Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ยาต้านโรคมะเร็งและยากดภูมิคุ้มกัน - Coggle Diagram
ยาต้านโรคมะเร็งและยากดภูมิคุ้มกัน
ยาต้านโรคมะเร็ง
มะเร็ง
คือกลุ่มของโรคที่เกิดจากความผิดปกติของรหัสสารพันธุกรรม ส่งผลให้การเจริญเติบโตหรือการเพิ่มจำนวนเซลล์เป็นไปอย่างรวดเร็วมากกว่าปกติ
วงจงชีวิตเรียกว่า "วัฏจักรเซลล์"
ประกอบไปด้วย5ระยะ
G0 phase เป็นระยะพักของเซลล์ หลังจากที่เซลล์แบ่งตัวเสร็จสมบูรณ์แล้ว
G1 phase เป็นระยะแรกที่เซลล์เริ่มเข้าสู่การแบ่งตัว
S phase เป็นระยะที่เซลล์กำลังสร้างและสังเคราะห์ DNA ให้เพิ่มขึ้นเท่าตัว
G2 phase เป็นระยะที่เซลล์สร้างองค์ประกอบต่างๆเพื่อใช่ในการแบ่ง DNA และแบ่งเป็น 2 เซลล์
M phase เป็นระยะที่โครโมโซมหนาตัวขึ้นและเซลล์มีการแบ่งตัวแบบ Mitosis
แบ่งแระเภทยาตามการออกฤทธิ์ได้ 2 ประเภท
Cell cycle-specific drugs (CCS)
เป็นยาที่ออกฤทธิ์ต่อเซลล์ที่อยู่ในระยะใดระยะหนึ่งของวงจรเซลล์เท่านั้น
ใช้ได้ดีในมะเร็งที่มีอัตราการแบ่งตัวอย่างรวดเร็วหรือมีการแบ่งตัวอย่างต่อเนื่อง
มะเร็งเม็ดเลือด
Cell cycle-nonspecific drugs (CCNS)
เป็นยาที่ออกฤทธิ์ได้ทุกระยะในวงจรเซลล์ ยากลุ่มนี้ใช้ได้ผลดีในมะเร็งที่มีอัตราการโตของก้อนมะเร็งทั้งต่ำและสูง
สามารถแบ่งได้ตามคุณสมบัติทางเคมีเป็น 6 กลุ่ม
ยากลุ่ม Alkylating agents
ตัวอย่างของยากลุ่มนี้
2 more items...
ยากลุ่มนี้เป็นสาร alkylating agents ที่ทำให้เกิดหมู่ อัลคิลโดยไปจับกับสายของ DNA ส่งผลให้ DNA ไม่สามารถแยกออกจากกันได้
ผลข้างเคียง
3 more items...
ยากลุ่ม Antimetabolites
เป็นฤทธิ์ยาต้านมะเร็งโดยการไปยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ที่เกี่ยวข้องกับการสังเคราะห์ DNA โดยยาจะเข้าไปขัดขวางขบวนการสร้าง folate,pyrimide
ยากลุ่มนี้จึงแบ่งเป็น 3 ประเภทตามการขัดขวางการสร้างเอนไซม์
3 more items...
ยากลุ่ม Anticancer antibiotics
เป็นสารที่สกัดมาจากเชื้อราดินที่เรียกว่า streptomyces ยามีผลต่อเซลล์ในทุกระยะจึงทำให้ยามีผลข้างเคียงมาก
กลไกของยา
1 more item...
ตัวอย่างยา
2 more items...
ยากลุ่มสารสกัดจากพืชธรรมชาติ
ยากลุ่ม Vinca alkaloids
2 more items...
ยากลุ่ม taxanes
3 more items...
ยากลุ่มฮอร์โมน
ยากลุ่มสเตียรอยด์
1 more item...
ยาฮอร์โมนเอสโตรเจน
3 more items...
ยาออกฤทธิ์ต้านฮอร์โมน androgen
3 more items...
ยาฮอร์โมนโปรเจสติน
1 more item...
ยามะเร็งมุ่งเป้า
ยาโมโนโคลนอลแอนจิบอดี
3 more items...
