การป้องกันและการควบคุมเชื้อ

Infaction
วงจรการติดเชื้อ

เกิดขึ้นเมื่อมีเชื้อโรคเข้าสู่ร่างกาย
และแบ่งตัวจำนวนมาก

ทำให้ร่างการทำงานผิดปกติ

ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกัน

Inapparent
ไม่มีอาการและอาการแสดงของโรค

Infectious disease
มีอาการและอาการแสดง

วงจรการติดเชื้อ

เชื้อก่อโรค

แหล่งกักเก็บเชื้อ

ทางออกของเชื้อ

หนทางการแพร่กระจายเชื้อ

ทางเข้าของเชื้อ

ความไวของบุคคลในการรับเชื้อ

การติดเชื้อขึ้นอยู่กับ

ความสามารถในการเพิ่มจำนวน
และเจริญเติบโต

ความสามารถในการรุกราน
สู่เนื้อเยื่อร่างกาย

ความสามารถในการก่อโรค

ขนิดของเชื้อ

1 แบคทีเรีย
แกรมบวก/แกรมลบ

  • stephylococcus epidermis
  • staphylococcus aureus
  • clostridium difficile

2 โปรโตซัว

  • Entamoeba histolytica

3 เชื้อรา

  • Candida albicans
  • Canduda grabrata

4 ไวรัส

  • หัด
  • อิสุกอิใส
  • เริม
  • ไข้หวัดใหญ่
  • corona virus

5 พยาธิ

  • พยาธิเส้นด้าย
  • พยาธิใบไม้ในตับ
  • พยาธิตัวตืด

คน

สัตว์

พืช

ดิน

แมลง

เห็บ

เหา

หมัด

ระบบทางเดินหายใจ

น้ำมูก

ลมหายใจ

ระบบสืบพันธุ์

ระบบทางเดินปัสสาวะ

แผลบริเวรผิวหนัง

สายสะดือจากมารดา
สู่ทารกในครรภ์

เลือด

สัมผัส

การหายใจ

การแพร่กระจายโดยมีตัวนำ

ทางเดินหายใจ

ทางเดินอาหาร

ระบบสืบพันธุ์

ผิวหนังที่ฉีกขาด

ปัจจัย

ลักษณะของเชื้อ

สุขภาพทั่วไปแต่ละบุคคล

ภูมิคุมกันโรค

กลไกและสิ่งที่ต่อสู้กับจุลชีพ

ขนอ่อในจมูกกรองอาการ

การอักเสบ

สุขภาพแข็งแรง

ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการเสี่ยง
ต่อการติดเชื้อ

ความเครียด

ภาวะโภชนาการ

ความอ่อนเพลีย

ความร้อน/เย็น

โรคภูมิแพ้หรือโรคเรื้อรัง

เพศ

กรรมพันธุ์

อายุ

การรักษาทางการแพทย์บางชนิด

อาชีพ

Nosocomial infection
การติดเชื้อในโรงพยาบาล

ได้รับเชื้อขณะอยู่โรงพยาบาล

เชื้อในตัวผู้ป่วย

เชื้อภายนอกร่างกายผู้ป่วย

องค์ประกอบ

เชื้อโรค

คน

เชื้อประจำถิ่น

เชื้อในร่างกายผู้ป่วย

ปัจจัยสำคัญ

  • ความแข็งแรง
  • ภูมิต้านทานโรค

สิ่งแวดล้อม

  • อาคาร
  • เครื่องมือเครื่องใช้
  • บุคลากรในโรงพยาบาล
  • ญาติที่มาเยี่ยม

การแพร่กระจายเชื้อ

สัมผัส

โดยตรง

  • ระหว่างคนต่อคน
  • มือสัมผัสเชื้อแล้วเอาไปจับผู้ป่วย

ทางอ้อม

  • สัมผัสสิ่งของ อุปกรณ์
    ที่มีการปนเปื้อนเชื้อโรค

ฝอยละออง

  • ไอ
  • จาม
  • พูด
  • ร้องเพลง
  • กิจกรรมทางการพยาบาล

เชื้อทางอากาศ

สูดหายใจเอาละอองเชื้อในอากาศ
เข้าสู่ระบบทางเดินหายใจ

ผ่านการสื่อนำ

  • เลือด
  • อาหาร
  • น้ำ
  • ยา
  • สารน้ำ(น้ำเกลือ)

สัตว์พาหนะ

  • แมลง
  • สัตว์นำโรค
    ผ่านการกัด/เกาะ

การทำลายเชื้อ
และการทำให้ปราศจากเชื้อ

Disinfection
การทำลายเชื้อ

ตำแหน่ง

  • ผิวหนัง
  • อุปกรณ์เครื่องมือ
  • เครื่องใช้ทางการแพทย์
  • พื้นผิวต่างๆ

ชนิดจุลชัพ

  • เลือด
  • หนอง
  • อุจจาระ

สิ่งที่ใช้

  • สารเคมี
  • วิธีการทางกายภาพ

ชนิดการทำลายเชื้อ

1 การล้าง

2 การต้ม

3 การใช้สารเคมี

4 การใช้น้ำยาฆ่าเชื้อ

  • ล้างมือธรรมดา
  • ล้างมือก่อนทำหัตถการ
  • เตรียมผิวหนัง
  • ใช้ Steried normal saline และ แอลกอฮอล์ ในการล้างแผล
  • ทำความสอาดฝีเย็บ
  • สวนล้างช่องคลอด
  • ใช้ Iodophor ทาช่องคลอดก่อนผ่าตัด

ระดับการทำลายเชื้อ

การทำลายเชื้อระดับสูง

ทำลายเชื้อจุลชีพได้ทุกชนิด

ทำให้อุปกรณ์ปราศจากเชื้อได้

ตัวอย่าง

  • Glutaraldehyde
  • Chorline diozide
  • Hydrodrogen peroxide
  • Peracetic acid

