การพยาบาลเด็กที่มีปัญหา
ทางระบบประสาท

ชัก

โรคสมองพิการ
(Cerebral Palsy)

Hydrocephalus

กลุ่มอาการดาวน์
(Down ’s syndrome)

Spina bifida

โรคลมชัก (Epilepsy)

ชักจากการติดเชื้อ

ชักจากไข้สูง
(Febrile convulsion)

ชนิด

การรักษา

Primary febrile convulsion (ไม่มีความผิดปกติของสมอง)

Secondary febrile convulsion (มีความผิดปกติของสมอง)

ระยะที่กำลังมีอาการชัก

ระยะหลังชัก

ชักเกิน5นาทีให้ยาระงับอาการชัก diazepam หลอดเลือดดำหรือทวารหนัก

ซักประวัติตรวจร่างกาย ให้ยาป้องกันการชัก รับประทานทุกวันนาน 1-2ปี(Phenobarbital , Depakine)

ให้ยาลดไข้กับเช็ดตัว ห้ามให้ยารับประทาน

สาเหตุ

การรักษา

ชนิด

Partial seizure ชักกระตุกเฉพาะที่

Generalized seizure

Primary generalized epilepsy ไม่มีความผิดปกติในระบบประสาท

Secondary generalized epilepsy มีความผิดปกติในระบบประสาท

Developmental and degenerative disorders

โรคติดเชื้อของสมอง

พันธุกรรม

รอยโรคในสมองที่ทำให้เซลล์ประสาทหลั่งคลื่นไฟฟ้าสมองผิดปกติ

ได้รับอันตรายจากการคลอด

Metabolic และ Toxic etiologies

รักษาตามสาเหตุ

รักษาด้วยอาหาร Ketogenic diet ไขมันสูงอคาร์โบไฮเดรตต่ำ โปรตีนต่ำ

ให้ยาระงับชักและชักซ้ำ

การฝังเครื่องกระตุ้นไฟฟ้า

คำแนะนำสำหรับผู้ปกครอง

ให้ทายยากันชักทุกวันอย่างน้อย 2 ปี ห้ามหยุดยา แนะนำป้องกันอุบัติเหตุ

มาตรวจตามนัด

เยื่อหุ้มสมองอักเสบ
(Meningitis)

สมองอักเสบ
(Encephalitis)

Cerebrospinal fluid test

อาการและ
อาการแสดง

สาเหตุ

การรักษา

ไวรัส ( Asepitc meningitis)

พยาธิ (Eosinophilic meningitis)

แบคทีเรีย (Bacterial meningitis)

เชื้อรา (Fungal memingitis)

White cell count ไม่พบ

Glucose 50-75 mg/dl

Red cells ไม่พบ

Protein 14-45 mg/dl

Pressure

เด็กโต = 110-150 mmH2O

ทารก =100 mmH2O

ปวดหัว ซึม กระหม่อมโป่ง อาเจียน ชัก

การระคายเคือง

ติดเชื้อ=ไข้

คอแข็ง (Stiffness of neck)

Kernig’s sign ได้ผลบวก

Brudzinski’s sign ได้ผลบวก

ให้ยาลดไข้ ให้ยานอนหลับ ให้ยากันชัก ให้ยาลดอาการบวมของสมอง สารน้ำทางหลอดเลือดดำ

เจาะคอหรือใช้เครื่องช่วยหายใจ

ยาปฏิชีวนะที่ตรงกับสาเหตุ

ฉีดวัคซีน Hib vaccine , JE vaccine,BCG

อาการและอาการแสดง

การรักษา

สาเหตุ

โรคไข้สมองอักเสบ
Japanese encephalitis (JE)

เชื้อรา

ปรสิต

แบคทีเรีย

ปฏิกิริยาต่อวัคซีน

ไวรัส

ซึม โคม่าได้ใน 24-72 ชม.

