การพยาบาลเด็กที่มี
ปัญหาทางระบบประสาท
ชักจากไข้สูง
(Febrile convulsion)
ชนิด
ไม่มีความผิดปกติของสมอง
Primary febrile convulsion
มีความผิดปกติของสมอง
Secondary febrile convulsion
การรักษา
ระยะที่กำลังมีอาการชัก
ระยะหลังชัก
ชักเกิน 5 นาที
ทำให้หยุดชักเร็วที่สุด
ให้ยาลดไช้+เช็ดตัว
ขณะชักห้ามให้ยาชนิดรับประทาน ❌
ให้ยาระงับชัก เช่น diazepam ทางvein/ทวารหนัก
ตรวจร่างกายอย่างละเอียด
ให้ยาป้องกันการชัก กินทุกวันนาน1-2ปี เช่น Phenobarbital,Depakine
โรคลมชัก
(Epilepsy)
ชนิดตามลักษณะชัก
ชักกระตุกเฉพาะที่
(Partial seizure)
Generalized seizure
ไม่มีความผิดปกติในระบบประสาท
(Primary generalized epilepsy)
มีความผิดปกติในระบบประสาท
(Secondary generalized epilepsy)
สาเหตุ
Developmental and degenerative disorders
โรคติดเชื้อของสมอง
รอยโรคในสมองที่ทำให้เซลล์ประสาทหลั่งคลื่นไฟฟ้าสมองผิดปกติ
พันธุกรรม
ได้รับอันตรายจากการคลอด
Metabolic และ Toxic etiologies
การรักษา
รักษาตามสาเหตุที่วินิจฉัยได้
รักษาด้วยอาหาร
Ketogenic diet
ใช้ยาระงับอาการชักและยาป้องกันการชักซ้ำ
fat สูง
carbo,prot. ต่ำ
การฝังเครื่องกระตุ้นไฟฟ้า
คำแนะนำสำคัญ
สำหรับผู้ปกครอง 🔥
รับปรัทานยาต่อเนื่องทุกวัน อย่างน้อย2ปี ห้ามหยุดยาเอง
มาตรวจตามนัดเพื่อประเมินอาการและปรับยา
เยื่อหุ้มสมองอักเสบ
(Meningitis)
สมองอักเสบ
(Encephalitis)
สาเหตุ
เชื้อไวรัส (Viral หรือ Asepitc meningitis)
พยาธิ (Eosinophilic meningitis)
เชื้อแบคทีเรีย (Bacterial meningitis)
เชื้อรา (Fungal memingitis)
Cerebrospinal fluid test
Red cells ไม่พบ
Pressure
เด็กโต 110-150 mmH2O
ทารก 100 mmH2O
White cell count ไม่พบ
Glucose 50-75 mg/dl(ครึ่งหนึ่งของน้ำตาลในเลือด)
Protein 14-45 mg/dl
อาการและอาการแสดง
อาการที่แสดงว่าติดเชื้อ ---> มีไข้
ปวดศีรษะมาก ซึมลง กระหม่อมโป่งตึง อาเจียน ชัก
อาการแสดงของการระคายเคือง
ของเยื่อหุ้มสมอง
Kernig’s sign ได้ผลบวก
Brudzinski’s sign ได้ผลบวก
คอแข็ง (Stiffness of neck)
การรักษา
การรักษาตามอาการ
การป้องกัน
การรักษาเฉพาะ
ให้ยาปฏิชีวนะที่สอคล้องกับผลการเพราะเชื้อน้ำไขสันหลัง
ยาลดไข้
ยานอนหลับ
ยากันชัก
ยาลดอาการบวมของสมอง
