Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

บทที่1การป้องกันและการควบคุมการติดเชื้อ - Coggle Diagram

- - - - แบคทีเรียแกรมลบ (Gram Negative)
      - แบคทีเรียแกรมบวก (Gram Positive)
    - - Entamoeba histolytica ทำให้เกิดโรคบิด
    - - Candida albicans
      - Canduda glabrata
    - - อีสุกอีใส
      - เริม
      - เชื้อหัด
      - ไข้หวัดใหญ่
      - Corona virus
    - - พยาธิใบไม้ในตับ
      - พยาธิตัวตืด
      - พยาธิเส้นด้าย (พบมากในเด็ก)
  - - - เชื้อที่แพร่กระจายไปสู่คนเรียกว่า Carrier
    - - เหา
      - เห็บ
      - หมัด
  - - - เชื้อออกมาพร้อมน้ำมูก ลมหายใจ
  - - - การหายใจ
      - การแพร่กระจายที่มีตัวนำ
      - การสัมผัส
  - - - ทางเดินหายใจ
      - ทางเดินอาหาร
      - อวัยวะสืบพันธุ์
      - ผิวหนังทีฉีกขาด
- - - - บุคคลากรในโรงพยาบาล
      - ผู้ป่วยที่มีภูมิต้านทานโรคต่ำ
        
        เด็กที่มีภูมิต้านทานยังพัฒนาไม่เต็มที่
        
        ผู้อายุ
      - ส่วนมากเป็นผู้ป่วยในโรงพยาบาล
    - - อาคาร
      - สถานที่
      - เครื่องมือเครื่องใช้
      - ญาติมรามาเยี่ยม
      - บุคคลากรในโรงพยาบาล
    - - เชื้อที่พบบนร่างกายผู่ป่วยเอง (Normal flora หรือ Colonization)
      - เชื้อก่อโรคติดเชื้อในโรคพยาบาลที่พบมากที่สุดในประเทศไทย คือ เชื้อแบคทีเรียแกรมลบทรงแท่ง (Gram Negative bacilli)
        
        มีอัตราดื้อต่อยาปฏิชีวนะในอัตราสูง
        
        เป็นเชื้อที่เคยสัมผัสกับยาต้านจุลชีพมาก่อน
      - ส่วนใหญ่เป็นเชื้อประจำถิ่น
  - - - น้ำที่ให้ทางหลอดเลือดดำแก่ผู้ป่วย
      - ผู้ป่วยจะได้รับสิ่งที่มีเชื้อปนเปื้อนอยู่ครั้งละหลายคน
        
        การติดเชื้อจากติดเชื้อsalmonella จากอาหาร
      - เกิดจากการที่มีเชื้อจุลชีพปนเปื้อนอยู่ในเลือด
    - - เป็นการแพร่กระจายเชื้อโดยการสูดหายใจเอาเชื้อที่ลอยอยู่ในอากาศเข้าสู่ระบบหายใจ
      - เชื้อจุลชีพจะอยู่ในรูปของ Droplet nuclei (มีขนาดเล็กกว่า Droplet ซึ่งเกิดจากการไอจาม)
        
        เชื้ออีสุกอีใส
        
        งูสวัด
        
        เชื้อวัณโรค
    - - เกิดจากการสัมผัสกับฝอยละอองน้ำมูกน้ำลายที่มีขนาดใหญ่กว่า 5 ไมครอน
      - มักเกินขึ้นในระยะไม่เกิน 3 ฟุต
    - - การแพร่เชื้อโดยการสัมผัสโดยตรง (Direct-contact transmission)
        
        มีการสัมผัสกันโดยตรงระหว่างคนต่อคน
        
        เกิดจากการที่มือไปสัมผัสแหล่งโรคแล้วสัมผัสผู้ป่วย
      - การแพร่เชื้อโดยการสัมผัสโดยอ้อม (Indirect-contact transmission)
        
        สัมผัสกับสิ่งของหรืออุปกรณ์ทางการแพทย์ที่มีการปนเปื้อนเชื้อก่อโรค
        
        ของเล่นในแผนกเด็กป่วย
        
        ลูกบิดประตู
        
        ผ้าปูที่นอน
  - - - การถูกยุงที่มีไวรัสเด็งกี่กัด
      - ถูกยุงที่มีเชื้อมาลาเรียกัด
      - แมลงวันเกาะขยะแล้วมาเกาะอาหาร
- - - - ทำง่าย ประหยัด
      - มีประสิทธิภาพดี
      - เป็นวิธีการทำลายเชื้อที่ดีที่สุด
      - วิธีการต้มทั่วไปแนะนำต้มเดือดนาน 20 นาที
    - - ฤทธิ์ของการทำลายเชื้อของสารเคมีเปลี่ยนแปลงตามปัจจัยต่างๆ
        
