การพยาบาลเด็กที่มีปัญหา
ทางระบบประสาท

ชัก

โรคสมองพิการ
(Cerebral Palsy)

Hydrocephalus

Spina bifida

Down ’s syndrome

Guillain Barre ‘s Syndrome

ชักจากไข้สูง

ชนิด

Primary febrile convulsion
ไม่มีความผิดปกติของสมอง

Secondary febrile convulsion
ผิดปกติของสมอง

การรักษา

ระยะกำลังชัก

ระยะหลังชัก

ชักเกิน 5 นาที ต้องให้หยุดชักเร็วที่สุด

ให้ยาลดไข้ไม่ให้แบบกิน / เช็ดตัวลดไข้

ซักประวัติตรวจร่างกายโดยละเอียด

ให้ยาป้องกันชัก กินทุกวัน 1-2 ปี

ให้ยาทางทางหลอดเลือดดำ

ให้ยาทางทวารหนัก

โรคลมชัก
(Epilepsy)

ชนิด

Partial seizure ชักกระตุกเฉพาะที่

Generalized seizure

Primary generalized epilepsy

Secondary generalized epilepsy

ไม่มีความผิดปกติในระบบประสาท

มีความผิดปกติในระบบประสาท

สาเหตุ

ได้รับอันตรายจากการคลอด

พันธุกรรม

Developmental and degenerative disorders

โรคติดเชื้อของสมอง

รอยโรคในสมองที่ทำให้เซลล์ประสาทหลั่งคลื่นไฟฟ้าสมองผิดปกติ

Metabolic และ Toxic etiologies

การรักษา

ใช้ยาระงับอาการชักและยาป้องกันการชักซ้ำ

ผ่าตัดเอารอยโรคที่สมองออก

รักษาด้วยอาหาร Ketogenic diet

คาร์โบไฮเดรตต่ำ โปรตีนต่ำ

ไขมันสูง

การฝังเครื่องกระตุ้นไฟฟ้า

ห้ามหยุดยาเอง แนะนำวิธีการป้องกันอุบัติเหตุขณะชัก

มาตามนัด เพื่อ ประเมินอาการ/ปรับขนาดยา

กินยากันชักต่อเนื่องทุกวันนาน อย่างน้อย 2 ปี

ชักจากการติดเชื้อ
ของเยื่อหุ้มสมองหรือเนื้อสมอง

เยื่อหุ้มสมองอักเสบ
Meningitis

เนื้อสมองอักเสบ
Encephalitis

สาเหตุ

แบคทีเรีย

ไวรัส

พยาธิ

เชื้อรา

วิเคราะห์จากการตรวจน้ำไขสันหลัง CSF

แบคทีเรีย ขุ่น มีWBC 100-10000

ไวรัส ใส WBC 10-100

อาการ

ไข้

ปวดหัวมาก ซึมลง อาเจียน ชัก

ระคายเคืองเยื่อหุ้มสมอง

คอแข็ง (Stiffness of neck)

Kernig’s sign ได้ผลบวก

Brudzinski’s sign ได้ผลบวก ยกหัว ขางอตาม

การรักษา

ให้ยาปฏิชีวนะตามผลการเพาะเชื้อ

ให้ยาลดไข้ ให้ยานอนหลับ ให้ยากันชัก ให้ยาลดอาการบวมของสมอง

การป้องกัน ควรฉีดวัคซีน เช่น Hib vaccine , JE vaccine,BCG

สาเหตุ

แบคทีเรีย

ไวรัส

พยาธิ

เชื้อรา

ปฏิกิริยาต่อวัคซีน Rb,ไอกรน

อาการ

ไข้สูง

ปวดหัว

ปวดบริเวณต้นคอ คอแข็ง

ซึมลง จนถึงขั้นโคม่าได้ภายใน 24 – 72 ชั่วโมง

ชัก มีการเคลื่อนไหวผิดปกติ

กระสับกระส่าย อารมณ์ผันแปร เพ้อ คลั่ง อาละวาด

การหายใจไม่สม่ำเสมอ

การรักษา

โรคไข้สมองอักเสบ
Japanese encephalitis (JE)

