บทที่13 การพยาบาลทารกที่มีภาวะเสี่ยง
ทารกคลอดก่อนกำหนด
ทารกครบกำหนด
ปัญหาที่พบได้
Hyperbillirubinemia
Hypoglycemia
MAS
ลักษณะของทารกเกิดก่อนกำหนด
ลายฝ่ามือฝ่าเท้ามีน้อยและเรียบ
ไขมันใต้ผิวหนัง (Subcutaneous fat) น้อย
ผิวหนังบางสีแดงและเหี่ยวย่น
หายใจไม่สม่ำเสมอ
น้ำหนักน้อย
ขนาดของอวัยวะเพศค่อนข้างเล็ก
ท้องป่อง
การควบคุมอุณหภูมิ
Hypothermia
อุณหภูมิ< 36.5องศาเซลเซียส (วัดทางทวารหนัก)
อาการ&อาการแสดง
ภาวะแทรกซ้อน
ใบหน้าแดงผิวหนังเย็น เขียวคล้ำ
ปลายมือปลายเท้าเย็น
หยุดหายใจ
หายใจลำบาก
เลือดออกในโพรงสมอง
ภาวะเลือดเป็นกรด
Disseminated Intravascular Coagulation
PPHN
น้ำตาลในเลือดต่ำ
การดูแล
จัดให้อยู่ในที่อุณภูมิเหมาะสม (NTE) 32 - 34 องศาเซลเซียส
Body temperature เด็ก 36.8-37.2 องศาเซลเซียส
ใช้ warmer, incubator หรือผ้าห่มห่อตัว
หลีกเลี่ยงอยู่ใกล้แอร์ พัดลม ระวัง “Cold stress”
การพยาบาลทารกที่ได้รับการรักษาในตู้อบ
ตรวจสอบอุณหภูมิร่างกายทุก 4ชม.
เช็ดทำความสะอาดตู้ทุกวัน
ป้องกันการสูญเสียความร้อนของร่างกายทารก4ทาง
ไม่เปิดตู้อบโดยไม่จำเป็น->พยาบาลสอดมือเข้าทางหน้าต่างตู้อบ
ระบบทางเดินหายใจ
Apnea
RDS
ROP
หายใจลำบาก->ขาดสารลดแรงตึงผิวของถุงลม
อาการ
หายใจเร็วกว่า 60 ครั ง/ นาที ปีกจมูกบาน retraction
X-ray->ground glass appearance
การตรวจทางห้องปฏิบัติการ->มีภาวะเลือดเป็นกรด
Cyanosis
การรักษา
รักษาประคับประคองตามอาการ
ให้สารลดแรงตึงผิว
ลดภาวะแทรกซ้อน->ลดความเข้มข้น&อัตราไหลของออกซิเจน
การให้ออกซิเจนโดยใช้เครื่องช่วยหายใจ/CPAP
ป้องกัน
ควรได้antenatal corticosteroids อย่างน้อย 24 ชั่วโมงก่อนคลอด
การป้องกันไม่ให้ทารกขาดออกซิเจนในระยะแรกเกิด
การได้รับออกซิเจนมากเกินไป->เกิดหลอดเลือดใหม่ผิดปกติ
การพยาบาล
พัฒนาการของหลอดเลือดไปเลี้ยงretinaยังไม่สมบูรณ์
ดูแลให้ทารกรับออกซิเจนเท่าที่จำเป็น
ควรใช้ pulse oximeter ติดตามO2 saturation
ดูแลให้ทารกได้รับยาวิตามินอี
ครรภ์น้อยกว่า 30สัปดาห์ น้ำหนักแรกเกิดต่ำกว่า1,300กรัมให้ได้รับการตรวจหา ROP
ภาวะROP รุนแรง&อยู่ในเกณฑ์บ่งชี้->การรักษาโดยใช้แสงเลเซอร์
เกิดจากบิลลิรูบิน (bilirubin) ในเลือดสูงกว่าปกติ->อาจจะทำให้เกิดKernicterrus
แบ่งออก
Physiological jaundice
Pathological jaundice
สาเหตุ
การรักษา
เม็ดเลือดแดงอายุสั้นกว่า&ความไม่สมบูรณ์ในการทำงานของตับ
พบในช่วงวันที่2–4 หลังคลอด หายไปเองใน1–2สัปดาห์
บิลลิรูบินในเลือดสูงมากผิดปกติ&ตัวเหลือง24ชั่วโมงหลังคลอด
กำจัดบิลิรูบินได้น้อยลงจากท่อน้ำดีอุดตัน
การดูดซึมของบิลิรูบินจากลำไส้มากขึ้น
ภาวะต่างๆที่มีการทำลายเม็ดเลือดแดง
ภาวะที่เกี่ยงข้องกับการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่
Breastfeeding jaundice
Breastmilk jaundice syndrome
การวินิจฉัย
การตรวจทางห้องปฏิบัติการ
การตรวจร่างกาย ซีด เหลือง ตับ ม้ามโตหหรือไม่
ประวัติมีบุคคลในครอบครัวมีโรคเม็ดเลือดแดงแตกง่ายหรือไม่
ระดับ direct bilirubin indirect bilirubin
หมู่เลือด ABO Rh
Direct Coombs’test
peripheral blood smear
Reticulocyte count
G-6-PD
phototherapy
exchange transfusion
ภาวะแทรกซ้อน
การพยาบาล
Diarrhea
Retinal damage
dehydration
Bronze baby
Increases metabolic rate
Thermodynamic unstable
Disturb of mother-infant interaction
non-specific erythrematous rash
ถอดเสื้อผ้าทารกออก&จัดให้อยู่ในท่านอนหงายเปลี่ยนท่านอนทุก 2-4ชม.
