Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
บทที่2 ยาที่ใช้ในระบบประสาทอัตโนมัติ - Coggle Diagram
บทที่2
ยาที่ใช้ในระบบประสาทอัตโนมัติ
ระบบประสาทอัตโนมัติ
การทำงานของระบบประสาทอัตโนมัติ
1 ระบบซิมพาเทติก
ทำงานเพื่อให้สามารถต่อสู้หรือถอยหนี
เพิ่มการใช้พลังงานทำให้หัวใจเต้นเร็ว
2 ระบบประสาทพาราซิมพาเทติก
เปรียบเสมือนการชะลอหรือห้ามระบบเพื่อให้พักผ่อนหรือย่อยอาหาร
สารสื่อประสาทและตัวรับในระบบประสาทอัตโนมัติ
สารสื่อประสาทในระบบระประสาทซิมพาเทติก
adrenergic agents
ได้แก่Noradrenalineจับกับตัวรับเรียกว่าadrenergic receptor
Beta
Beta 1 พบที่หัวใจเมื่อถูกกระตุ้นจะเพิ่มแรงบีบตัว
Beta 2 พบที่ระบบกล้ามเนื้อเรียบของหลอดเลือดหลอดลมทางเดินปัสสาวะ
Beta 3 พบที่เซลล์ไขมันเมื่อถูกกระตุ้นทำให้เกิดการสลายไขมัน
Alpha
Alpha 1
พบที่กล้ามเนื้อเรียบของหลอดเลือดทางเดินปัสสาวะ
ยกเว้นระบบทางเดินอาหาร
Alpha 2
พบที่ปลายประสาทซิมพาเทติกที่เนื้อเยื่อต่างๆและในสมอง
สารสื่อประสาทในระบบประสาทพาราซิมพาเทติก
Cholinergic agents
Nicotinic receptor
พบที่ปมประสาท
muscarinic receptor
M1 พบที่สมองperipheral nervous และgastric parietal
M2 พบที่หัวใจและบางส่วนของperipheral nervous
M3 พบตาต่อมมีท่อต่างๆ
M4 พบที่ระบบประสาท เสริมการหลั่งdopamine
M5 พบที่dopamine nervous เสริมการหลั่งdopamine
ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทอัตโนมัติ
ยาโคลิเนอร์จิค
ยาต้านมาสคารินิค
ยากระตุ้นระบบประสาทซิมพาเทติก อย่าปิดกั้นadrenergic agents
Cholinergic drug
เป็นกลุ่มยาที่ออกฤทธิ์คล้ายกับการกระตุ้นระบบพาราซิมพาเทติก
แบ่งออกเป็น 2 ประเภท
cholinergic agonist
acetylcholin
อาการข้างเคียงและความเป็นพิษ
bethanechol ,pilocarpine ชนิดเม็ด
อาการมึนเวียนศีรษะคล้ายจะเป็นลมอาเจียนทำให้มีน้ำลายน้ำมูกน้ำตาลเหงื่อออกปวดปัสสาวะปวดมวนท้อง
pilocarpine ชนิดน้ำ
จะมีอาการตามัวระคายเคืองคันตาตาแดงน้ำตาไหล
ข้อห้ามใช้
โรคแผลในกระเพาะอาหารและลำไส้เนื่องจากยาจะกระตุ้นการหลั่งกรดและน้ำย่อยมากขึ้น
ผู้ป่วยลำไส้อุดตันนิ่วทางเดินปัสสาวะเนื่องจากการกระตุ้นการบีบตัว จะก่ออันตรายได้
ผู้ป่วยเป็นโรคหืดหรือโรคปอดอุดกั้นเรื้อรังเนื่องจากจะทำให้หลอดลมหดตัว
กลไกการออกฤทธิ์
กระตุ้นmuscarinic receptor
กระตุ้นNicotinic receptor
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
1 ระบบไหลเวียนเลือด
ทำให้ลดความต้านทานหลอดเลือดส่วนปลาย
ทำให้หลอดเลือดขยายตัว