        เชื้อโรค
        
        อายุของน้ำยา
        
        อุณหภูมิ
        
        ความเข้มข้น
        
        ความเป็นกรดด่าง
        
        ปริมาณ
      - เป็นวิธีสดท้ายที่จะใช้ถ้าไม่มีวิธีอื่น
    - - เมื่อจับของแหลมคมต้องระมัดระวังอย่าให้ถูกตำหรือบาดได้
      - ผู้ล้างต้องระมัดระวังไม่ให้เชื้อโรคเข้าสู่ร่างกาย
        
        ผ้ากันเปื้อน
        
        แว่นป้องกันตา
        
        สวมถุงมือยาง
    - - การเตรียมผืวหนัง
        
        ผ่าตัดเล็กใช้Alcohol 70% หรือ Tr.iodine 2%
        
        ผ่าตัดให๋ใช้ฟอกให้เป็นบริเวณกว้างด้วย Chlorhexidine 4%
        
        เพื่อการฉีดยาใช้ Alcohol 70%
      - การทำแผล ล้างแผลให้สะอาบด้วย Steriled normal saline
        
        ถ้าแผลมีหนองมากให้ทำWet dressing ด้วย Steriled normal saline ไม่ควรใช้น้ำยาฆ่าเชื้อทาในบาดแผลเพราะน้ำยาจะไปทำลายการเจริญเติบโตของเนื้อเยื่อ
        
        ถ้าแผลสกปรกเช็ดผิวหนังรอบๆแผล ด้วยAlcohol 70%
      - การล้างมือก่อนทำหัตถการ (Surgical handwashing)
        
        การทำคลอด
        
        ถ้าเป็นการทำหัตถการครั้งแรกของวันให้แปรงมือและแขนถึงข้อสอกให้ทั่วทุกซอกทุกมุมด้วย Chlorhexidine4% อย่างน้อย5นาที
        
        การผ่าตัด
      - การทำความสะอาดฝีเย็บก่อนคลอดหรือก่อนตรวจภายใน
        
        ใช้ Cetrimide 15% + Chlohexidine 1.5% เจือจาง 1:1
      - การล้างมือธรรมดา (Normal hand washing)
        
        ใช้สบู่ก้อนหรือสบู่เหลว การล้างือหลังสัมผัสผู้ป่วยหรือสิ่งของปนเปื้อนเชื้อโรค
        
        การล้างมือก่อนสัมผัสผู้ป่วย
      - การสวนล้างช่องคลอด
        
        Cetrimide 15% + Chlorhexidine 1.5% เจือจาง 1:1
        
        Chloroxylenol 1:100 หรือ 1:200
      - การทาช่องคลอดก่อนผ่าตัด
        
        ใช้ lodophor 10%
        
        ระดับการทำลายเชื้อมี3ระดับ แบ่งออกตามประสิทธิภาพในการทำลายเชื้อ
        
        การทำลายเชื้อระดับกลาง (Intermediate-level disinfection)
        
        ทำให้เชื้อ Mycobacterium tuberculosis เชื้อแบคทีเรีย เชื้อไวรัส และเชื้อราอ่อนกำลังลงไม่เกิดอันตรายต่อมนุษย์ แต่สามารถทำลายสปอร์ของเชื้อแบคทีเรียได้
        
        การทำลายเชือระดับตำ (Low-level disinfection)
        
        สามารถทำลายเชื้อแบคทีเรีย เชื้อไวรัส และเชื้อราบางชนิด แต่ไม่สามรถทำลายเชื้อที่มีความคงทนได้
        
        Tuberculosis bacilli
        
        สปอรืของเชื้อแบคทีเรีย
        
        การทำลายเชื้อระดับสูง (High-level disinfection)
        
        สามรถทำลายจุลชีพก่อโรคได้ทุกชนิด รวมถึงสปอร์ของเชื้อแบคทีเรีย
  - - - การใช้ความร้อนชื้น (Moist heat)
        
        เป็นวิธีการที่มีประสิทธิภาพมากที่สุด
        
        ระยะเวลาการนึ่งขึ้นอยู่กับอุณหภูมิและความดัน
        
        การนึ่งไอน้ำความดัน (Autoclave)
      - การใช่รังษี (lonzing radiation)
        
        การใช้รังสีคลื่นสั้นในการทําให้อุปกรณ์ปราศจากเชื้อเป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพ
        
        รังสีเอกซ์ (X-ray)
        
        รังษีแกมมา(Gamma rays)
        
        ให้รังสีสัมผัสโดยตรงกับเชื้อจุลชีพ
        
        รังสีอุลตร้าไวโอเลท (Ultraviolet light: UV)
        