ให้สารน้ำทางหลอดเลือดดำ
เจาะคอ/ใช้เครื่องช่วยหายใจ ในpt.ที่มีปัญหาการหายใจ
ฉีดวัคซีน
Hib vaccine
JE vaccine
BCG
สาเหตุ
เชื้อรา (Fungal memingitis)
เชื้อปรสิต
เชื้อแบคทีเรีย (Bacterial meningitis)
ปฏิกิริยาต่อวัคซีน
เชื้อไวรัส (Viral หรือ Asepitc meningitis)
วัคซีนป้องกันโรคไอกรน
วัคซีนป้องกันพิษสุนัขบ้า
อาการและอาการแสดง
ซึมลง
ชัก การเคลื่อนไหวผิดปกติ
Stiffness of neck
กระสับกระส่าย อารมณ์ผันแปร เพ้อ คลั่ง อาละวาด
ปวดศีรษะ
การหายใจไม่สม่ำเสมอ
ไข้สูง
การรักษา
ให้ยาระงับชักเพื่อลดอาการบวมของสมอง
รักษาสมดุลของปริมาณน้ำเข้า-ออก ของร่างกาย
ให้ออกซิเจน/เจาะคอ /ใช้เครื่องช่วยหายใจ
โรคไข้สมองอักเสบ
Japanese encephalitis (JE)
อาการและอาการแสดง
อาการปวดศีรษะมากขึ้น
อาเจียน ง่วงซึมจนไม่รู้สึกตัว บางรายชักเกร็ง
เริ่มด้วยมีไข้ ปวดเมื่อย อ่อนเพลีย
การตรวจวินิจฉัย
ตรวจหา IgM เฉพาะต่อไวรัส JE ในน้ำไขสันหลัง+ในเลือด
การรักษา
Intensive care unit
ระงับอาการชัก
ดูแลทางเดินหายใจให้โล่ง (suction บ่อย ๆ)
ถ้าเสมหะมากต้องทำ tracheostomy
ให้ยาลดไข้ลดอาการบวมของสมอง
การป้องกัน
ไม่ควรเลี้ยงหมูในบริเวณใกล้บ้านที่อยู่อาศัย
ฉีดวัคซีน 3 ครั้ง
หลีกเลี่ยงไม่ให้ถูกยุงกัด
ครั้งสอง ห่างจากครั้งแรก 2-4 wk
ครั้งสาม หลังฉีดเข็มสอง ได้ 1 ปี
ฉีดวัคซีนพร้อมให้ booster dose
DTP และ OPV
ครั้งแรก อายุ 1ปี ครึ่ง
หลักการพยาบาล
ผู้ป่วยที่มีอาการชัก ✅
ดูแลให้ได้รับยากันชัก ยาคลายกล้ามเนื้อตรงตามแผนการรักษา
ขณะที่ผู้ป่วยชัก ควรป้องกันอันตรายจากการเกิดอุบัติเหตุ
ถ้าผู้ป่วยมีไข้สูง ให้เช็ดตัวด้วยน้ำธรรมดา หรือน้ำอุ่น เพื่อให้ไข้ลด
ถ้าไข้ไม่ลดรายงานแพทย์ทราบเพื่อให้ยาลดไข้ตามแผนการรักษา
เตรียมตรวจ และส่งตรวจทางห้องปฏิบัติการ ตามแผนการรักษา
เตรียมไม้กดลิ้นไว้ที่โต๊ะข้างเตียงในรายที่มีอาการชักเกร็ง
ให้การพยาบาลผู้ป่วยด้วยความนุ่มนวล และจัดสิ่งแวดล้อมรอบเตียงให้เงียบและอากาศถ่ายเทได้สะดวก
ขณะชักให้งดอาหาร น้ำ ทางปาก ตามแผนการรักษา
ภายหลังให้การพยาบาลยกไม้กั้นเตียงขึ้นทุกครั้ง และจัดสิ่งแวดล้อมรอบเตียงให้เป็นระเบียบเพื่อป้องกันการเกิดอุบัติเหตุขณะชัก
ดูแลให้ได้รับออกซิเจนตรงตามแผนการรักษาในรายที่หายใจขัด เขียว