การทำลายเชื้อระดับกลาง

มีฤทธิ์ทำให้เชื้ออ่อนกำลัง

ไม่สามารถทำลายสปอร์ของเชื้อได้

ตัวอย่าง

  • แอลกฮอล์
  • Chlorine compounds
  • Phenolic
  • lodophor
  • วิธีพลาสเจอร์ไรเซซั่น

การทำลายเชื้อระดับต่ำ

ทำลายเชื้อได้บางชนิด

ไม่สามารถทำลายเชื้อที่มีความคงทน

เหมาะสำหรับอุปกรณ์ประเภท Noncritical items

ตัวอย่าง

  • Quaternary ammoniom compounds
  • Iodophors
  • Phenolic

การทำให้ปราศจากเชื้อ

วิธีการทางกายภาพ

1 การใช้ความร้อน

  • การเผา สำหรับอุปกรณ์ที่ไม่นำกลับมาใช้อีก
  • การใช้ความร้อนแห้ง เหมาะกับอุปกรณ์ประเภทแก้ว
  • การต้ม ทำลายเชื้อได้เกือบทุกชนิดแต่สปอร์ของเชื้อ
    บางตัวยังทนได้ วิธีไม่สามารถเชื้อถือได้
  • การใช้ความร้อนชื้น มีประสิทธิภาพมากที่สุด

2 การใช้รังสี

  • เป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพ แต่ต้องให้รังสี
    สัมผัสโดยตรงกับเชื้อจุลชีพ

วิธีการทางเคมี

1 การใช้แก๊ส

  • EO ได้รับความนิยมมากในปัจจุบัน
    มีประสิทธิภาพสูง เหมาะกับอุปกรณ์ที่ไม่ทนความร้อน/ความร้อนชื้น
  • Formaldehyde 37% มีฤทธ์ทำลายเชื้อกว้างขวาง

2 การใช้ High-level disinfectant

  • เก็บไว้ในที่มิดชิด
    -เก็บไว้ในที่แห้ง
  • เก็บไว้ในปริมาณที่พอเหมาะ
  • ไม่ควรเอายางรัด
  • ดูอายุของอุปกรณ์

การควบคุมการแพร่กระจายเชื้อ

Standard precaution

ป้องกันการแพร่เชื้อจาก

  • เลือด
  • สารน้ำของร่างกาย
  • สารคัดหลั่งทุกชนิด
  • สารขับถ่าย(ยกเว้ยเหงื่อ)

Transmission-base precautions

การปฎิบัติ

ล้างมือด้วยสบู่/น้ำยาฆ่าเชื้อ

สวมเครื่องมือป้องกันที่คาดว่าจะสัมผัส

  • ถุงมือ
  • เสื้อคลุม
  • ผ้าปิดปากปิดจมูก

เมื่อต้องหยับจับอุปกรณ์มีคมต้องใช้ความระมัดระวัง

ทำความสะอาดสิ่งแวดล้อมอย่างถูกวิธี
บรรจุผ้าเปื้อนในถุงพลาสติกปิดปากให้แน่น

หลีกเลี่ยงการสัมผัสแผล

ทำความสะอาดและทำลายเชื้อกับอุปกรณ์การแพทย์

การป้องกันการแพร่กระจายเชื้อทางอากาศ

แยกผู้ป่วยโรคติดต่อ

ผู้ป่วยโรคเดียวกันจัดให้อยู่ด้วยกัน

ดูดอากาศออกนอกห้องโดยตรง

ผู้เยี่ยมต้องปิดผ้าปิดจมูก

จำกัดการเคลื่อนย้าย

การป้องกันการแพร่กระจายเชื้อจากฝอยละออง

จัดระยะห่างระหว่างเตียง 3 ฟุต

แยกห้องผู้ป่วย

ผู้ป่วยโรคเดียวกันอยู่ด้วยกัน

ผู้เยี่ยมผู้ป่วยต้องปิดผ้าปิดจมูก

การป้องกันการแพร่กระจายเชื้อจากการสัมผัส

สวมถุงมือให้ผู้ดูแลผู้ป่วย ปลี่ยนเมื่อสัมผัสสารคัดหลั่ง

ถอดถุงมือล้างมือด้วยสบู่ผสมยาฆ่าก่อนออกห้องผู้ป่วย

สวมเสื้อคลุมเมื่อคาดว่าจะสัมผัสเลือด

จำกัดการเคลื่อนย้าย

การควบคุมการแพร่กระจายเชื้อ

กำจัดเชื้อโรค

ผู้ป่วยภูมิคุ้มกันน้อย ควรแยกจากแหล่งของเชื้อโรค

สิ่งแวดล้อม อาคาร สถานที่ ควรแห้งและสะอาด

กระบวนการพยาบาลในการป้องกัน
และควบคุมเชื้อ

ประเมินความเสี่ยงต่อการติดเชื้อของผู้ป่วย

ซักประวัติ

ตรวจร่างการ

วินิจฉัยทางการพยาบาล

เสี่ยงต่อการแพร่กระจายเชื้อสู่ผู้อื่น

มีโอกาสเกิดการระบาดเชื้อสู่ผู้อื่น

การวางแผนและให้การพยาบาล

ล้างมือก่อน/หลังการให้การพยาบาล

ใช้หลักAirborne precautions

ให้คำแนะนำการปฎิบัติที่ถูกต้องแก่ผู้ป่วยและญาติ

รายงานอุบติการณ์การเฝ้าระวัง
การเกิดโรคต่อคณะกรรมการการติดเชื้อ

การประเมินผลการพยาบาล