ทำให้ความดันโลหิตลดลง
3 ระบบทางเดินปัสสาวะ
ทำให้กล้ามเนื้อกระเพาะปัสสาวะหดตัว
เพิ่มการบีบตัวของท่อปัสสาวะ
4 ระบบทางเดินอาหาร
เพิ่มการหลั่งสารคัดหลั่งคือน้ำลายและกรดในกระเพาะอาหาร
5 ฤทธิ์ต่อยา
ทำให้ม่านตาหรี่
6 ระบบประสาทส่วนกลาง
สารมีฤทธิ์กระตุ้นสมองส่วนคอร์เทกซ์
2 ระบบหายใจ
ทำให้กล้ามเนื้อเรียบหลอดลมหดตัว
การนำไปใช้ทางคลินิก
ใช้รักษาต้อหิน
ใช้รักษาอาการท้องอืด
ใช้รักษาระบบทางเดินปัสสาวะ
acetylcholinesterase agents
การนำไปใช้ทางคลินิก
ใช้ในการรักษาอาการลำไส้กระเพาะอาหารไม่บีบตัว
ใช้ในการรักษาโรคmyasthenia gravis
ใช้ในการยุติฤทธิ์ยาคลายกล้ามเนื้อ
รักษาอัลไซเมอร์ยาช่วยบำรุงด้านความจำความเข้าใจ
อาการข้างเคียงและความเป็นพิษ
ยาฆ่าแมลงเป็นยาที่จับกับเอนไซม์อย่างถาวรเมื่อได้รับสารนี้อาการพิษได้แก่รูม่านตาเล็กหายใจลำบากหัวใจเต้นช้าความดันโลหิตต่ำหน้ามืดเหงื่อออกมากน้ำลายมีมากมีสารคัดหลั่งใน ทางเดินหายใจมาก
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
มีผลต่อmuscarinic receptor คล้ายกับcholinergic agonist หัวใจเต้นช้า ความดันโลหิตลดลง
ผลต่อNicotinic receptorผลต่อกล้ามเนื้อการบีบตัวของใยกล้ามเนื้อทำให้กล้ามเนื้อมีอาการสั่นพริ้ว
กลไกการออกฤทธิ์
ออกฤทธิ์ยับยั้งการทำงานของเอนไซม์
Anticholinergic Drugs
อาการข้างเคียงและความเป็นพิษ
เกิดจากฤทธิ์anticholinergic อาการรุนแรงเช่นปากแห้งคอแห้งตาพร่ามัวใจสั่นร้อนวูบวาบทางผิวหนังท้องผูกปัสสาวะลำบากควรสังเกตและบันทึกปริมาณดื่มน้ำและจำนวนปัสสาวะ
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
ระบบตาไม่สามารถหดตัวได้จึงทำให้ม่านตาขยาย
ระบบทางเดินอาหารทำให้ทางเดินอาหารลดลงลดการบีบตัวของหลอดอาหารไปจนถึงลำไส้ใหญ่
ระบบทางเดินหายใจยับยั้งการหลั่งของสารคัดหลั่งที่จมูกปาก คอและหลอดลมได้
กล้ามเนื้อลีบอื่นๆทำให้ปัสสาวะลำบากโดยเฉพาะผู้สูงอายุ
ต่อมเหงื่อทำให้ร่างกายขับเหงื่อได้น้อยลง
ระบบหัวใจและหลอดเลือดทำให้หัวใจเต้นเร็ว
การนำไปใช้ทางคลินิก
รักษาโรคแผลในกระเพาะอาหารและลำไส้
ยาลดการหดเกร็งของกล้ามเนื้อ
ใช้รักษาภาวะกระเพาะปัสสาวะบีบตัวไวมากเกินไป
ใช้ทางจักษุแพทย์ทำให้ม่านตาขยาย
ใช้เป็นยาขยายหลอดลม
ใช้เป็นยาเตรียมผู้ป่วยก่อนผ่าตัด
ใช้เป็นยารักษาโรคพาร์กินสัน
ใช้เป็นยารักษาภาวะล้มเหลวของระบบไหลเวียนโลหิต
ใช้เป็นยาป้องกันอาการเมารถ
ใช้เป็นยาต้านพิษ
adrenergic drugs
เแบ่งเป็น4กลุ่ม
alpha-adrenergic agonists
alpha1-agonists
phenylephrine