ดูแลให้นอนอยู่ตรงกลางของแผงหลอดไฟในระยะห่าง35-50 เซนติเมตร
ปิดตาทารกด้วย(eyes patches)ควรเปิดตาทุก 4 ชม.&เปลี่ยนผ้าปิดตาทุก 8-12 ชม.
บันทึกและรายงานการเปลี่ยนแปลงของสัญญาณชีพทุก 2-4 ชม.
ดูแลให้ทารกได้รับการตรวจเลือดหาระดับบิลิรูบินในเลือดอย่างน้อยทุก 12 ชม.
สังเกตภาวะแทรกซ้อนจากการได้รับการส่องไฟรักษา
การพยาบาล
อธิบายให้บิดามารดาทราบ
เตรียมอุปกรณ์ช่วยฟื้นคืนชีพให้พร้อม
ดูแลให้ร่างกายทารกอบอุ่น
ในขณะเปลี่ยนถ่ายเลือดต้องบันทึกปริมาณเลือดเข้า-ออก
สังเกตภาวะแทรกซ้อน เช่น หัวใจวาย แคลเซียมในเลือดต่ำ
หลังการเปลี่ยนถ่ายเลือดตรวจวัดสัญญาณชีพ ทุก15นาที ทุก30นาที จนกระทั่งคงที่
การพยาบาล
อาการ
รบกวนทารกให้น้อยที่สุด
สังเกตอาการติดเชื้อ
วัดความดันโลหิตทุก2- 4 ชั่วโมง เฝ้าระวังการเกิดความดันต่ำจาก PPHN
ดูแลให้ได้รับออกซิเจน ติดตามอาการแสดงของการขาดออกซิเจน
อัตราการเต้นของหัวใจมากกว่า 100 ครั้งต่อนาที
มีกำลังกล้ามเนื้อดี
มีแรงหายใจด้วยตนเองได้ดี
ทารกแรกเกิดมีความผิดปกติอย่างใดอย่างหนึ่ง->ไม่ตื่นตัวเรียกว่า non vigorous
ภาวะตื่นตัวของทารกเมื่อ แรกเกิดเรียกว่า vigorous
การถ่ายขี้เทาขณะที่ทารกอยู่ในครรภ์เกิดได้
ลักษณะความผิดปกติทางพยาธิสภาพของรกและทารกในครรภ์ที่ตอบสนองต่อความเครียด
ลักษณะทางพยาธิสรีรวิทยา->การเคลื่อนตัวของลำไส้ที่พัฒนาสมบูรณ์แล้วของทารกในครรภ์
ระดับน้ำตาลในพลาสมาต่ำกว่า 40 mg%
อาการ
ซึม ไม่ดูดนม มีสะดุ้งผวา อาการสั่น ซีดหรือเขียว หยุดหายใจ ตัวอ่อนปวกเปียก อุณหภูมิกายต่ำ ชักกระตุก
สาเหตุ
มีภาวะเครียดทั้งขณะอยู่ในครรภ์ ขณะคลอดและหลังคลอด
glycogen ที่ตับสะสมไว้น้อยจึงสร้างกลูโคสได้จำกัด
การดูแล
การรักษา
แรกเกิด-อายุ 4 ชั่วโมง
ถ้าน้อยกว่า 25 มก/ดล. ให้สารละลายกลูโคสทางหลอดเลือด
25-40 มก/ดล. ให้นมหรือสารละลายกลูโคสทางหลอดเลือด
อายุ 4-24 ชั่วโมง
ถ้าน้อยกว่า 35 มก/ดล. ให้สารละลายกลูโคสทางหลอดเลือด
35-45 มก/ดล. ให้นมหรือสารละลายกลูโคสทางหลอดเลือด
ตรวจหาระดับน้ำตาล ภายใน 1-2 ชม.หลังคลอด และติดตามทุก 1-2 ชม.ใน 6-8 ชม.แรกหรือจนระดับน้ำตาลจะปกติ