ชัก เคลื่อนไหวผิดปกติ กระสับกระส่าย เพ้อคลั่ง อาละวาด

ปอดคอ คอแข็ง(Stiffness of neck)

หายใจไม่สม่ำเสมอ

ไข้สูง ปวดหัว

ยาระงับชัก ลดการบวมสมอง นอนหลับ ให้สารน้ำทางหลอดเลือดดำ

รักษาสมดุลน้ำเข้า-ออก

ให้ออกซิเจน เจาะคอ

การตรวจวินิจฉัย

การรักษา

อาการและอาการแสดง

การป้องกัน

หลักการพยาบาล

การให้คำแนะนำและเตรียมความรู้แก่บิดามารดา

ไข้ ปวดเมื่อย อ่อนเพลีย อาเจียน ซึม เกร็งชักกระตุก

รุนเเรงถึงแก่กรรมวันที่7-9 เข้าระยะพักฟื้น พิการเหลืออยู่

ตรวจ เจอี จากเลือดหรือน้ำไขสันหลัง

Intensive care unit ให้ยาลดไข้ลดการบวมของสมอง ระงับอาการชัก ดูดเสมหะ

เสมหะมากทำtracheostomy

ไม่เลี้ยงหมูใกล้บ้าน

ฉีดวัคซีน3ครั้ง

ไม่ให้ยุงกัดตอนพลบค่ำ

เข็ม2 ห่าง1-4 wk จากเข็ม1

เข็ม3 ห่าง1ปี จากเข็ม2

เข็มแรก 1 ปีครึ่ง

ให้พร้อมกับbooster dose DTP และ OPV

มีไข้สูงเช็ดตัวด้วยน้ำธรรมดาหรือน้ำอุ่น ไข้ไม่ลดให้ยา

ให้ยากันชัก ยาคลายกล้ามเนื้อ

เตรียมไม้กดลิ้นไว้ที่โต๊ะข้างเตียง

ขณะชักป้องกันอุบัติเหตุ

ขณะชักงดอาหาร น้ำ ทางปาก

พยาบาลด้วยความนุ่มนวล จัดสิ่งแวดล้อมรอบเตียงให้เงียบและอากาศถ่ายเท

หลังช่วยยกไม้กั้นเตียงขึ้น จัดสิ่งแวดล้อมให้เป็นระเบียบ

ช่วยแพทย์เตรียมตรวจและส่งห้องปฏิบัติการ

สังเกตบันทึกการชักและระดับความรู้สึกตัวตอนชัก

ดูดเสมหะให้หายใจโล่ง ให้ออกซิเจนรายหายใจขัด เขียว

วัดและบัญทึกสัญญาณชีพทุก4 ชม.

นอนราบ ตะเเคงข้างหนึ่ง ไม่ผูกรัด

แนะนำวิธีการปฏิบัติเมื่อผู้ป่วยมีไข้

แนะนำวิธีปฏิบัติเมื่อผู้ป่วยเกิดอาการชัก

ให้ความรู้เกี่ยวกับภาวะโรค

แนะนำการดูแลให้ยากันชัก และผลข้างเคียงของยา

อาการและอาการแสดง

การรักษา

สาเหตุ

การพยาบาล

ความหมาย

คนมีปัญหาการเคลื่อนไหวจากสมองผิดปกติ ก่อนอายุ8ปี มีปัญหาอวัยวะการหายใจและการพูด

ระยะคลอด

ระยะหลังคลอด

ระยะก่อนคลอด

เลือดออกช่องคลอด ตั้งครรภ์เดือน6-9 แม่ขาดสารอาหาร

ชัก ปัญญาอ่อน เกิดก่อนกำหนด น้ำหนักน้อย มารดาใช้ยาบางตัว

สมองขาดออกซิเจน คลอดยาก รกพันคอ คลอดท่าก้น ครีมดึงเด็ก

กระทบกระเทือนที่ศีรษะ ตัวเหลือง เส้นเลือดสมองผิดปกติ ขาดออกซิเจนจากจมน้ำ ติดเชื้อที่สมอง

อ่อนปวกเปียก หายใจช้า พัฒนาการช้า เช่น การดูด เคี้ยว พูดไม่ชัด

เคลื่อนไหวกับสมดุลร่างกายผิดปกติ การทรงตัว

early stimulation

แก้ไขความผิดปกติการรับรู้

ทำกายภาพบำบัด

แก้ไขความผิดปกติระบบประสาท

ยาคลายกล้ามเนื้อ diazepam,baclofen

ให้คำแนะนำผู้ปกครองการดูแลเด็ก

เสี่ยงต่อพัฒนาการช้ากว่าวัย/มีพัฒนาการช้ากว่าวัย เนื่องจากความบกพร่องของระบบประสาท