เป็นยาออกฤทธิ์จำเพาะต่อแอลฟา 1
ทำให้กล้ามเนื้อเรียบของหลอดเลือดหดตัวเพิ่มแรงต้านในหลอดเลือดและเพิ่มความดันโลหิต
เป็นยารับประทานหรือแบบพ่นมีผลให้หลอดเลือดในเยื่อเมือกในโพรงจมูกหดตัวใช้เป็นยาบรรเทาอาการคัดจมูก
midodrine
ยาออกฤทธิ์จำเพาะ แอลฟา 1
ทำให้หลอดเลือดหดตัวส่งผลให้ความดันโลหิตเพิ่มออกฤทธิ์นาน 3-4 ชั่วโมง
ในผู้ป่วยมีอาการหน้ามืดเกิดจากความดันโลหิตต่ำเมื่อเปลี่ยนอิริยาบถ
alpha2-agonists
clonidine
ออกฤทธิ์กระตุ้นแอลฟา 2 ที่สมองและหลอดเลือด
ใช้เป็นยาลดความดันโลหิตมีทั้งชนิดรับประทานและแผ่นแปะผิวหนังทำให้ลดการหดตัวของหลอดเลือด
รักษาความดันโลหิตสูงรักษาอาการขาดเหล้าช่วยลดอาการทางระบบประสาทซิมพาเทติกที่เพิ่มขึ้นเนื่องจากจุดยาเสพติด
อาการข้างเคียงง่วงซึมปากแห้งท้องผูกเบื่ออาหาร
beta-adrenergic agonists
beta3-adrenergic agonists
เป็นยาออกฤทธิ์จำเพาะต่อ Beta Three receptor
มีผลให้กล้ามเนื้อกระเพาะปัสสาวะคลายตัว
ใช้ในการรักษาอาการกลั้นปัสสาวะไม่ได้
beta2-adrenergic agonists
ยาขยายหลอดลมชนิดออกฤทธิ์สั้น
เป็นยาจำเพาะต่อ Beta 2 receptor
ทำให้กล้ามเนื้อเรียบรอบหลอดลมคลายตัวใช้รักษาอาการหลอดลมหดเกร็งเฉียบพลัน
ยาขยายหลอดลมชนิดออกฤทธิ์ยาว
เป็นยาที่มีระยะเวลาการออกฤทธิ์ยาวนานกว่า 12 ชั่วโมง
เมื่อให้รูปแบบยาพ่น ช่วยบรรเทาอาการหืด และ copd
catecholamine
norepinephrine
กระตุ้นที่แอลฟา 1 และเบต้า 1 แต่มีความชอบต่อ Alpha receptor สูงกว่าทำให้เพิ่มความต้านทานรวมของหลอดเลือดส่วนปลายได้มากทำให้หลอดเลือดหดตัวเพิ่มอัตราการเต้นของหัวใจ
ประโยชน์ทางคลินิก
รักษาความดันโลหิตต่ำรุนแรง
รักษาภาวะช็อคจากการติดเชื้อในกระแสโลหิต
dopamine
เป็นneurotransmitterในสมอง
กระตุ้นแอลฟา 1 ทำให้เกิดหลอดเลือดหดตัวเพิ่มความดันโลหิตประโยชน์ทางคลินิกรักษาภาวะช็อกจากหัวใจจากกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือดเฉียบพลัน
กระตุ้นBeta 1 เพิ่มแรงบีบของหัวใจทำให้กล้ามเนื้อหัวใจไม่ต้องใช้ออกซิเจนมากขึ้นมีประโยชน์ในภาวะหัวใจล้มเหลวและกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด
epinephrine
กลไกการออกฤทธิ์
ออกฤทธิ์กระตุ้นได้ทั้ง Alpha 1 และ Alpha 2 ทั้ง Beta 1 และ Beta 2
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
ระบบไหลเวียนโลหิตมีฤทธิ์แรงที่ในการบีบหลอดเลือดและกระตุ้นหัวใจ
ระบบทางเดินอาหารมีผลทำให้กล้ามเนื้อเรียบของทางเดินอาหารคลายตัว
ผลต่อเมตาบอลิซึมภายในร่างกายทำให้กลูโคสแลคโตสในเลือดสูง