สังเกตและบันทึกลักษณะการชัก และระดับความรู้สึกตัวขณะชัก
ทำทางเดินหายใจให้โล่ง โดยการดูดเสมหะ
วัดและบันทึกสัญญาณชีพ อย่างน้อยทุก 4 ชั่วโมง
จัด pt.ให้นอนราบ ตะแคงหน้าไปข้างใดข้างหนึ่ง เพื่อป้องกันไม่ให้ผู้ป่วยสำลักเสมหะ/น้ำลาย ไม่ผูกรัด/ตรึง pt. ขณะชักเพื่อป้องกันกระดูกหัก ❌
โรคสมองพิการ
(Cerebral Palsy)
การทำงานของสมองทำให้ไม่สามารถควบคุมการเคลื่อนไหวของอวัยวะต่างๆ อย่างเป็นปกติได้
เกิดขึ้นก่อนอายุ 8 ปี
สาเหตุ
ระยะคลอด
ระยะหลังคลอด
ระยะก่อนคลอด
มารดามีเลือดออกทางช่องคลอด
ระหว่างตั้งครรภ์เดือนที่6-9
มารดามีภาวะ
ชักหรือมีภาวะปัญญาอ่อน
มารดาขณะตั้งครรภ์ขาดสารอาหาร
การเกิดก่อนกำหนด
มารดาขณะตั้งครรภ์มีการใช้ยาบางชนิด
คลอดยาก
คลอดท่าก้น
ได้รับอันตรายจากการคลอด
การใช้คีมดึงเด็ก
สมองขาดออกซิเจน
เส้นเลือดที่สมองมีความผิดปกติ
การติดเชื้อบริเวณสมอง
ตัวเหลืองเมื่อแรกเกิด
การได้รับสารพิษ
ได้รับการกระทบกระเทือนที่ศีรษะ
อาการและอาการแสดง
ลักษณะอ่อนปวกเปียก อาจหายใจช้า พัฒนาการช้า
รีเฟล็กซ์ผิดปกติ
ภาวะปัญญาอ่อนตั้งแต่ขนาดน้อยถึงมาก
พูดไม่ชัดเจน
การเคลื่อนไหวกับสมดุลร่างกายผิดปกติถ้าสมองส่วนที่ควบคุมการทรงตัวเสีย
การรักษา
การให้ early stimulation เพื่อให้สมองส่วนต่างๆที่ไม่มีความเสียหายได้พัฒนา
แก้ไขความผิดปกติของการรับรู้ที่สำคัญ
ทำกายภาพบำบัดของกล้ามเนื้อแขน ขา ลำตัว
แก้ไขความผิดปกติของระบบประสาทส่วนอื่น
ให้ยาคลายกล้ามเนื้อ
การให้คำแนะนำผู้ปกครองในการดูแลเด็กในชีวิตประจำวัน
diazepam
baclofen
ส่งเสริมให้เด็กฝึกทักษะการใช้ส่วนต่างๆของร่างกายตามความสามารถและศักยภาพอย่างเหมาะสม
การพยาบาล
เสี่ยงต่อพัฒนาการช้ากว่าวัย/มีพัฒนาการช้ากว่าวัย เนื่องจากความบกพร่องของระบบประสาท
เสี่ยงต่อการได้รับบาดเจ็บ เนื่องจากความบกพร้องด้านการเคลื่อนไหว/ระบบประสาท
ได้รับสารอาหารน้อยกว่าความต้องการของร่างกาย เนื่องจากปัญหาการรับประทานอาหาร
บิดา มารดาหรือผู้ดูแลเด็กขาดความรู้ในการดูแลเด็ก
ภาวะน้ำคั่งในโพรงสมอง
Hydrocephalus
ภาวะที่มีการคั่งของน้ำไขสันหลังในกะโหลกศีรษะบริเวณเวนติดเคิลของสมองและ
subarachnoid space
สาเหตุ
การอุดกั้นการไหลเวียนของน้ำ
หล่อสมองและไขสันหลัง
ความผิดปกติในการดูดซึมน้ำ
ไขสันหลัง