เสี่ยงต่อการได้รับบาดเจ็บ เนื่องจากความบกพร้องด้านการเคลื่อนไหว/ระบบประสาท

ได้รับสารอาหารน้อยกว่าความต้องการของร่างกาย เนื่องจากปัญหาการรับประทานอาหาร

บิดา มารดาหรือผู้ดูแลเด็กขาดความรู้ในการดูแลเด็ก

ความยาวเส้นรอบ
วงศีรษะปกติ

การรักษา

การวินิจฉัย

การพยาบาล

อาการและอาการแสดง

สาเหตุ

ความหมาย

การคั่งของน้ำไขสันหลังในกระโหลกศีรษะบริเวณติดเคิล(ventricle) ของสมองและsubarachnoid space ความดันในกระโหลกศีรษะเพิ่ม

การอุดกั้นการไหลเวียนของน้ำหล่อสมองและไขสันหลังObstruction of the flow of CSF

ความผิดปกติในการดูดซึมน้ำไขสันหลังDefective absorption of CSF

การสร้างหรือการผลิตน้ำไขสันหลังมากผิดปกติOverproduction of CSF

ตา2ข้างกรอกลงล่าง setting-sun sign ตามัว ภาพซ้อน (diplopia)

ความดันกระโหลกสูง (signs of increase intracranial pressure )

รีเฟลกซ์ และ tone ของขา2 ข้างไว(hyperactive reflex)

กล้ามเนื้ออ่อนแรง

เสียงเคาะกระโหลกเหมือนหม้อแตก (macewensige Cracked pot sound)

หนังศีรษะบาง เห็นหลอดเลือดดำที่หน้าenlargement &engorgement of scalp vein)

พัฒนาการช้า (delay developement) สติปัญญาต่ำ

กระหม่อมหน้าโป่งตึงกว่าปกติ( fontanelle bulging )

ศรีษะโต/ หัวบาตร (cranium enlargement)

CT scan

Ultrasound

Ventriculography

Head Circumference

Transillumination test

6 เดือน 44 ซม.

8 เดือน 45 ซม.

4 เดือน 42 ซม.

10 เดือน 46 ซม.

2 เดือน 39 ซม.

1 ปี 45 ซม.

แรกเกิด 35 ซม.

2 ปี 47 ซม.

ผ่าตัดเปลี่ยนทางเดินน้ำไขสันหลัง (Shunt)

Ventriculo-peritoneal Shunt (V-P Shunt)

ผ่าตัดรักษาสาเหตุ

การให้ยาลดการสร้างน้ำไขสันหลัง (Diamox)

ปัญหาแทรกซ้อนใส่ Shunt

Obstruction

Infection

ก่อนผ่าตัด

หลังผ่าตัด

แผลกดทับ
บริเวณศีรษะ

ขาดสารน้ำและอาหารจาก
อาเจียนหรือดูดนมน้อย

ความดันในกะโหลกศีรษะสูงจาก
การคั่งของน้ำไขสันหลัง

การพยาบาล

การพยาบาล

การพยาบาล

วัดเส้นรอบศีรษะทุกวันเวลาเดียวกัน

จัดท่านอนสูง 15-30องศา

ประเมินความดันกระโหลก

รักษาความสะอาดผิวหนัง

จัดผ้าปูตึง

เปลี่ยนท่าบ่อยๆ

ประเมินเกิดแผลสม่ำเสมอ

นอนบนที่นอนนุ่ม หมอนรองศีรษะไหล่

ให้นมอุ้มศีรษะสูง

หลังให้นมไล่ลม

ดูดนมครั้งละน้อยๆบ่อยๆ

การติดเชื้อที่แผลผ่าตัด

การระบายน้ำไขสันหลังเร็วเกินไป (เน้นนอนราบหลังผ่าตัด ใน 24 ชม.แรก)