ให้ออกซิเจน, เจาะคอ ,ใช้เครื่องช่วยหายใจ

การให้ยา ระงับชัก ลดอาการบวมของสมอง
นอนหลับ ให้สารน้ำทางหลอดเลือดดำ

รักษาสมดุลของปริมาณน้ำเข้า – ออก

อาการ

ปวดหัว

มีไข้ ปวดเมื่อย อ่อนเพลีย

อาเจียน ง่วงซึมจนไม่รู้สึกตัว

เกร็งชักกระตุก

หายใจไม่สม่ำเสมอ

รุนเเรง

อาจตายประมาณวันที่ 7-9 ของโรค

ถ้าพ้นไปจะเข้าระยะฟื้นตัว จะมีเกิดความพิการ

การตรวจวินิจฉัย

หาไวรัส เจอี จากเลือด

CSF

ตรวจหา IgM antibody

การรักษา

อยู่ใน Intensive care unit

ให้ยาลดไข้ ลดการบวมของสมอง ระงับอาการชัก

ให้ทางเดินหายใจให้โล่ง ดูดเสมหะบ่อยๆ

ถ้ามีเสมหะมากอาจต้องทำtracheostomy
หรือใช้เครื่องช่วยหายใจ

การป้องกัน

หลักการพยาบาลผู้ป่วยที่มีอาการชัก

ระวังยุงกัด

ไม่เลี้ยงหมูใกล้บ้าน

ฉีดวัคซีนขั้นพื้นฐานให้ครบ

ให้นอนราบ ตะแคงหน้าไปข้างหนึ่ง เพื่อป้องกันไม่ให้สำลัก ไม่มัดป้องกันกระดูกหัก

ดูดเสมหะ ทางเดินหายใจโล่ง ดูแลให้ออกซิเจน ในรายที่เขียว

เมื่อชัก ให้งดน้ำ อาหารทางปาก

เตรียมไม้กดลิ้นไว้ที่โต๊ะข้างเตียงในรายที่มีอาการชักเกร็ง

ถ้ามีไข้สูง ให้เช็ดตัวด้วยน้ำธรรมดา หรือน้ำอุ่น เพื่อให้ไข้ลด ไม่ลดบอกหมอ

ได้รับยากันชัก ยาคลายกล้ามเนื้อตรงตามแผนการรักษา

ยกไม้กั้นเตียง ดูแลอย่างนุ่มนวล ระวังอุบัติเหตุ

สังเกตและบันทึกลักษณะการชัก และระดับความรู้สึกตัวขณะชัก

วัดและบันทึกสัญญาณชีพ อย่างน้อยทุก 4 ชั่วโมง

การให้คำแนะนำและเตรียมความรู้แก่บิดา

ให้ความรู้เกี่ยวกับภาวะโรค

แนะนำวิธีการปฏิบัติเมื่อผู้ป่วยมีไข้

แนะนำวิธีปฏิบัติเมื่อผู้ป่วยเกิดอาการชัก

แนะนำการดูแลให้ยากันชัก และผลข้างเคียงของยา

คือ

คนที่มีปัญหาการเคลื่อนไหว เนื่องจากความผิดปกติในการทำงานของสมอง

ทำให้ไม่สามารถควบคุมการเคลื่อนไหวของอวัยวะต่างๆ

สาเหตุ

อาการ

การพยาบาล

การรักษา

ระยะก่อนคลอด

ระยะคลอด

ระยะหลังคลอด

มีเลือดออกทางช่องคลอดระหว่างการตั้งครรภ์เดือนที่6-9

แม่ขณะท้องขาดสารอาหาร

แม่มีชัก/ปัญญาอ่อน

เกิดก่อนกำหนด

เด็กน้ำหนักตัวน้อย