ยาเข้าสู่สมองได้น้อยจึงไม่มีฤทธิ์กระตุ้นสมอง
การนำไปใช้ทางคลินิก
1 ภาวะหัวใจหยุดเต้น
2 ภาวะแอนาฟิแล็กซิส
3 ใช้เพื่อห้ามเลือด
4 ใช้ผสมยาชาเฉพาะที่
dobutamine
มีฤทธิ์ทั้งแอลฟา 1 และเบต้า 1
ระบบประสาทวิตกกังวลปวดศีรษะอาการสั่น
ระบบไหลเวียนหัวใจเต้นผิดปกติปอดบวมน้ำเจ็บหน้าอก
indirect action and mixed type adrenergic agonists
ephedrine and pseudoephedrine
ยาephedrineไม่ได้ใช้ทางคลินิกแล้วส่วนpseudoephedrineเป็นยาที่ออกฤทธิ์ต่อจิตประสาทมีใช้อย่างจำกัดในโรงพยาบาล
ยาpseudoephedrineใช้เป็นยาลดน้ำมูกและคัดจมูกมีอาการข้างเคียงในผู้ป่วยโรคหัวใจ
amphetamine
เป็นยาเสพติดให้โทษประเภทที่ 1 ออกฤทธิ์กระตุ้นประสาทส่วนกลางที่มีความแรงสูงออกฤทธิ์โดยตรงและทางอ้อมสามารถให้โดยการรับประทานและฤทธิ์อยู่ได้นาน
ผลเด่นชัดต่อระบบประสาทส่วนกลางผลต่ออารมณ์จิตใจบุคลิกภาพความถึงตัวลดความรู้สึกอ่อนล้าลดความอยากอาหาร มีอาการเคลิ้มเป็นสุข
อาการข้างเคียงนอนไม่หลับกระสับกระส่ายประสาทหลอนวิตกกังวล
ยากระตุ้นระบบประสาทซิมพาเทติก อย่าปิดกั้นadrenergic agents
alpha-adrenergic agonists
prazosin ,doxazosin
ยาที่มีใช้ในปัจจุบันคือSelective alpha agonists ออกฤทธิ์จำเพาะ Alpha 1 receptor อยู่ภายในเซลล์ของกล้ามเนื้อเรียบที่ผนังหลอดเลือดที่หัวใจและที่ต่อมลูกหมาก
ทำให้เกิดการคลายตัวของกล้ามเนื้อเรียบลดความต้านทานของหลอดเลือดแดงหลอดเลือดขยายตัวทำให้ลดความดันโลหิตได้ดีและเร็ว
ยาคุมนี้ไม่แนะนำให้ใช้เป็นยาอันดับแรกในการลดความดันโลหิต
beta-adrenergic agonists
non selective Beta blocker
propranolol จัดเป็นยาต้นแบบของ Beta blocker ยับยั้งชั่ง Beta 1 และ Beta 2 ถูกดูดซึมได้ดีมาก
ใช้รักษาความดันโลหิตสูงโดยใช้ร่วมกับยาขับปัสสาวะหรือยาขยายหลอดเลือดลดอาการใจสั่นลดอาการตื่นเต้นง่ายรักษาหัวใจเต้นผิดปกติ
selective Beta blocker
metoprolol and atenolol
เป็นselective Beta blocker
ใช้รักษาโรคความดันโลหิตสูงหัวใจเต้นผิดจังหวะเจ็บหน้าอก เป็นยาสำคัญใช้เพื่อลดความเสี่ยงต่อภาวะหัวใจล้มเหลวจากกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด
ยาชนิดนี้ในผู้ป่วยที่มีอัตราการเต้นของหัวใจช้ากว่า 45 ครั้งต่อนาที
ยานี้ยังสามารถใช้ป้องกันไมเกรนใช้รักษาผู้ป่วยต่อมไทรอยด์ทำงานมากกว่าปกติ
อาการข้างเคียงอาจทำให้หัวใจเต้นช้า ทำให้หลอดลมตีบแคบ หัวใจเต้นผิดจังหวะ ปวดศีรษะ วิงเวียนนอนไม่หลับ เหนื่อยล้า เกิดภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