ภาวะ แทรกซ้อนหลังผ่าตัดสายระบาย

สายระบายอุดตัน

โพรงสมองตีบแคบ

สายระบายทำงานผิดปกติ

เลือดออกในศีรษะ

ติดเชื้อของสายระบายน้ำในโพรงสมอง

แผลเป็นที่สมอง

การวินิจฉัย

การรักษา

ชนิด

การพยาบาล

Meningocele

Myelomeningocele

Spina bifida occulta

ตรวจทางห้องปฏิบัติการ Alphafetoprotienในน้ำคร่ำสูง

ตรวจร่างกายทารกผิดปกติ

มารดามีประวัติติดเชื้อตอนตั้งครรภ์

การผ่าตัดเย็บปิดถุงที่ยื่นออกมา

ก่อนผ่าตัด

หลังผ่าตัด

ติดเชื้อของระบบทางเดินปัสสาวะ
จากคั่งของน้ำปัสสาวะ

กล้ามเนื้อแขนขาอ่อนแรงจากกดเบียด
เส้นประสาทไขสันหลัง

ติดเชื้อจากถุงน้ำแตก

การพยาบาล

ดูแลถุงน้ำให้ชุ่มชื่น ระวังไม่ให้เกิดแผล

หมั่นตรวจสอบการฉีกขาด รั่ว

ไม่นุ่งผ้าอ้อม

ประเมินการติดเชื้อ

จัดท่านอนตะแคงหรือนอนคว่ำ

การพยาบาล

ทำความสะอาดทุกครั้งหลังขับถ่าย

ให้ยา Antibiotic ตามแผนการรักษา

ทำ Crede’manuever ทุก 2-4 hr

การพยาบาล

สอนผู้ปกครองกระตุ้นผู้ป่วยเคลื่อนไหว

สังเกตอาการอ่อนแรงของแขนขา
ควบคุมการขับถ่ายอุจจาระ ปัสสาวะ

ทำ Passive Exercise ให้ผู้ป่วย

ติดเชื้อแผลผ่าตัดจากปนเปื้อน
อุจจาระปัสสาวะ

ภาวะแทรกซ้อนหลังผ่าตัด

การพยาบาล

ทำความสะอาดแผล

ให้ยา Antibiotic / check V/S

จัดท่านอนตะแคงหรือคว่ำไม่นุ่งผ้าอ้อม

การพยาบาล

สังเกตแผลติดเชื้อ และ Hydrocephalus

วัดเส้นรอบศีรษะHydrocephalus

ตรวจสัญาณชีพทุก 2-4 ชม.

บริหารแขนขา/ เปลี่ยนท่านอนบ่อยๆ

อาการและอาการแสดง

การรักษา

ความหมาย

อุบัติการณ์ ประมาณ 1:1,000

มารดาอายุมากกว่า30ปีและสูงขึ้นเมื่ออายุมากกว่า35ปี

โครโมโซมคู่ที่21ผิดปกติ

บิดามารดามีโครโมโซมผิดปกติ

เส้นลายนิ้วมือมักพบ ulnar loopมากกว่า
ปกติและพบ distal triradius ในฝ่ามือ

ร่องระหว่างนิ้วโป้งเท้าและนิ้วชี้กว้าง

หัวแบนกว้าง (brachiocephaly)

มือกว้างและสั้น simian crease นิ้วก้อยโค้งงอ(clinodactyly)

คอสั้นและผิวหนังด้านหลังของคอค่อนข้างมากและนิ่ม

กล้ามเนื้ออ่อนปวกเปียก (hypotonia)

brush field spot

ความผิดปกติเกี่ยวกับหู

ปัญหาการได้ยิน

หูติดอยู่ต่ำ

ช่องรูหูเล็ก

ปากอ้าและลิ้นมักจะยื่น และมีรอยแตกที่ลิ้น

ร่างกายเจริญเติบโตช้า อวัยวะเพศของผู้ชายอาจเล็กกว่าปกติ

ทางเดินอาหารอุดตัน ที่พบบ่อยคือ duodenum stenosis

ต้อกระจก ต้อหิน ตาเข สายตาสั้น

Hypothyroidism Polycythemia

การติดเชื้อ ทางเดินหายใจ

รักษาโรคอื่นร่วม

ปรึกษาแนะนำด้านพันธุกรรม

การกระตุ้นและส่งเสริมพัฒนาการให้เหมาะสมตาม
วัยตั้งแต่อายุยังน้อย(early stimulation)