แม่ขณะท้องมีการใช้ยาบางชนิดทำให้สมองเด็กผิดปกติ

เกิดอุบัติเหตุติดเชื้อ

สมองพิการ30%

สมองขาดออกซิเจน

ได้รับอันตรายจากการคลอด คลอดยาก รกพันคอ คลอดท่าก้น การใช้คีมดึงเด็ก

สมองพิการ5%

กระทบกระเทือนที่ศีรษะ

ตัวเหลือง เส้นเลือดสมองผิดปกติ ขาดออกซิเจน ติดเชื้อ

อ่อนปวกเปียก

อาจหายใจช้า

พัฒนาการช้า

รีเฟล็กซ์ผิดปกติ

สำลักนม/อาหาร

เสียการทรงตัว

พูดไม่ชัด

ให้ยาคลายกล้ามเนื้อ ได้แก่ diazepam,baclofen

ทำกายภาพบำบัดของกล้ามเนื้อแขน ขา หรือลำตัว

ให้ early stimulation เพื่อให้สมองส่วนต่างๆ
ที่ไม่มีความเสียหายได้พัฒนา

แก้ไขความผิดปกติของการรับรู้ที่สำคัญ

แก้ไขความผิดปกติของระบบประสาทส่วนอื่น

การให้คำแนะนำผู้ปกครองในการดูแลเด็ก
ส่งเสริมให้เด็กฝึกทักษะการใช้ส่วนต่างๆของร่างกาย

1.ได้รับสารอาหารน้อยกว่าความต้องการของร่างกาย เนื่องจากปัญหาการรับประทานอาหาร

2.เสี่ยงต่อพัฒนาการช้ากว่าวัย/มีพัฒนาการช้ากว่าวัย เนื่องจากความบกพร่องของระบบประสาท

3.เสี่ยงต่อการได้รับบาดเจ็บ เนื่องจากความบกพร้องด้านการเคลื่อนไหว/ระบบประสาท

  1. บิดา มารดาหรือผู้ดูแลเด็กขาดความรู้ในการดูแลเด็ก

ภาวะน้ำคั่งใน โพรงสมอง เด็กหัวโต

สาเหตุ

การสร้าง/ผลิตน้ำไขสันหลังมากผิดปกติ

การอุดกั้นการไหลเวียนของน้ำหล่อสมองและไขสันหลัง

ความผิดปกติในการดูดซึมน้ำไขสันหลัง

อาการ

ศรีษะโต/ หัวบาตร (cranium enlargement)

เด็กเล็กที่กระหม่อมยังไม่เปิด กระหม่อมหน้าโป่งตึงกว่าปกติ

ศีระบาง เห็นเส้นเลือด

เสียงเคาะกระโหลกเหมือนหม้อแตก

ความดันกระโหลกสูง

ตากรอกลงข้างล่าง ตาพร่ามัว เห็นภาพซ้อน

รีเฟลกซ์ ของขา2 ข้าง ไวกว่าปกติ

กล้ามเนื้ออ่อนเเรง พัฒนาการช้า โตช้า

การวินิจฉัย

การรักษา

การพยาบาล

Ventriculography

CT scan

Ultrasound

Head Circumference

การตรวจด้วยการส่องไฟฉาย
( transillumination test)

ผ่าตัดรักษาสาเหตุ

ผ่าตัดเปลี่ยนทางเดินน้ำไขสันหลัง (Shunt)

Ventriculo-peritoneal Shunt (V-P Shunt)

การให้ยาลดการสร้างน้ำไขสันหลัง (Diamox)

