บทที่ 10 การพยาบาล
เด็กที่มีปัญหาเซลล์เจริญผิดปกติ

มี3ประเภทหลักๆ

2) มะเร็งต่อมน้ำเหลือง(Lymphoma)

3) มะเร็งไต (Neuroblastoma)

1) มะเร็งเม็ดเลือดขาว ALL (Acute lymphoblastic leaukemia)

มะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเฉียบพลัน

ความหมาย

เกิดจากความผิดปกติของ

ส่งผลให้จำนวนเม็ดเลือดขาวตัวอ่อนเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว ทำให้การสร้างเม็ดเลือดแดงและเกร็ดเลือดลดลง

มีอาการซีด เลือดออก ติดเชื้อง่าย

พบมากในช่วงอายุ 2-5 ปี

เซลล์ต้นกำเนิด(Stem cell) ที่อยู่ในไขกระดูก (Bone Marrow) ไม่สามารถ differentiate ไปเป็นเซลล์ตัวแก่ได้

เป็นมะเร็งที่พบบ่อยที่สุดในเด็ก

แบ่งได้2ชนิด

T-cell

B-cell พบมากสุด

ชนิดมะเร็งเม็ดเลือดขาว

มะเร็งเม็ดเลือดขาวเฉียบพลันชนิด ALLพบได้บ่อยที่สุดในเด็กอายุ 2-5 ปี

มะเร็งเม็ดเลือดขาวเรื้อรังชนิด CML พบได้น้อยพบเด็กมากกว่า 4 ปี

มะเร็งเม็ดเลือดขาวเรื้อรังชนิด CLL พบบ่อยในผู้ใหญ่

มะเร็งเม็ดเลือดขาวเฉียบพลันชนิด AML พบในผู้ใหญ่มากกว่าในเด็ก และพบในผู้ชายบ่อยกว่าผู้หญิง

สาเหตุ

ด้านพันธุกรรม

เด็กที่เป็นดาวน์ซินโดรม เสี่ยงเกิดมะเร็งเม็ดเลือดขาวเฉียบพลันชนิด ALLและ AMLมากกว่าคนปกติ

ครอบครัวที่เป็น ALL มีโอกาสมากกว่า

แฝดถ้าเป็น ALL แฝดอีกคนจะเสี่ยง 25%

ด้านสิ่งแวดล้อม

เด็กที่รับรังสีรักษาในขณะอยู่ในครรภ์

ได้รับยาเคมีบำบัดในการรักษาโรคมะเร็งชนิดอื่นมาก่อน

สัมผัสสารเบนซิน,ฟอร์มาลดีไฮด์

ควันบุหรี่และการสูบบุหรี่

อาการ

เบื่ออาหาร น้ำหนักลด ซีด อ่อนเพลียง่าย

เลือดออกง่ายตามไรฟัน มีจ้ำเลือดตามตัว

ติดเชื้อง่าย มีไข้

มีก้อนขึ้นขาหนีบ ต่อมน้ำเหลือง ขา คอ ตับ ม้ามโต

การวินิจฉัย

เจาะเลือดตรวจหาเซลล์เม็ดเลือดตัวอ่อนของเม็ดเลือดขาว Blast cell

เจาะไขกระดูก Bone marrow Transplanted

มะเร็งต่อมน้ำเหลือง

มะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิดนอนฮอดจ์กิน(Non-HodgkinLymphoma) อาการจะเร็วและรุนแรง มาโรงพยาบาลเมื่อมีการกระจายไปทั่วร่างกายแล้ว อาจมีก้อนที่ช่องท้อง ช่องอกหรือในระบบประสาท

Burkitt Lymphoma มีลักษณะพิเศษ คือ มีต้นกาเนิดมาจาก B-cell( B lymphocyte) มีการแทรกกระจายในเนื้อเยื่อ มีก้อนเนื้องอกที่โตเร็วมาก มักพบเฉพาะที่ เช่น ในช่องท้อง รอบกระดูกขากรรไกร

มะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิดฮอดจ์กิน (Hodgkin Lymphoma) ต่อมน้ำเหลืองโตเป็นปี ไม่ปวดมีลักษณะเฉพาะคือ พบ Reed-Sternberg cell ไม่มีในมะเร็งชนิดอื่น

ระบบน้ำเหลือง (Lymphoma System) เป็นส่วนหนึ่งของระบบภูมิคุ้มกัน

ประกอบด้วย

ม้าม

ไขกระดูก

ต่อมทอนซิน

ต่อมไทมัส

อวัยวะเหล่านี้มีน้ำเหลืองไว้นำอาหารและเม็ดเลือดขาวไปทั่วร่างกาย ตำแหน่งที่พบความผิดปกติบ่อยคือต่อมน้ำเหลืองบริเวณคอ(Cervical Lympnode

การวินิจฉัย

ตัดชิ้นเนื้อ Biopsy

ตรวจไขกระดูก

CT scan

MRI

ตรวจกระดูก (Bone scan)

การตรวจ PET scan

อาการ

อาการระยะเริ่มต้น

คลำพบก้อน ไม่เจ็บ

ไอเรื้อรัง หายใจไม่สะดวก ต่อทอนซิลโต

ปวดศีรษะ (พบในมะเร็งต่อมน้าเหลืองในระบบประสาท)