        สามารถทําลายเชื้อแบคทีเรียได้หลายชนิด
        
        แทรกซึมเข้าสู่อุปกรณ์ไม่ดี
        
        รังษี UVช่วยลดจํานวนเชื้อก่อโรคที่มีอยู่ในอากาศในห้องผ่าตัด และในห้องปฏิบัติการทางจุลชีววิทยาได้ แต่ต้องใช้ด้วยความระมัดระวัง
      - ความร้อน (Thermal or Heat sterilization)
        
        การใช้ความร้อนแห้ง (Dry heat)
        
        จะบรรจุอุปกรณืในเตาอบโยใช้อุณหภูมิสูง 160-180 องศาเซลเซียส นาน12ชั่วโมง
        
        เหมาะสำหรับอุปกรณืประเภทโลหะ
        
        การต้ม (Boiling )
        
        ต้มน้ำเดือด100 องศาเซลเซียส นาน 30 นาที สามารถทำลายเชื้อแบคทีเรียและไวรัสได้ทุกชนิด
        
        สปอร์ของเชื้อแบคทีเรียบางชนิดสามารถทนต่อการต้มเป็นเวลานานได้
        
        การเผา (Incineration)
        
        ใช้ในการทำลายอุปกรณ์ที่ปนเปื้อนหรือไม่นำกลับมาใช้อีก
    - - การใช้ High-level disinfectant ได้แก่ Glutaraldehyde, Hydrogen peroxide และ Peracetic acid
        
        ใช้ห่ออุปกรณ์ที่ผ่านการทําให้ปราศจากเชื้อและวจะมีระยะเวลาในการคงสภาพปราศจากเชื้อ หรือที่เรียกว่า Shelf life
      - การใช้แก๊ส
        
        Ethylene oxide gas
        
        เป็นวิธีทําให้ปราศจากเชื้อที่ได้รับความนิยมมากในปัจจุบัน
        
        มีประสิทธิภาพสูงและเหมาะสําหรับวัสดุที่ไม่สามารถทนความร้อนและความชื้นได้
        
        มีดไฟฟ้า
        
        สายสวนต่างๆ
        
        อวัยวะเทียม
        
        เครื่องมือทางจักษุวิทยา
        
        หัวจี้ให้เลือดหยุด
        
        Fiber optic scopes
        
        Formaldehyde gas
        
        มีฤทธิ์ทําลายเชื้อจุลชีพได้อย่างกว้างขวาง
        
        ง สามารถอบให้ปราศจากเชื้อได้ภายใน 6-12 ชั่วโมง ถ้าเป็นสปอร์ของแบคทีเรียต้องใช้เวลานาน 2-4 วัน
        