ภาวะเเทรกซ้อน

Infection

Obstruction

ก่อนผ่าตัด

หลังผ่าตัด

อาจเกิดความดันในกะโหลกศีรษะสูงจากการคั่งของน้ำไขสันหลัง

อาจเกิดแผลกดทับบริเวณศีรษะ

อาจเกิดภาวะขาดสารน้ำและอาหารเนื่องจากการสำรอกอาเจียนหรือดูดนมได้น้อย

ประเมินอาการความดันในกระโหลกศีรษะสูง

วัดเส้นรอบวงศีรษะทุกวันเวลาเดียวกัน

จัดท่านอนศีรษะสูง 15-30 องศา

จัดให้นอนบนที่นอนนุ่มๆ ใช้หมอนนุ่มรองศีรษะไหล่

เปลี่ยนท่านอนบ่อยๆ

รักษาความสะอาดของผิวหนัง

จัดปูที่นอนให้เรียบตึง

ตรวจสอบประเมินการเกิดแผลกดทับสม่ำเสมอ

ดูแลให้รับนมน้ำครั้งละน้อยๆโดยแบ่งให้บ่อยครั้ง

ขณะให้นมอุ้มท่าศีรษะสูงเสมอ

หลังให้นมจับเรอไล่ลม

การดูแลแผลผ่าตัดและการป้องกันภาวะแทรกซ้อนหลังผ่าตัด

ปัญหาและภาวะแทรกซ้อนภายหลังทำผ่าตัดสายระบาย

การติดเชื้อที่แผลผ่าตัด

การระบายน้ำไขสันหลังเร็วเกินไป (เน้นนอนราบหลังผ่าตัด ใน 24 ชม.แรก)

การติดเชื้อของสายระบายน้ำในโพรงสมอง

การทำงานผิดปกติของสายระบายน้ำในโพรงสมอง

การอุดตันของสายระบายน้ำในโพรงสมอง

ภาวะโพรงสมองตีบแคบ

ภาวะเลือดออกในศรีษะเนื่องจากการผ่าตัด

เกิดแผลเป็นที่สมอง

ชนิด

Spina bifida occulta

Meningocele

Myelomeningocele

รุนเเรงสุด

การวินิจฉัย

มารดามีประวัติติดเชื้อขณะตั้งครรภ์การตรวจทางห้องปฏิบัติการ พบ Alphafetoprotienในน้ำคร่ำสูง

การตรวจร่างกายทารกพบความผิดปกติ

การรักษา

การผ่าตัดเย็บปิดถุงที่ยื่นออกมา

การพยาบาล

อาจมีการติดเชื้อของระบบทางเดินปัสสาวะ
เนื่องจากการคั่งของน้ำปัสสาวะ

อาจเกิดการติดเชื้อ เนื่องจากถุงน้ำแตก

มีกล้ามเนื้อแขนขาอ่อนแรงจากการกดเบียด
เส้นประสาทไขสันหลัง

หลังผ่าตัด

จัดท่านอนตะแคงหรือนอนคว่ำ

ไม่นุ่งผ้าอ้อม

ดูแลถุงน้ำให้ชุ่มชื่น ระวังไม่ให้เกิดแผล

หมั่นตรวจสอบการฉีกขาด รั่ว

ประเมินการติดเชื้อ

ทำ Crede’manuever ทุก 2-4 hr

ทำความสะอาดทุกครั้งหลังขับถ่าย

ให้ยา Antibiotic ตามแผนการรักษา

ทำ Passive Exercise ให้ผู้ป่วย

สอนผู้ปกครองในการกระตุ้นการเคลื่อนไหวของผู้ป่วย

สังเกตอาการอ่อนแรงของแขนขาการควบคุมการขับถ่ายอุจจาระ ปัสสาวะ

เสี่ยงต่อภาวะแทรกซ้อนหลังผ่าตัด

มีโอกาสติดเชื้อบริเวณแผลผ่าตัดได้ง่าย
เนื่องจากการปนเปื้อนอุจาระปัสสาวะ

จัดท่านอนตะแคงหรือคว่ำ ไม่นุ่งผ้าอ้อม

ดูแลทำความสะอาดแผล

ดูแลให้ยา Antibiotic / check V/S

เฝ้าระวังและสังเกตภาวะแทรกซ้อนที่สำคัญคือ
แผลติดเชื้อ และ Hydrocephalus

วัดเส้นรอบศีรษะทุกวันเพื่อประเมิภาวะHydrocephalus

ตรวจสอบสัญญาณชีพ อาจทุก 2-4 hr

บริหารแขนขา/ เปลี่ยนท่านอนบ่อยๆ

เกิดความผิดปกติทางโครโมโซม
คู่ที่ 21 ทำให้ปัญญาอ่อน
จากตั้งท้องตอนอายุเยอะ

อาการและอาการแสดง

การรักษา

หัวแบนกว้าง (brachiocephaly)

