Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ความรู้พื้นฐานและหลักทั่วไปทางเภสัชวิทยา - Coggle Diagram
ความรู้พื้นฐานและหลักทั่วไปทางเภสัชวิทยา
ความรู้พื้นฐานทางเภสัชวิทยา
ประเภทของยา
ยารักษาโรคปัจจุบัน
ยาใช้ภายนอก
ยาที่มุ่งหมายสำหรับใช้ภายนอกทั้งนี้ไม่รวมถึงยาเฉพาะที่
ยาใช้เฉพาะที่
ยาที่มุ่งหมายสำหรับใช้เฉแพาะที่
หู
ตา
จมูก
ปาก
ยาควบคุมพิเศษ
ยาแผนปัจจุบันหรือยาแผนโบราณที่รัฐมนตรีประกาศเป็นยาควบคุมพิเศษ
ยาสามัญประจำบ้าน
ยาที่รัฐมนตรีประกาศเป็นยาสามัญประจำบ้าน
ยาอันตราย
ยาแผนปัจจุบันหรือยาแผนโบราณที่รัฐมนตรีประกาศเป็นยาอันตราย
ยาบรรจุเสร็จ
ยาที่ผลิตขึ้นเสร็จในรูปต่างๆทางเภสัชกรรมซึ่งปัจจุบันในภาชนะหรือหีบห่อที่ปิดผนึกไว้และมีฉลากครบถ้วน
ยาแผนโบราณ
ยาที่มุ่งหมายสำหรับใช้ในการประกอบโรคศิลปะแผนโบราณหรือบบำบัดโรคสัตว์ซึ่งอยู่ในตำราแผนโบราณที่รัฐมนตรีประกาศ
ยาสมุนไพร
ยาที่ได้จากพฤษษชาติ สัตว์ แร่ ซึ่งไม่ได้ปรุงหริอแปรสภาพ
ยารักษาโรคปัจจุบัน
ยาที่มุ่งหมายสำหรับใช้ในการประกอบวิชาชีพเวชกรรม การประกอบโรคศิลปะแผนปัจจุบัน หรือการบำบัดโรคสัตว์
แบ่งตามเภสัชตำรับ
แหล่งที่มาของยาหรือคุณสมบัติทางเคมีและเภสัชวิทยาของยา
ไอโดดีจากแร่ธาตุ
ยากลุ่มกลัยโคไซด์ที่ได้จากพืช
ประโยชน์ในการรักษา
ยาแก้ปวดลดไข้
ยารักษามะเร็ง
ยานอนหลับ
ตำแหน่งการออกฤทธิ์ทางกายวิภาค
ระบบประสาท
ระบบทางเดินปัสสาวะ
ระบบไหลเวียนเลือด
กลไกการออกฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
ยาระบายหรือยาถ่าย
ยากระตุ้นระบบประสาทส่วนกลาง
ความหมายของยา
วัตถุที่มุ่งหมายสำหรับให้เกิดผลแก่สุขภาพ
ใช้เป็นอาหารสำหรับมนุษย์ เช่น เครื่องสำอาง
ใช้ในห้องวิทยาศาสตร์สำหรับวิจัย
ใช้ในการเกษตรหรืออุตสาหกรรม
วัตถุที่เป็นเภสัชเคมีภัณฑ์
วัตถุที่มุ่งสำหรับใช้ในการวินิจฉัย บำบัด บรรเทา
วัตถุที่รับรองไว้ในตำราที่รัฐมนตรีประกาศ
เภสัชวิทยาและเภสัชกรรม
เภสัชวิทยา (Pharmacology)
คุณสมบัติของยาและฤทธิ์ของยา
ผลที่ร่างกายกระทำต่อยา
เภสัขกรรม (Pharmacy)
การเตรียมยา
ผสมยาและจ่ายยาเพื่อการรักษา
แหล่งกำเนิดยา
จากธรรมชาติ
จากพืช
ราก
ใบ
ลำต้น
ผล
เมล็ด
จากแร่ธาตุ
ไอโดดีน
น้ำมันเกลือแร่
ทองแดง
จากสัตว์
ตับอ่อน
ดีหมู ดีวัว
ตับ
จากการสังเคราะห์
เกลือของเหล็ก ใช้บำรุงโลหิต
อะลูมิเนียมไฮดรอกไซด์ ใช้เป็นยาลดกรดในกระเพาะอาหาร
