ endogenous substrates
        
        ในร่างกายหมดไปส่งผลให้ยาอื่นที่ต้องใช้ endogenous substrates ชนิดเดียวกันเกิดปฏิกิริยารวมตัวได้ข้าหรือไม่เกิดปฏิกิริยาจนกว่าจะมีการสร้าง endogenous substrates ในร่างกายขึ้นมาใหม่ทำให้ระดับยาในร่างกายสูงขึ้น
    - - การขับถ่ายยาออกจากร่างกาย (Drug Excretion)
        
        ทางไตตับน้ำดี
        
        ทางน้ำนมและเหงื่อ
        
        อวัยวะหลักในการกำจัดยาคือไต
        
        สารที่เป็น polar compound จะถูกกำจัดออกได้ดีกว่าสารที่มี high lipid solubility
        
        ยาที่เป็น lipid soluble จะถูกเปลี่ยนแปลงยาให้ได้เป็นสาร polar Compound ก่อนจึงจะถูกขับออกมาได้
        
        ทางปอด
        
        กำจัดยาที่เป็น gas หรือ vapor
        
        ยาดมยาสลบแอลกอฮอล์
      - คำสำคัญทางเภสัชจลนศาสตร์
        
        ค่าครึ่งชีวิต
        
        เวลาที่ใช้ในการทำให้ยาหรือความเข้มข้นของยาลดลงเหลือ 50% จากความเข้มข้นแรกโดย half life จะเป็นตัวกำหนด
        
        Loading dose
        
        ขนาดยาที่ให้ครั้งแรกเพื่อให้ถึงระดับยาที่ต้องการในพลาสมาคือการให้ยาในขนาดสูงอย่างรวดเร็วเพื่อหวังผลให้ปริมาณและขนาดยาสูงขึ้นออกฤทธิ์ที่ต้องการได้อย่างรวดเร็ว
        
        Onset
        
        ระยะเวลาที่เริ่มให้ยาจนถึงยาเริ่มออกฤทธิ์ที่ต้องต้องการ
        
        Duration of action
        
        ระยะเวลาที่ยาเริ่มออกฤทธิ์ที่ต้องการจนถึงหมดฤทธิ์ที่ต้องการ
  - - - การจับของยากับ receptor (drug-receptor concept)
      - การศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างขนาดยาที่ใช้กับการตอบสนองที่เกิดขึ้นในร่างกาย (dose response relationship)
    - - ออกฤทธิ์โดยไม่จับกับ receptor
        
        Chemical action
        
        ยาลดกรดในกระเพาะอาหาร
        
        Physical action
        
        ยาระบายยาลดการดูดซึมในกระเพาะอาหาร
      - 2.ออกฤทธิ์โดยจับกับ receptor
        
        Receptor
        
        เป็นองค์ประกอบของเซลล์ซึ่งอาจพบได้ที่ผนังเซลล์ cytoplasm หรือนิวเคลียส (nucleus) ของเซลล์โดย receptor มีคุณสมบัติที่จะจดจำ (recognize) และจับกับสารที่มีลักษณะโครงสร้างจำเพาะเจาะจงแล้วทำให้การทำงานของเซลล์นั้น ๆ เปลี่ยนแปลงในร่างกายมี receptor endogenous substrates เกือบทุกชนิด
        
        Agonist
        
        ยาที่จับกับ receptor แล้วสามารถทำให้เกิดฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
        
        Antagonist
        
        ยาที่จับกับ receptor แล้วสามารถลดหรือบดบังฤทธิ์ของ agonist ในการจับกับ receptor ส่วนฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาที่เกิดขึ้นจากการที่ antagonist ไปยับยั้งการทำงานตามปกติของ endogenous substances ในร่างกายและขัดขวางการทำงานของ agonist
        
        Partial agonist
        
        ยาที่จับกับ receptor แล้วออกฤทธิ์เพียงบางส่วน
    - - Affinity
        
        ความสามารถของยาในการเข้าจับกับ
      - receptor Efficacy
        
        ความสามารถของยาที่ทำให้เกิดฤทธิ์สูงสุดซึ่ง Maximum efect ของยา (Emer)
      - Potency
        
        ความแรงของฤทธิ์ยา
  - - - ยาที่มีค่า therapeutic index ต่ำจะมีความปลอดภัยต่ำ
        
        ยาlithium, digoxin
        
        ยาที่มีค่า therapeutic index สูงจะมีความปลอดภัยในการใช้สูง
  - - - การตอบสนองที่แตกต่างจากปกติที่ไม่พบเกิดในคนส่วนใหญ่มักจะเกิดจากความแตกต่างทางพันธุกรรมในการเปลี่ยนแปลงยา
    - - การตอบสนองต่อยาที่น้อยกว่าปกติทำให้ไม่เกิดฤทธิ์รักษา
    - - การตอบสนองต่อยาที่มากกว่าปกติเช่นการให้ยานอนหลับในผู้ป่วยบางคนจะไม่หลับในขณะที่ผู้ป่วยบางคนหลับได้นานกว่าปกติ
    - - การแพ้ยาจากที่ร่างกายมี antibody (Ab) ที่ต่อต้านต่อโครงสร้างทางโมเลกุล
    - - เป็นการซื้อหรือทนฤทธิ์ของยาซึ่งเกิดจากการได้รับยาชนิดนั้นหลายครั้งทำให้มีการตอบสนองต่อยาในครั้งหลัง ๆ ลดลงเช่นการได้รับยานอนหลับติดต่อกันนาน ๆ จะเกิดการดื้อยาและผู้ป่วยต้องใช้ขนาดยาเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ เพื่อให้หลับ
    - - การดื้อยาที่เกิดขึ้นได้รวดเร็วเมื่อได้รับยาเพียง 2-3 ครั้ง
    - - ฤทธิ์หลอก