การสร้างหรือการผลิตน้ำ
ไขสันหลังมากผิดปกติ
อาการและอาการแสดง
กระหม่อมหน้าโป่งตึงกว่าปกติ
(fontanelle bulging) (เด็กเล็กที่กระหม่อมหน้ายังไม่เปิด)
ศรีษะโต/ หัวบาตร
(cranium enlargement)
หนังศีรษะบางและมองเห็นหลอดเลือดดำที่บริเวณใบหน้าหรือศรีษะโป่งตึงเห็นชัดมากกว่าปกติ
(enlargement &engorgement of scalp vein)
มีอาการแสดงของความดันในกะโหลกศีรษะสูง
ตาทั้ง 2 ข้างกรอกลงข้างล่าง
(setting-sun sign)
ตาพล่ามัว เห็นภาพซ้อน(diplopia)
รีเฟลกซ์ และ tone ของขา2 ข้าง ไวกว่า
ปกติ(hyperactive reflex)
กลิ่มเนื้ออ่อนแรง
พัฒนาการทั่วไปช้ากว่าปกติ
(delay developement)
การวินิจฉัย
การตรวจด้วยการส่องไฟฉาย
(transillumination test)
Ventriculography
Ultrasound
CT scan
Head Circumference
ความยาวเส้นรอบวงศีรษะปกติ
6 เดือน 42+2 cm
8 เดือน 44+1 cm
4 เดือน 39+3 cm
10 เดือน 45+1 cm
2 เดือน 35+4 cm
1 ปี 45 cm
แรกเกิด 35 cm
2 ปี 47 cm
การรักษา
ผ่าตัด
ผ่าตัดรักษาสาเหตุ
ผ่าตัดเปลี่ยนทางเดินน้ำไขสันหลัง
(Shunt)
Ventriculo-peritoneal Shunt (V-P Shunt)
ปัญหาแทรกซ้อนหลังผ่าตัด
Obstruction
Infection
การพยาบาลก่อนผ่าตัด 🔥 🔥
ปัญหาที่ 1 อาจเกิดความดันในกะโหลกศีรษะสูงจาก
การคั่งของน้ำไขสันหลัง
การพยาบาล
วัดเส้นรอบวงศีรษะทุกวันเวลาเดียวกัน
จัดท่านอนศีรษะสูง 15-30 องศา
ประเมินอาการความดันในกระโหลกศีรษะสูง
ปัญหาที่ 2 อาจเกิดแผลกดทับ
บริเวณศีรษะ
การพยาบาล
เปลี่ยนท่านอนบ่อยๆ
รักษาความสะอาดของผิวหนัง
จัดให้นอนบนที่นอนนุ่มๆ ใช้หมอนนุ่มรองศีรษะไหล่
จัดปูที่นอนให้เรียบตึง
ตรวจสอบประเมินการเกิดแผลกดทับสม่ำเสมอ
การพยาบาลหลังผ่าตัด 🔥 🔥
มีปัญหาเหมือนก่อนผ่าตัดแต่เพิ่มเรื่องการดูแลแผล
ผ่าตัดและการป้องกันภาวะแทรกซ้อนหลังผ่าตัด
การติดเชื้อที่แผลผ่าตัด
การระบายน้ำไขสันหลังเร็วเกินไป
(เน้นนอนราบหลังผ่าตัด ใน 24 ชม.แรก) ✅
Spina bifida
การวินิจฉัย
ชนิด
Meningocele
Myelomeningocele
Spina bifida occulta
มารดามีประวัติติดเชื้อ
ขณะตั้งครรภ์
การตรวจร่างกายทารกพบความผิดปกติ
ตรวจทางห้องปฏิบัติการ พบ Alphafetoprotien ในน้ำคร่ำสูง
การรักษา
การผ่าตัดเย็บปิดถุงที่ยื่นออกมา
ปัญหาการพยาบาล 🔥 🔥
อาจเกิดการติดเชื้อ เนื่องจากถุงน้ำแตก
กิจกรรมการพยาบาล