การเรียกชื่อยา
เรียกชื่อสามัญทางายหรือชื่อตัวยา (generic name)
แบ่งเป็นกลุม
ยานอนหลับ
ยาลดไข้
ยาแก้อักเสบ
ยาถ่าย
เรียกชื่อตามการค้า (trrade name)
เป็นชื่อที่บริษัทผู้ผลิตหรือตัวแทนจำหน่ายเป็นผู้ตั้งและจดทะเบียนไว้กับกระทรวงสาธารณสุข
เรียกชื่อตามสูตรเคมี (chemical name)
เรียกตามลักษณะส่วนประกอบทางเคมีตั้งแต่การเรียงตัวของอะตอม
เภสัชภัณฑ์หรือยาเตรียม (Pharmaceutical preparation,Pharmaceutical products)
รูปแบบที่เป็นของแข็ง (solid form)
ยาเม็ดสำหรับเคี้ยว (Chewable tablets)
ยาอม (Lozenge)และ โทรเซ (Troche)
ยาอดใต้ลิ้น (Sublingual)
ยาผงเดือดฟู่ (Effervescent powder)
ยาเม็ด (Tablet)
ยาเม็ดเคลือบ
ยาเม็ดที่ไม่ได้เคลือบ
ยาผง (Pulveres หรือ power)
ยาแคปซูล (Capsule)
ยาเหน็บ (Suppositories)
ประเภทของเหลว
น้ำยาสารละลาย
ยาน้ำสารละลายที่ตัวทำละลายเป็นน้ำ
ยาน้ำเชื่อม (Syrups)
ยาจิบ (Linctuses)
ยาน้ำใส (Solutioons)
ยากลั้วคอ (Gargale)
น้ำปรุง (Aromatic water)
ยาสวนล้าง (Irrigation)
ยาหยอดหู (Otic preparations)
ยาน้ำสวนทวารหนัก (Enemas)
ยาหยอดจมูก (Nasal preparations)
ยาอมบ้วนปาก (Mouthwash)
ยาน้ำกระจายตัว
แมกมาและมิลค์ (Magmas and Milk
มิกซ์เจอร์ (Mixtures)
โลชั่น (Lotions)
อิมัลชั่น (Emulsion)
เจล (Gels)
รูปแบบประเภทกึ่งแข็ง
ขี้ผึ้ง (Oiltment)
ครีม (Paste)
ประเภทอื่นๆ
ยาทาผิวหนัง (Applications)
ยาพ่นฝอย (Spray)
ยาฉีด (Injections)
ยาดม (Inhalant)
หลักทั่วไปทางเภสัชวิทยา
การออกกฤทธิ์ของยาทางเภสัชจลนศาสตร์
เภสัชจลนศาสตร์ (Pharmacokinetic)
การดูดซึมยาเข้าสู่ร่างกาย (Drug absorption)
ปัจจัยที่มีผลต่อการดูดซึมยา
ปัจจัยที่เกี่ยวกับตัวยา
วิธีการผลิตยา
ขนาดยาที่ให้
ขนาดโมเลกุลของยา
คุณสมบัติในการละลายในไขมัน
ปัจจัยเกี่ยวกับผู้ป่วย
พยาธิสภาพร่างกาย
คลื่นไส้อาเจียน
ท้องพูก
ท้องเสีย
สภาวะทางสรีรวิทยาและอารมณ์ของผู้รับยา
การนอนทำให้ยาเคลื่อนที่ไปกระเพาะอาหารช้าลง
การนั่งทำให้ยาเคลื่อนที่ไปยังกระเพาะอาหารได้เร็วขึ้น
วิธีการบริหารยา
การให้ยาดูดซึมผ่านทางระบบทางเดินหายใจ
การให้ยาโดยการฉีดใต้ผิวหนัง
การให้ยาผ่านหลอดเลือดฝอยบริเวณใต้ลิ้น
การให้ยาดูดซึมผ่านทางผิวหนัง
การให้ยาผ่านทางเดินอาหาร
ยาที่ให้คุณสมบัติเป็นกรดอ่อน
1 more item...
ยาที่ให้คุณสมบัติเป็นด่างอ่อน
1 more item...