ยาโมเลกุลขนาดเล็ก
4 more items...
ยากลุ่มอื่นๆ
Asparaginase
2 more items...
Mitotane
3 more items...
ยากดภูมิคุ้มกัน
เป็นกลุ่มยาที่ใช้เพื่อกดหรือลดความแข็งแรงของระบบภูมิคุ้มกัน ระบบภูมิคุ้มกันต้านทานโรค และระบบภูมิต้านทานในร่างกาย
กลุ่มออกฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์แคลซินิวริน
Cyclosporin A (CsA)
กลไก
ยับยั้งเอนไซม์ calcineurin ส่งผลยับยั้งการสร้างและการหลั่ง IL-2 จาก T cell ส่งผลให้ T-cell lymphocyte activation ลดลง
การนำไปใช้รักษาคลินิก
ใช้ป้องกันและรักษา acute graft rejection ในผู้ป่วยที่ปลูกถ่ายไต หัวใจ ปอดและตับ โดยนิยมให้ร่วมกับยากลุ่ม corticosteroids และ cytotoxic agents
ผลข้างเคียงจากยา
พิษต่อไต ขึ้นกับขนาดยาที่ให้
พิษต่อระบบประสาท เช่น แขนขา ชา สั่น
อาจทำให้ความดันโลหิตสูง
Tacrolimus
กลไก
ออกฤทธิ์เหมือนกับ cyclosporin แต่เป็นยาใหม่กว่า cyclosporin และฤทธิ์แรงกว่า cyclosporin 10เท่า
การนำไปใช้รักษาคลินิก
ใช้แทน cyclosporin ในการรักษาผู้ป่วยที่ได้รับการปลูกถ่ายอวัยวะ เนื่องจากมีผลข้างเคียงน้อยกว่าและลดขนาดยา corticosteroids ที่ใช้ร่วมด้วยได้
ผลข้างเคียงจากยา
คล้ายกับ cyclosporin แต่ยาไม่ทำให้เหงือกหนาและขนดก
ยามีพิษต่อระบบประสาท
ปวดศีรษะ
สั่น
นอนไม่หลับ
กลุ่มยาที่มีพิษต่อเซลล์
Azathioprine
กลไก
ยาไปยับยั้งการสังเคราะห์ pyrimidine ส่งผลให้การสังเคราะห์และการสร้าง DNA และ RNA ถูกยับยั้ง จึงทำให้มีฤทธิ์ต้านการอักเสบและต้านการเจริญเติบโตของเซลล์
การนำไปใช้รักษาคลินิก
ใช้ร่วมกับยากลุ่ม Corticosteroids และ Cyclosporin ในการรักษาแบบ triple therapy เพื่อป้องกัน acute graft rejection
ผลข้างเคียง
กดการทำงานของไขกระดูก เกิดภาวะเม็ดเลือดขาวต่ำบ่อยกว่าโลหิตจางหรือเกร็ดเลือดต่ำ
คลื่นไส้ อาเจียน เกิดพิษต่อตับ
ตัวเหลือง ตาเหลือง ผมร่วง
Mycophenolate mofetil (MMF)
กลไก
เมื่อยาเข้าสู้ร่างกายจะถูกเปลี่ยนเป็น mycophenolic acid (MPA) มีฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ inosine monophosphate dehy
การนำไปใช้รักษาคลินิก
ใชป้องกันและรักษา acute graft rejection ในผู้ป่วยที่ได้รับการปลูกถ่ายอวัยวะร่วมกับยาตัวอื่นแทน
ผลข้างเคียง
มีผลข้างเคียงที่ต่ำกว่า Azathioprine ที่พบบ่อยได้แก่
กดไขกระดูกทำให้เม็ดเลือดขาวต่ำ เสี่ยงต่อการติดเชื้อ
ผลข้างเคียงที่พบน้อย
ความผิดปกติของระบบประสาทส่วนกลาง
ตับอ่อนอักเสบ
พิษต่อตา