        ถ้าใช้อบร่วมกับไอน้ํา (Sub-atmospheric steam) จะช่วยให้ประสิทธิภาพในการทําลายเชื้อสูงขึ้น และใช้เวลาสั้นลงเป็น 3-5 ชั่วโมง
- - - - เสี่ยงต่อการแพร่กระจายเชื้อสู่ผู้อื่น
      - เสี่ยงต่อการแพร่กระจายเชื้อสู่ผู้อื่น
    - - ใช้หลัก Airborne precautions
      - ให้คําแนะนําการปฏิบัติตัวที่ถูกต้องแก่ผู้ป่วยและญาติ
      - ล้างมือก่อนและหลังการให้การพยาบาลผู้ป่วย
      - รายงานอุบัติการณ์การเฝ้าระวังการเกิดโรคต่อคณะกรรมการการติดเชื้อของโรงพยาบาล
    - - ซักประวัติ
      - ตรวจร่างกาย
    - - ไม่มีการแพร่กระจายเชื้อสู่ญาติและบุคลากรในหอผู้ป่วย
- - - - อากาศภายในห้องแยกควรถูกดูดออกภายนอกโดยตรงหรือผ่านเครื่องกรองที่มีประสิทธิภาพ ห้องแยกควรมีการหมุนเวียนอากาศอย่างน้อย 6 รอบต่อชั่วโมง
      - ผู้ที่จะเข้าไปในห้องผู้ป่วยหรือดูแลผู้ป่วยต้องใส่ผ้าปิดปาก-จมูก ชนิด N95
      - ผู้ป่วยด้วยโรคเดียวกัน จัดให้อยู่ห้องเดียวกันได้
      - จํากัดการเคลื่อนย้ายผู้ป่วย ในกรณีความจําเป็นต้องเคลื่อนย้ายผู้ป่วยออกนอกห้องให้ผู้ป่วยใส่ผ้าปิดปาก-จมูกชนิดใช้แล้วทิ้ง (Disposable mask)
      - แยกผู้ป่วยที่เป็นโรคติดต่อไว้ในห้องแยกพิเศษ (Isolation) และปิดประตูทุกครั้งหลังเข้าหรือออกจากห้องผู้ป่วย
    - - สวมเสื้อคลุมหากคาดว่าอาจสัมผัสเลือดสารคัดหลั่งหนองอุจจาระของผู้ป่วย
      - จํากัดการเคลื่อนย้ายผู้ป่วย หากจําเป็นต้องเคลื่อนย้าย ต้องระมัดระวังไม่ให้เกิดการแปดเปื้อนเชื้อในสิ่งแวดล้อม
      - ถอดถุงมือและล้างมือด้วยสบู่ผสมน้ํายาฆ่าเชื้อก่อนออกจากห้องผู้ป่วย
      - หากสามารถทําได้ควรแยกอุปกรณ์ชนิด Non-critical items สําหรับผู้ป่วยโดยเฉพาะ หากไม่สามารถแยกอุปกรณ์ได้ต้องทําความสะอาดและทําลายเชื้อก่อนนําไปใช้กับผู้ป่วยรายอื่น
      - สวมถุงมือเมื่อให้การดูแลผู้ป่วย และเปลี่ยนถุงมือคู่ใหม่เมื่อสัมผัสสิ่งคัดหลั่งหรือส่วนของร่างกายที่น่าจะมีเชื้อโรคจํานวนมากขณะให้การพยาบาลผู้ป่วยรายเดิม
    - - ผู้ป่วยด้วยโรคเดียวกัน จัดให้อยู่ห้องเดียวกันได้
      - หากไม่มีห้องแยกและไม่สามารถจัดให้ผู้ป่วยอยู่รวมกันได้ ควรจัดระยะห่างระหว่างเตียง ไม่น้อยกว่า 3 ฟุต
      - แยกผู้ป่วยไว้ในห้องแยก และปิดประตูทุกครั้งหลังเข้าหรือออกจากห้องผู้ป่วย
      - ผู้ที่จะเข้าไปในห้องผู้ป่วยหรือดูแลผู้ป่วยต้องใส่ ผ้าปิดปาก-จมูก เมื่อให้การดูแลผู้ป่วยในระยะ 3 ฟุต
      - จํากัดการเคลื่อนย้ายผู้ป่วย หากจําเป็นควรให้ผู้ป่วยใส่ผ้าปิดปาก-จมูกชนิดชนิดใช้แล้วทิ้ง (Disposable mask)
    - - การทําลายเชื้อและการทําให้ปราศจากเชื้อต้องกระทําอย่างถูกต้อง
      - การใช้ยาต้านจุลชีพอย่างถูกต้องและมีนโยบายที่แน่นอน
      - สิ่งแวดล้อม อาคาร สถานที่ ควรให้สะอาดและแห้ง ไม่เป็นแหล่งสะสมเชื้อโรคหรือที่อยู่ของสัตว์พาหะ
      - การเฝ้าระวังการติดเชื้อในโรงพยาบาล เพื่อให้ทราบลักษณะการเกิดและการกระจายของการติดเชื้อในโรงพยาบาล
      - ผู้ป่วยที่มีภูมิคุ้มกันโรคน้อย ควรจะแยกจากแหล่งของเชื้อโรค และพยายามรักษาสาเหตุที่ทําให้ภูมิคุ้มกันโรคเสียไป
      - การติดเชื้อของบุคลากรในขณะปฏิบัติงานในโรงพยาบาล
      - กําจัดเชื้อโรค แหล่งของเชื้อโรคอาจจะเป็นมนุษย์ สัตว์ หรืออาคารสถานที่
  - - - การล้างมือภายหลังสัมผัสผู้ป่วยหรือสิ่งปนเปื้อนเชื้อโรค (Hygienic hand washing)
      - การล้างมือก่อนทําหัตถการ (Surgical hand washing)
      - การล้างมือธรรมดา (Normal hand washing)
      - การใช้ Alcohol hand rub ทดแทนการล้างมือในกรณีเร่งด่วน หรือในบริเวณที่ไม่มีอ่างล้างมือ
    - - ถุงมือ
        
        ถุงมือปราศจากเชื้อ (Sterile glove)
        
        ถุงมือสะอาด (Non–sterile glove)
      - เสื้อคลุม
      - ผ้าปิดปากและจมูก
- - - - คนที่พึ่งฟื้นจากการผ่าตัดใหม่ๆ
  - - - วัณโรค
  - - - คนที่ทำงานหนักเกินไป
  - - - การสร้างภูมิคุ้มกันในร่างกายไม่ได้ดีเท่าผู้ใหญ่
    - - ร่างกายได้รับอาหารไม่เพียงพอ
      - คนสูงอายุมักมีโรคเรื้อรังร่วมอยู่ด้วย
  - - - คนเลี้ยงนกพิราบมีโอกาสติดเชื้อไวรัส H1N1