ดูแลถุงน้ำให้ชุ่มชื่น ระวังไม่ให้เกิดแผล
หมั่นตรวจสอบการฉีกขาด รั่ว
ไม่นุ่งผ้าอ้อม
ประเมินการติดเชื้อ
จัดท่านอนตะแคงหรือนอนคว่ำ
อาจมีการติดเชื้อของระบบทางเดินปัสสาวะ
เนื่องจากการคั่งของน้ำปัสสาวะ
กิจกรรมการพยาบาล
ทำความสะอาดทุกครั้งหลังขับถ่าย
ทำ Crede’manuever ทุก 2-4 hr
ให้ยา Antibiotic ตามแผนการรักษา
มีกล้ามเนื้อแขนขาอ่อนแรงจาก
การกดเบียดเส้นประสาทไขสันหลัง
กิจกรรมการพยาบาล
สอนผู้ปกครองในการกระตุ้นการ
เคลื่อนไหวของผู้ป่วย
สังเกตอาการอ่อนแรงของแขนขา
การควบคุมการขับถ่ายอุจจาระ ปัสสาวะ
ทำ Passive Exercise ให้ผู้ป่วย
การพยาบาล
หลังผ่าตัด
มีโอกาสติดเชื้อบริเวณแผลผ่าตัดได้ง่าย
จากการปนเปื้อนอุจจาระปัสสาวะ
การพยาบาล
ดูแลทำความสะอาดแผล
ดูแลให้ยา Antibiotic / check V/S
จัดท่านอนตะแคงหรือคว่ำ ไม่นุ่งผ้าอ้อม
เสี่ยงต่อภาวะแทรกซ้อน
หลังผ่าตัด
การพยาบาล
เฝ้าระวังและสังเกตภาวะแทรกซ้อนที่สำคัญคือ แผลติด
เชื้อ และ Hydrocephalus
วัดเส้นรอบศีรษะทุกวันเพื่อประเมินภาวะHydrocephalus
ตรวจสอบสัญญาณชีพ อาจทุก 2-4 hr
บริหารแขนขา/ เปลี่ยนท่านอนบ่อยๆ
Down ’s syndrome
ความผิดปกติทางโครโมโซมคู่ที่ 21
อุบัติการณ์
เสี่ยงสูงขึ้นถ้ามารดามีอายุมากกว่า 30 ปี
สูงขึ้นชัดเจนมากถ้าอายุมากกว่า 35 ปี
อาการและอาการแสดง
กล้ามเนื้ออ่อนปวกเปียก (hypotonia)
หัวแบนกว้าง (brachiocephaly)
คอสั้นและผิวหนังด้านหลังของคอค่อนข้างมากและนิ่ม
ปากอ้าและลิ้นมักจะยื่นออก และมีรอยแตกที่ลิ้น
หูติดอยู่ต่ำ
brush field spot
มือกว้างและสั้น มักจะมี simian crease
นิ้วก้อยโค้งงอ(clinodactyly)
ร่องระหว่างนิ้วโป้งเท้าและนิ้วชี้กว้าง
เส้นลายนิ้วมือมักพบ ulnar loopมากกว่าปกติ
และพบ distal triradius ในฝ่ามือ
ทางเดินอาหารอุดตัน ที่พบบ่อยคือ
duodenum stenosis
Hypothyroidism
Polycythemia
อวัยวะเพศของผู้ชายอาจเล็กกว่าปกติ
การรักษา
การรักษาโรคทางกายอื่นๆที่มีร่วมด้วย
การให้คำปรึกษาแนะนำด้านพันธุกรรม
การกระตุ้นและส่งเสริมพัฒนาการให้เหมาะสมตาม
วัยตั้งแต่อายุยังน้อย(early stimulation)
ระบบทางเดินอาหารอุดกั้น
ภาวะฮัยโปไทรอยด์
โรคหัวใจ
Guillain Barre ‘s Syndrome
เกิดจากการบวมอักเสบของระบบประสาทส่วนปลายหลายๆเส้นอย่างเฉียบพลัน(Polyradiculoneuropathy)
