Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
บทที่ 8 การใช้กระบวนการพยาบาลในการดูแลมารดาที่มีปัญหาสุขภาพในระยะหลังคลอด,…
บทที่ 8 การใช้กระบวนการพยาบาลในการดูแลมารดาที่มีปัญหาสุขภาพในระยะหลังคลอด
การติดเชื้อหลังคลอด (Postpartum infection)
ความหมาย > การอักเสบติดเชื้อ ภายหลังจากการคลอดทางช่องคลอด หรือการผ่าตัดคลอดส่วนมากเกิดจากการติดเชื้อ แบคทีเรีย ผู้ป่วยมักมีไข้สูงตั้งแต่ 38 องศาเซลเซียสขึ้นไปหลังจาก 24 ชั่วโมงของการคลอดบุตร จนถึงประมาณ 10 วันหลังคลอด
เยื่อบุมดลูกอักเสบ(Endometritis)
อาการและอาการสดง
มีน้ำคาวปลามีกลิ่นเหม็น
น้ำคาวปลาไม่เปลี่ยนสี จะมีสีน ้าตาลแดง อาจมีเยื่อหุ้มรกออกมา
มดลูกมีขนาดใหญ่คล าได้ทางหน้าท้อง มีลักษณะนุ่ม กดเจ็บ
3 หลังคลอดมีไข้ ไม่เกิน 38.8องศาเซลเซียส
ชีพจร 90-120 ครั ้งต่อนาที อาจมีดอาการปวดศีรษะ อ่อนเพลีย
WBC > 20,000/mm3 และมีการเพิ่มขึ ้นของ neutrophil
การรักษา
การรักษาตามอาการ
ร่วมกับการให้ยาปฏิชีวนะ ที่ครอบคลุมเชื้อที่สงสัย
อุ้งเชิงกรานอักเสบ(Parametritis)
ติดเชื้อที่ปากมดลูกหรือมดลูก ลามไปทางหลอดน ้าเหลือง ท าให้เกิดเยื่อบุช่องท้องอักเสบเป็นหนองในอุ้งเชิงกราน ไข้ 38.9-40 องศาเซลเซียส ร่วมกับ tachycardia มดลูกโตขึ้น กดเจ็บที่มดลูกส่วนล่างข้างเดียวหรือสองข้าง ตำแหน่งมดลูกจะ fix จากหนองที่เกิดขึ้นตาม round ligament
การรักษา
การรักษาตามอาการ
ร่วมกับการให้ยาปฏิชีวนะ ที่ครอบคลุมเชื้อที่สงสัย
ถ้ามีฝีหรือหนองต้องระบายออก
เยื่อบุช่องท้องอักเสบ(Peritonitis)
เชื้อเข้าทางช่องคลอดผ่านปากมดลูก เข้ามดลูก ปีกมดลูก
กระจายเข้าเยื่อบุช่องท้อง
อาการและอาการแสดง
ปวดท้องหรือสัมผัสท้องแล้วปวดบางรายไม่ชัดเจน
เนื่องจากผนังหน้าท้องจะมีความหย่อนตัวในช่วงหลัง
คลอด ท้องอืดหรือแน่นท้อง ไข้ คลื่นไส้และอาเจียน
เบื่ออาหาร
การรักษา
การให้ยาปฏิชีวนะที่ครอบคลุมทั ้งaerobes และ
anaerobes
ถ้าเป็นรุนแรงจากแผลมดลูกเน่าและแยก หรือมีการ
แตกทะลุของลำไส้ จะต้องได้รับการผ่าตัดเร่งด่วน
การติดเชื้อที่แผลฝีเย็บ (Episiotomy infection)
การติดเชื้อสัมพันธ์กับการแยกของแผล ปัจจัยส่งเสริมให้เกิดแผลแยกอื่นๆ เช่น ความผิดปกติของระบบ การแข็งตัวของเลือด การสูบบุหรี่ การติดเชื ้อ HPV มีอาการปวดเฉพาะที่ที่แผล ปัสสาวะล าบาก อาจมีปัสสาวะคั่ง
หรือไม่ก็ได้ ไข้ มักจะเป็นไข้ต่ำๆ ลักษณะของแผลติดเชื้อ
-เริ่มจากขอบแผลบวม เปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลแดง
-ไหมที่เย็บอาจขาดหลุดออกมา จนท าให้เกิดการแยกของ
แผล
-มีหนองตามมา
การติดเชื้อที่แผลแผลผ่าตัด
(Abdominal incisional infections)
ปัจจัยเสี่ยง เช่น DM, HT, Obesity
เริ่มแสดงอาการไข้ตั้งแต่ 4 วันหลังผ่าตัด