ให้5,10 %D/W ทางปาก หรือ NG tube ใน 1-2 มื้อแรก แล้วให้นม
ตรวจติดตามทุก 30 นาที ในรายไม่แสดงอาการ
ควบคุมอุณหภูมิห้องและดูแลให้ความอบอุ่นแก่ทารก
สังเกตอาการเปลี่ยนแปลง
สาเหตุ
การดูแล
หยุดหายใจนานกว่า 20 วินาที มี cyanosis
central apnea->มาจากศูนย์การหายใจที่บริเวณก้านสมองทำงานได้ไม่ดี
obstruction apnea->การงอ/การเหยียดลำคอเกินทำให้ช่องภายในหลอดคอไม่เปิดกว้าง
สังเกตอาการขาดออกซิเจน, ABG
ระวังการสำลัก
suction เมื่อจำเป็น
ให้การพยาบาลทารกขณะใช้เครื่องช่วยหายใจ
จัดท่านอนที่เหมาะสม ศีรษะสูง เงยคอเล็กน้อย
ตรวจครั้งแรกเมื่อทารกอายุ 4 – 6 สัปดาห์/ทารกอายุครรภ์รวมอายุหลังเกิด 32 สัปดาห์
ถ้าพบ ROP ควรนัดมาตรวจซ้ำทุกๆ 1–2 สัปดาห์
ระบบทางเดินอาหาร
NEC
สาเหตุ
การพยาบาล
การย่อยและการดูดซึมไม่ดี
การได้รับอาหารไม่เหมาะสม เร็วเกินไป
ภาวะพร่องออกซิเจน->ลำไส้ขาดเลือดมาเลี้ยง
แยกจากเด็กติดเชื้อ/แยกผู้ดูแล
ให้ยาปฏิชีวนะตามแผนการรักษา
ห้ามวัดปรอททางทวารหนัก
ยึดหลัก aseptic technique
NPO
เฝ้าระวังภาวะลำไส้ทะลุ
ระบบหัวใจ
PDA
รักษา
ใช้ยา Indomethacin •ขนาดที่ให้ 0.1-0.2 มก./กก.ทุก 8 ชม. X 3 ครั้ง
ข้อห้ามใช้
BUN > 30 mg/dl , Cr > 1.8 mg/dl
Plt. < 60,000 /mm3
urine < 0.5 cc/Kg/hr นานกว่า 8 hr
มีภาวะ NEC
เลือดออกในช่องสมอง
IVH
การพยาบาล
ระวังภาวะNEC:observe อาการท้องอืด content ที่เหลือ
ประเมินการเจริญเติบโตชั่งน้ำหนักทุกวัน(เพิ่มวันละ15-30กรัม)
IVFให้ได้ตามแผนการรักษา
gavage feeding(OG tube)ในเด็กเหนื่อยง่าย ดูด กลืนไม่ดี
ให้อาหารอย่างเหมาะสมกับสภาพของทารก
ส่งเสริมสายสัมพันธ์พ่อแม่ลูก
Eye to eye contact
Skin to skin contact
💡นางสาววรัญญา เกตุคำ รุ่น36/2 เลขที่24💡
✨รหัสนักศึกษา 612001104 ✨
พรทิพย์ ศิริบูรณ์พิพัฒนา และคณะ. (2555) การพยาบาลเด็ก 1. นนทบุรี: โครงการสวัสดิการวิชาการ สถาบันพระบรมราชชนก.
อ้างอิง:
วิภารัตน์ ยมดิษฐ์.(2563). เอกสารประกอบการเรียน การพยาบาลทารกที่มีภาวะเสี่ยง. วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี ราชบุรี