เกิดขึ้นหลังจากมีการติดเชื้อในร่างกาย
สาเหตุ
ภูมิคุ้มกันของร่างกาย
ทำงานผิดปกติ
สร้างแอนติบอดีต่อ
Myelin sheath ส่วนที่เป็น
spinal nerve roots
อาการและอาการแสดง
motor
อาการของประสาทสมอง
Sensation
เริ่มมีเหน็บชา เจ็บ ปวด
ปลายแขน ขา ไหล่ สะโพก โคนขา
อาการอาจเริ่มด้วยอาการคล้ายเป็นตะคริว
กล้ามเนื้ออ่อนแรง (Flaccid motor
paralysis) ทั้งสองข้างสมดุลกัน
ขา เดินลำบาก ลุกลามไปแขน+ลำตัวด้านบน
กล้ามเนือทรวงอก แขนทั้สองข้าง
ใบหน้า ประสาทสมองคู่ที่ 7
(Facaial nerve)
อัมพาตของหน้า ปิดตา ปากไม่สนิท
ความปกติขอการแสดงสีหน้า
เส้นประสาทคู่ที่9 (Glossophryngeal
nerve) , และคู่ที่ 10 (Vagus nerve)
กลืน พูด หายใจ ลำบาก
อาการลุกลามของ
ประสาทอัตโนมัติ
ระบบประสาทอัตโนมัติผิดปกติ
medulla oblongata ที่ควบคุมการทำงานของ
อวัยวะสำคัญและเส้นประสาท vagus เกิดความผิดปกติ
หน้าแดง
เหงื่อออก
หัวใจเต้นช้าหรือเร็ว
ปัสสาวะคั่ง
ท้องอืดจาก paralytic ileus
การรักษา
เปลี่ยนถ่ายพลาสมา (Plasma Exchange หรือ
Plasmapheresis)
Intravenous Immunglobulin (IVIG)
ราคาแพง+กลับเป็นซ้ำได้มากกว่า แต่มีความเสี่ยงน้อย
วินิจฉัยการพยาบาล 🔥 🔥
เสียงต่อการขาดสารอาหารจากไม่สามารถช่วยตนเองจาก
กล้ามเนื้ออ่อนแรงอย่างสมบูรณ์
เสี่ยงต่อการเกิดการหายใจไม่เพียงพอจากกล้ามเนื้อช่วย
หายใจอ่อนแรงอย่างเฉียบพลัน
เสี่ยงต่อการเกิดภาวะแทรกซ้อนจากการไม่เคลื่อนไหวจาก
กล้ามเนื้ออ่อนแรงทำให้สูญเสียความสามารถในการดูแลตนเอง
หลักการพยาบาลใน
ระยะเฉียบพลันและต่อเนื่อง 🔥 🔥
Check vital sign โดยเฉพาะ RR ต้องมีการตรวจวัด vital capacity , tidal volumeหรือ minute volume
ให้ออกซิเจน ถ้ามีภาวการณ์หายใจไม่พอจำเป็นต้องใส่ท่อช่วยหายใจพร้อมเครื่องช่วยหายใจ
ดูแลปัญหาการขาดสารอาหาร เนื่องจากผู้ป่วยจะมีน้ำหนักลดลงอย่างรวดเร็วต้องการพลังงานในการหย่าเครื่องช่วยหายใจ ทำให้ได้รับอาหารไม่เพียงพอ
ติดตามประเมินการเคลื่อนไหว กำลังของกล้ามเนื้อ การรับรู้สัมผัส สภาวะของmotor sensory และ cranial nerve ช่วยเหลือฟื้นฟูสภาพ Observe อาการแทรกซ้อนจากการจำกัดการเคลื่อนไหว
สังเกตอาการปวดตามกล้ามเนื้อ
ประคับประคองด้านจิตใจ ส่งเสริมการมองโลกในแง่ดีสำหรับผู้ป่วย