บางราย อาจพบว่ายังมีไข้ต่อเนื่องในขณะได้รับยาปฏิชีวนะ บริเวณแผลจะแดงและมีหนอง
การดูแลรักษา
การให้ยาปฏิชีวนะ ร่วมกับการผ่าตัดระบายหนอง
ทำแผลแบบเปียก (wet dressing) 2 ครั้งต่อวัน
เริ่มมีการสร้างเนื้อเยื่อใหม่ 4-6 วัน แล้วจึงเย็บปิด
แผล ด้วยไหม
การรักษา
ขจัดเนื้อตายและเปิดระบายหนองร่วมกับให้
ยาปฏิชีวนะ
ในรายที่มีลักษณะแผลอักเสบแต่ยังไม่มีหนอง
สามารถให้ยาปฏิชีวนะอย่างเดียว
การดูแลแผลให้ sitz bath บ่อยๆทุกวัน
ให้ยาแก้ปวด
ภาวะหลอดเลือดดำอักเสบในอุ้งเชิงกราน
(Pelvic Thrombophlebitis)
เกิดจากการติดเชื้อบริเวณมดลูก โดยเฉพาะบริเวณที่เป็นที่เกาะของรกบริเวณ Fundus การอักเสบของเส้นเลือดในบริเวณกล้ามเนื้อมดลูกลุกลามเข้าไปใน Ovarian Vein ซึ่งข้างขวาจะเข้า Inferior Vena Cava ข้างซ้ายจะเข้า Renal Vein
อาการและอาการแสดง
ปวดบริเวณท้องน้อยด้านล่างและปวดบริเวณสีข้าง (Flank) อย่างใดอย่างหนึ่ง หรือทั้งสอง ตรวจพบก้อนบริเวณ Parametrium กดเจ็บตามเส้นเลือดที่มีการอักเสบ จะมีอาการปวดบริเวณที่มีการอักเสบในวันที่สองหรือสามหลังคลอด อาจจะมีไข้หรือไม่มีก็ได
การรักษา
การรักษาการติดเชื้อที่สำคัญ คือ การให้ยาปฏิชีวนะ
ส่วนการให้ Heparin ร่วมด้วยเชื่อว่าอาจทำให้ไข้ลดลงช้าลง
เต้านมอักเสบ (Breast Abscess)
สาเหตุ
มีการติดเชื้อ เชื้อที่พบบ่อยคือ Staphylococcus Aureus
หัวนมแตก ถลอกหรือมีรอยแตกจากการบีบนวดเต้านมมากๆท่อน้ำนมอุดตัน จากการดูดนมของทารกที่มีเชื้อในจมูก และคอ
อาการและอาการแสดง
มีไข้ ผิวหนังบริเวณเต้านมมีลักษณะ แดง ตึง แข็ง เจ็บ ปวด ผิวหนังจะนุ่ม เป็นมัน ต่อมน้ำเหลืองที่รักแร้อาจโต และเจ็บ
การรักษา
เพาะเชื้อน้ำนมข้างที่มีการอักเสบก่อนเริ่มรักษา
ให้ยาปฏิชีวนะที่ครอบคลุมเชื้อที่พบบ่อย
ให้ยาแก้ปวด
ให้นมบุตรได้ ยกเว้นมีอาการปวดมาก
การเจาะระบายหนอง นิยมวิธีใช้เข็มเจาะดูด (needle aspiration)
มดลูกไม่เข้าอู่(Subinvolution of Uterus)
มีเศษรกหรือหุ้มเยื่อทารกค้างในมดลูก มีก้อนเนื้องอกของมดลูก ตั้งครรภ์หลายครั้ง ทารกตัวโต กระเพาะปัสสาวเต็ม การผ่าตัดคลอดเอาทารกออกทางหน้าท้อง ทารกไม่ได้ดูดนมแม่ มีการติดเชื ้อของมดลูก (Endometritis) มดลูกคว่ำหน้ามากหรือคว่ำหลังมาก
อาการและอาการ
น้ำคาวปลาไม่จางลง
น้ำคาวปลาที่จางลงเปลี่ยนเป็นสีแดง
ระดับยอดมดลูกไม่ลดลง
ปวดมดลูกและมีไข้
เหนื่อยอ่อนเพลีย
การพยาบาล
ประเมิน daily HF, lochia, อาการปวดมดลูก
Early ambulation postpartum
ติดตาม vital signs
ก้อนเลือดคั่งที่ฝีเย็บ (Hematoma)
สาเหตุ
การเย็บไม่ถึงก้นแผล
การแตกของ เส้นเลือดดำขอด
(varicose vein)
มีรายงานเกิดจากการแตกของหลอดเลือดโป่งพอง
(aneurysm) บริเวณhypogastric artery