Guillain Barre ‘s Syndrome

อาการและการแสดง

การรักษา

สาเหตุ

วินิจฉัยการพยาบาล

ความหมาย

การพยาบาลระยะเฉียบพลันและต่อเนื่อง

บวมอักเสบระบบประสาทส่วนปลายหลายเส้นทันที(Polyradiculoneuropathy)หลังติดเชื้อ

motor

อาการของประสาทสมอง

Sensation

อาการลุกลามของประสาทอัตโนมัติ

ภูมิคุ้มกันผิดปกติ สร้างแอนติบอดีย์ต่อ Myelin sheathไขสันหลัง

spinal nerve roots ทำให้ไขสันหลังไม่สามารถติดต่อสั่งงานมายังกล้ามเนื้อ

เหน็บชา เจ็บ ปวดปลายแขนขา ไหล่ สะโพก โคนขา

กล้ามเนื้ออ่อนเเรง อัมพาตในGBSเริ่มต้นขา ปลายเท้าตก หายใจล้มเหลว

อัมพาตใบหน้า ปิดตาปากไม่สนิท แสดงสีหน้าผิดปกติ กลืนพูดหายใจลำบาก

medulla oblongataคุม vagus

การเต้นหัวใจผิด

จังหวะ ความดันโลหิตไม่คงที่ หัวใจเต้นช้าหรือเร็ว หน้าแดง เหงื่อออก ปัสสาวะคั่ง

ท้องอืดจาก paralytic ileus

Intravenous Immunglobulin (IVIG)

รักษาแต่เนิ่นๆ ภายใน2-4 สัปดาห์หลังจากเริ่มมีอาการครั้งแรก

เปลี่ยนถ่ายพลาสมา(Plasma Exchange หรือPlasmapheresis)

พักผ่อนไม่พอ

ทรมานจากการปวดกล้ามเนื้อ

ภาวะเเทรกซ้อนจากไม่เคลื่อนไหว

ขาดการสื่อสารจากพูดไม่ได้

ขาดสารอาหารจากไม่สามารถช่วยตนเอง

หายใจไม่เพียงพอจากกล้ามเนื้อหายใจอ่อนแรง

ผู้ป่วยและญาติกลัว วิตกกังวล ท้อแท้ กับอาการของโรคที่เป็นจากขาดความรู้เข้าใจ

ติดตามประเมินการเคลื่อนไหว กำลังของกล้ามเนื้อ การรับรู้สัมผัส motorsensory และ cranial nerve

ดูแลการขาดสารอาหารจากน้ำหนักลดเร็ว

ให้ออกซิเจน

สังเกตปวดกล้ามเนื้อ

Check vital sign โดยเฉพาะ RR vital capacity , tidal volumeหรือ minute volume

ประคับประคองด้านจิตใจ

อ้างอิง:อ.วิริยาภรณ์ แสนสมรส.การพยาบาลเด็กที่มีปัญหาทางระบบประสาท.[สืบค้นวันที่ 24 มิถุนายน 2563]
อ.วิริยาภรณ์ แสนสมรส.โรคสมองพิการ(Cerebral Palsy).[สืบค้นวันที่ 24 มิถุนายน 2563]
อ.วิริยาภรณ์ แสนสมรส.Hydrocephalus.[สืบค้นวันที่ 24 มิถุนายน 2563]
อ.วิริยาภรณ์ แสนสมรส.Spina bifida.[สืบค้นวันที่ 24 มิถุนายน 2563]
อ.วิริยาภรณ์ แสนสมรส.กลุ่มอาการดาวน์ (Down ’s syndrome).[สืบค้นวันที่ 24 มิถุนายน 2563]
อ.วิริยาภรณ์ แสนสมรส.Guillain Barre ‘s Syndrome.[สืบค้นวันที่ 24 มิถุนายน 2563]

น.ส.ธวัลรัตน์ นุชเครือ รุ่น36/1 เลขที่45
รหัสนักศึกษา612001046