พิษต่อตับ
Sirolimus หรือ Everolimus
กลไกการออกฤทธิ์
ยาไปยับยั้งการทำงานของ mammalian target of rapamycin ; mTOR
การนำไปใช้รักษาคลินิก
ใช้ป้องกันการเกิด acute graft rejection โดยให้ร่วมกับ cyclosporine และ corticosteroids
ผลข้างเคียง
กดไขกระดูก ทำให้เกร้ดเลือดต่ำ
หากใช้ยา Sirolimus ร่วมกับ Cyclosporine จะทำให้เป็นพิษต่อไต
กลุ่มอดรีโนคอร์ติคอยด์
ยากลุ่มนี้เป็นยากดภูมิคุ้มกันที่ใช้ในระยะยาว
Prednisolone
Betamethasone
Dexamethasone
กลไก
จะไปควบคุมการทำงานของ gene โดยจับกับ steroid receptor ภายในเซลล์ได้เป็น drug-receptor complex ไปออกฤทธิ์ที่นิวเคลียสโดยไปยับยั้งการสร้าง mRNAของโปรตีนหลายชนิด
การนำไปใช้รักษาในคลินิก
ในด้านการกดภูมิคุ้มกัน หากใช้ยาขนาดสูงสามารถนำไปใช้กดอาการแสดงของโรคภูมิคุ้มกัน
โรคถูมิแพ้ตนเอง
ผลข้างเคียง
เหมือนกับใช้ยากลุ่ม Steroids โดยใช้ความรุนแรงของผลข้างเคียงขึ้นกับขนาดและระยะเวลาในการใช้ยา เพื่อลดผลข้างเคียง
การใช้ยา corticosteroids เป็นระยะเวลานานมีผลต่อระบบต่างๆของร่างกายหลายระบบ
น้ำหนักตัวเพิ่ม หน้ากลมคล้ายรูปพระจันทร์
กลุ่มสารยับยั้ง
Anti-IL-2 receptor antibody
กลไก
ออกฤทธิ์ยับยั้งการกระตุ้น lymphocyte ด้วย IL-2 ที่เป็น pathway สำคัญในการกระตุ้นภูมิคุ้มกันร่างกาย
การนำไปใช้รักษาในคลินิก
ใช้ในผู้ป่วยที่มีการปลูกถ่ายไต เพื่อเป็นการป้องกันการเกิด acute graft rejection
ผลข้างเคียง
อาจพบอาการแพ้ยาได้
ตัวอย่างยากลุ่มนี้
Daclizumab
Basiliximab
Anti-CD2
กลไก
ยาออกฤทธิ์โดยจับกับ CD2 บนพื้นผิว T cell ทำให้ลดการแบ่งตัวยับยั้งการกระตุ้นและเกิดการทำลาย T cell และทำให้จำนวน T cell ในกระแสเลือดลดลง
ผลข้างเคียง
อาจพบอาการ
ไข้
หนาวสั่น
ปวดกล้ามเนื้อ
ติดเชื้อได้ง่าย
ห้ามใช้ยานี้ในผู้ป่วย HIV
การนำไปใช้รักษาในคลินิก
ใช้รักษาผู้ป่วยโรคสะเก็ดเงิน (psoriasis)
ตัวอย่างของยาในกลุ่มนี้
Alefacept
Anti-lymphocyte globulin (ATG) และ Antilymphocyte globulin
การนำไปใช้รักษาในคลินิก
ใช้รักษาภาวะปฏิเสธการปลูกถ่ายไตแบบเฉียบพลัยในผู้ป่วยที่ได้รับการปลูกถ่ายไต นิยมใช้ร่วมกับยากดภูมิคุ้มกันอื่นๆ
ใช้รักษาโรคไขกระดูกฝ่อ
ผลข้างเคียง
มักจะมีอาการ
หนาวสั่น
ภาวะเม็ดเลือดขาวต่ำ
เกล็ดเลือดต่ำ
เป็นตุ่มตามผิวหนังและปวดข้อ เกิดการติดเชื้อไวรัสและแบคทีเรียได้สูง
กลไก
ยาออกฤทธิ์โดยจับกับโมเลกุลพื้นผิว T cell ทำให้ลดการแบ่งตัว ยับยั้งการกระตุ้นและเกิดการทำลาย T cell