การให้ยาแบบเหน็บทวารหนักหรือช่องคลอด
ยาเหน็บที่ออกฤทธิ์เฉพาะที่
ยาเหน็บที่ออกฤทธิ์ทั่วร่างกาย
การได้รับอาหารหรือยาชนิดอื่นร่วมด้วย
การกระจายตัวของยา (Drugs distribution)
การจับตัวของยากกับโปรตีนในพลาสม่า
ความสามารถในการผ่านเข้าสมองและรก
คุณสมบัติทางเคมีและฟิสิกส์ของยาแต่ละชนิด
การสะสมของยาที่ส่วนอื่น
ปริมาณการไหลเวียนของเลือดไปยังอวัยวะนั้นๆ
การแปรสภาพยาหรือการเปลี่ยนแปลงยา (Drug metabolism,biotransformation)
กระตุ้นการออกฤทธิ์ของยา
สิ้นสุดการออกฤทธิ์ของยา
เอนไซม์ที่ทำหน้าที่ในการเปลี่ยนแปลงยา
เอนไซม์อาจอยู่ที่ cytoplasm ของอวัยวะต่างๆ
ร่างกายมีเอนไซม์หลายชนิดที่เกี่ยวข้องกับการแปรสภาพยา
ปฎิกิริยาการเปลี่ยนแปลงยา
Phase I reaction : enzyme เปลี่ยนโครงสร้างทางเคมีของยา
Phase II rection : metabolite จาก phase I ที่ไม่มีความเป็น Polar มากพอจะถูกขับขออก
ปัจจัยที่มีผลต่อ drug metabolism
สิ่งแวดล้อม
อายุ
พันธุกรรม
ปฎิกิริยาระหว่างยาในระการเกิด (metabolism)
ยาบางชนิดมีคุณสมบัติเหนี่ยวนำเอนไซม์ enzyme inducer
ยาบางชนิดมีคุณสมบัติยั้บยั้งเอนไซม์ enzyme inhibitor
ความเจ็บป่วยและความสามารถในการทำงานของตับ
การขับถ่ายยา (Drug excretion)
การขับถ่ายออกจากร่างกาย (Drug Excretion)
ตับ
น้ำดี
ไต
ปอด
คำสำคัญทางเภสัชจลนศาสตร์
Loading dose
ขนาดยาที่ให้ครั้งแรกเพื่อให้ถึงระดับยาที่ต้องการในพลาสมา
Onset
ระยะเวลาที่เริ่มให้ยาจนถึงยาเริ่มออกฤทธิ์ที่ต้องการ
ค่าครึ่งชีวิต Half life
เวลาที่ใช้ในการทำให้ยาหรือความเข้มข้นของยาลดลงเหลือ 50% จากความเข้มข้นแรก
Duration of action
ระยะเวลาที่ยาเริ่มออกฤทธิ์ที่ต้องการจนถึงหมดฤทธฺ์ที่ต้องการ
การออกฤทธิ์ของยาทางเภสัชพลศาสตร์
ออกฤทธิ์โดยไม่จับกับ recepter
Chemical action
ยาลดกรดในกระเพาะอาหาร
Physical actioon
ยาระบาย
ยาลดการดูดซึมในกระเพาะอาหาร
ออกฤทธิ์โดยจับกับ recepter
คำสำคัญทางเภสัชพลศาสตร์
Efficacy ความสามารถของยาที่ทำให้เกิดฤทธ์สูงสุด
Potency ความแรงของฤทธิ์ยา
Affinity ความสามารถของยาในการเข้าจับกับ recepter
การแปลผันของการตอบสนองต่อยา
Hyperactivity
การแพ้ยาจากร่างกายมี antibody
Tolerance
เป็นการดื้อหรืทนฤทธิ์ของยา
Hyperactivity
การตอบสนองต่อยาที่มากกว่าปกติ
Tachyphylaxis
การดื้อยาที่เกิดขึ้นได้รวดเร็ว
Hyporeactivity
การตอบสนองต่อยาที่น้อยกว่าปกติ ไม่เกิดฤทธิ์ยา
Placebo effect
ฤทธิ์หลอก
Idiosyncrasy
การตอบสนองที่แตกต่างจากปกติที่ไม่พบเกิดในคนส่วนใหญ่