อาการและอาการแสดง
ปวดบริเวณทีมีก้อนเลือดคั่งชัดเจน
รู้สึกปวดถ่วงในช่องคลอด
อาจจะมีปัญหาปัสสาวะ หรือ อุจจาระลำบาก
การรักษา
ถ้าขนาดของก้อนเลือดคั่งไม่ใหญ่ จะรักษาตามอาการและใช้
น ้าแข็งกดทับ ให้ยาแก้ปวด ยาแก้อักเสบ
ใส่สายสวนปัสสาวะไว้ถ้าผู้ป่วยปัสสาวะเองไม่ได้
รักษาโดยวิธีผ่าตัดเข้าไปเอาก้อนเลือดคั่งออก
ภาวะผิดปกติด้านจิตใจหลังคลอด
ภาวะซึมเศร้าหลังคลอด (Postpartum depression)
ภาวะที่จิตใจหม่นหมอง หดหู่ เศร้าสร้อย ร่วมกับรู้สึกท้อแท้ หมดหวัง
มองโลกในแง่ร้าย จะแสดงให้เห็นว่าพฤติกรรมที่เปลี่ยนไปจากเดิม
อาการเด่นชัดหลังคลอด 2-3 เดือน มีอาการนานกว่า 2 สัปดาห์
การรักษา
การบำบัดด้วยยา ในกลุ่ม Selective serotonin reuptake inhibitor เป็นอันดับแรก
เข้ากลุ่มจิตบำบัด
การพยาบาล
การดูแลให้มารดาได้รับความสุขสบายและการพักผ่อนอย่างเพียงพอ
อธิบายสาเหตุความไม่สุขสบายและความแปรปรวนของอารมณ์และ
จิตใจในระยะหลังคลอด
ให้ความสนใจ สร้างสัมพันธภาพที่ดีแก่มารดา พูดคุยให้การดูแลเอา
ใจใส่ ให้กำลังใจมารดาสม่ำเสมอ
ให้การช่วยเหลือมารดาในการดูแลทารกทันที ที่พบว่ามารดา เริ่มมีความยุ่งยากในการดูแลบุตร
ในรายที่มีอาการรุนแรงพยาบาลควรเพิ่มความสังเกต ดูแลอย่าง
ใกล้ชิด
ภาวะจิตประสาทหลังคลอด (Postpartum psychosis)
อาการและอาการแสดง
จะเริ่มตั้งแต่ 48-72ชั่วโมง หลังคลอด และไม่พบอาการในผู้ป่วยหลังคลอดเกิน 2 สัปดาห์แล้ว
นอนไม่หลับ กระสับกระส่ายหงุดหงิดง่าย อาการต่อมาคือ สับสน จำเวลา สถานที่ บุคคลไม่ได้ ตำหนิตนเอง พยายามฆ่าตัวตาย
การรักษา
รับรักษาในโรงพยาบาล และงดเลี้ยงบุตรด้วยนมมารดา
การใช้ยา โดยยาที่ใช้จะมีอยู่ 3 กลุ่มคือ ยาต้านโรคจิต (Antipsychotic drug) ยาลดภาวะซึมเศร้า (Antidepressants) ยาควบคุมอารมณ์ (Mood stabilizer)
การพยาบาล
สังเกตอาการอย่างใกล้ชิด
ให้ความสนใจทุกกิจกรรมและคำพูด
ป้องกันการทำร้ายตนเอง
สิ่งที่อาจก่อให้เกิดอันตรายเก็บให้พ้น
บริเวณที่มารดาพัก เช่น มีด กรรไกร
ดูแลให้ได้รับยา
การพยาบาลมารดาที่มีภาวะติดเชื้อหลังคลอด
การพยาบาล
มื่อมีอาการ
มีไข้
การระบายหนอง
ยาปฏิชีวนะตามแผนการรักษา
จัดให้นอนท่า Fowler’ positionเพื่อให้น้ำคาวปลาไหลดี
การพยาบาลขณะมีอาการรุนแรง
การเตรียมอุปกรณ์กู้ชีวิตกรณีคาดว่าอาจมีภาวะช็อก
ดูแลการให้สารน ้าและอาหารทางหลอดเลือด
ประเมินบริเวณที่มีการติดเชื้อ
การติดเชื้อกระจายออกนอกมดลูก ได้แก่ได้เยื่อบุช่องท้องอักเสบเป็นหนองในอุ้งเชิงกราน (Parametritis)
และเยื่อบุช่องท้อง (Peritonitis)
ฝีเย็บ เยื่อบุโพรงมดลูกอักเสบ (Endometritis) หลอดเลือดดำอักเสบในอุงเชิงกราน
การประเมินสาเหตุของการติดเชื้อ
-ปัจจัยเสี่ยงต่าง ๆ
-ปัจจัยส่งเสริมให้เกิดการติดเชื้อหลังคลอด
่