อาการระยะลุกลาม

ซีด มีเลือดออกง่าย จุดเลือดออกตามตัว จ้ำเลือด

แน่นท้อง ท้องโตขึ้นมีน้ำในช่องท้อง

มีไข้ หนาว สั่น เหงื่อออกมากตอนกลางคืน คันทั่วร่างกาย

เบื่ออาหาร น้ำหนักลด อ่อนเพลียไม่ทราบสาเหตุ

การรักษา

ใช้ยาเคมีบำบัด (Chemotherapy)

การฉายรังสี (Radiation Therapy) ทำลายเซลล์มะเร็ง

ปลูกถ่ายเซลล์ต้นกำเนิด (Transplantation)

มะเร็งไต

หมายถึง

ข้อควรระวัง

ไม่ให้คลำบ่อย เพราะอาจทำให้ก้อนแตกเกิดการแพร่กระจาย

ภาวะที่เนื้อไตชั้นพาเรนไคมา(Parenchyma) มีการเจริญผิดปกติจนกลายเป็นก้อนเนื้องอกภายในเนื้อไต คลำได้ที่หน้าท้อง มักจะเป็นไตข้างใดข้างหนึ่ง

อาการแสดง

มีไข้ ปวดกระดูก

มีก้อนในท้อง ท้องโต

ปวดท้อง

ตาโปนมีรอยช้ำรอบตา(raccoon eyes)

พบก้อนครั้งแรกมากที่สุดคือต่อมหมวกไต

เป็นเนื้องอกชนิดร้ายแรงที่พบได้บ่อยในเด็กอายุน้อยกว่า 5 ปี

แนวทางการรักษา

การรักษาด้วยยาเคมีบำบัด

ระยะการรักษาเคมีบำบัด

1)ระยะชักนำให้โรคสงบ (induction phase)

เป็นการให้ยาเพื่อทำลายเซลล์ในเวลาสั้นมากที่สุด

มีอันตรายต่อเซลล์ปกติให้น้อยที่สุด

ระยะนี้ใช้เวลา 4 – 6 สัปดาห์

ยาที่ใช้รักษา

Vincristine

Adriamycin

L – Asparaginase

Glucocorticoid

2.ระยะให้ยาแบบเต็มที่ (intensive phase)

เป็นการให้ยาหลายชนิดร่วมกัน

เป็นการทำลายเซลล์มะเร็งให้เหลือน้อยที่สุด

ระยะนี้ใช้เวลาประมาณ 4 สัปดาห์

ยาที่ใช้รักษา

Metrotrexate, 6 – MP

Cyclophosephamide

3.ระยะป้องกันโรคเข้าสู่ระบบประสาทส่วนกลาง (CNS prophylaxis phase)

เป็นการให้ยาเพื่อป้องกันไม่ให้โรคลุกลามเข้าสู่ระบบประสาทส่วนกลาง

มักมีโอกาสกลับเป็นโรคอีกครั้งในคนที่มีจำนวนเกล็ดเลือดต่ำ:

ยาที่ใช้รักษา

Metrotrexate,

Hydrocortisone

ARA–C

4.ระยะควบคุมโรคสงบ (maintenance phase )

เป็นการให้ยาเพื่อควบคุมและรักษาโรคอย่างถาวร

ยาที่ใช้รักษา

ยาที่นิยม 6 – MP โดยการรับประทานทุกวันร่วมกับการให้ Metrotrexate

การรักษาประคับประคอง

เป็นการรักษาโรคแทรกซ้อน และอาการข้างเคียงจากการให้ยา

แบ่งได้ 2 ชนิด

การรักษาทดแทน

ให้เลือดเพื่อให้ระดับฮีโมโกลบินไม่น้อยกว่า 7-8 กรัม/ดล.

การรักษาด้วยเกร็ดเลือด

วิธีนี้จะช่วยรักษาชีวิตผู้ป่วยได้สูง

ทางให้ยาเคมีบำบัดมี 3 ทาง

ทางช่องไขสันหลัง intrathecal (IT)

ทางกล้ามเนื้อหลังฉีดระวังเลือดออก (IM)

ทางหลอดเลือดดำ ต้องระวังการรั่วของยาออกนอกหลอดเลือดที่ทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรง (IV)

ยาเคมีบำบัดที่ใช้บ่อย

Amikin,Ceftazidime(fortum) ป้องกันการติดเชื้อเนื่องจากมีไข้หลังได้รับยาเคมีบำบัด

Bactrim ป้องกันการติดเชื้อฉวยโอกาส เนื่องจากผู้ป่วยมีภูมิต้านทานต่ำ

Ondasetron(onsia) ป้องกันอาการคลื่นไส้อาเจียน

Mesna ป้องกันภาวะเลือดออกในผู้ป่วยกระเพาะปัสสาวะอักเสบ

Cytarabine(ARA-C) รักษามะเร็งชนิด Acute lymphoblastic leukemia (ALL)

Methotrexate รักษามะเร็ง Acute leukemia

Mercaptopurine(6-MP) รักษามะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเฉียบพลัน

Cyclophosphamide รักษามะเร็งเม็ดเลือดขาวโดย

นางสาวอ้อย ตาลเสาร์ 36/2 เลขที่ 62 (612001143)