มือกว้างและสั้น มักจะมี simian crease

นิ้วก้อยโค้งงอ(clinodactyly)

คอสั้นและผิวหนังด้านหลังคอค่อนข้างมากและนิ่ม

หูอยู่ต่ำ

brush field spot

ปากและลิ้นมักจะยื่นออก ลิ้นมีรอยแตก

ร่องระหว่างนิ้วโป้งเท้าและนิ้วชี้กว้าง

เส้นลายนิ้วมือมักพบ ulnar loopมากกว่า
ปกติและพบ distal triradius ในฝ่ามือ

ทางเดินอาหารอุดตัน ที่พบบ่อยคือ duodenum stenosis

Hypothyroidism

โตช้า

Polycythemia

ความผิดปกติเกี่ยวกับตา เช่น ต้อกระจก ต้อหิน ตาเข สายตาสั้น

ความผิดปกติเกี่ยวกับหู เช่น ช่องรูหูเล็ก มีปัญหาการได้ยิน

อวัยวะเพศของผู้ชายอาจเล็กกว่าปกติ พัฒนาการทางเพศช้า

หัวใจพิการแต่กำเนิด

การติดเชื้อ โดยเฉพาะระบบทางเดินหายใจเกิดง่าย

กล้ามเนื้ออ่อนปวกเปียก (hypotonia)

การกระตุ้นส่งเสริมพัฒนาการตั้งแต่อายุยังน้อย(early stimulation)

การรักษาโรคอื่นร่วมด้วย คือ โรคหัวใจ
ระบบทางเดินอาหารอุดกั้น ภาวะฮัยโปไทรอยด์ เป็นต้น

การให้คำปรึกษาแนะนำด้านพันธุกรรม

เกิดจากการบวมอักเสบของระบบประสาท
ส่วนปลายหลายๆเส้นอย่างเฉียบพลัน หลังติดเชื้อ

สาเหตุ

หลักการพยาบาลในระยะเฉียบพลันและต่อเนื่อง

วินิจฉัยการพยาบาล

การรักษา

อาการและอาการแสดง

เกิดจากระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายทำงานผิดปกติ

สร้างแอนติบอดีย์ต่อ Myelin sheath ของส่วนspinal nerve roots

ทำให้ไขสันหลังสั่งงานกล้ามเนื้อไม่ได้

motor

อาการของประสาทสมอง

อาการลุกลามของประสาทอัตโนมัติ

Sensation

อาการเหน็บชา อ่อนเเรง ตะคริว ปวดปลายแขน/ขา เสีย reflex

กล้ามเนื้ออ่อนแรง อัมพาต

ไปส่งผลต่อกล้ามเนื้อเกี่ยวกับการหายใจ

ประสาทสมองคู่ที่ 7 (Facaial nerve) ใบหน้า ปากปิดไม่สนิท

ถ้ามีผิดปกติคู่ที่ 7 (Facial nerve),9 (Glossophryngealnerve) , และคู่ที่ 10 (Vagus nerve)
ผู้ป่วยจะมีอาการกลืน พูด และหายใจลำบาก

การเต้นหัวใจผิดจังหวะ ความดันโลหิตไม่คงที่ หัวใจเต้นช้าหรือเร็ว
หน้าแดง เหงื่อออก ปัสสาวะคั่งท้องอืดจาก paralytic ileus

ถ้ารักษาภายใน2-4 สัปดาห์หลังมีอาการครั้งแรก
จะสามารถช่วยชีวิตได้เร็วขึ้น

Intravenous Immunglobulin (IVIG)

Plasma Exchange

สะดวกและง่าย

เสี่ยงน้อย

ราคาแพง

อาจเกิดซ้ำ

เสี่ยงต่อการเกิดการหายใจไม่เพียงพอจากกล้ามเนื้อช่วยหายใจอ่อนแรงอย่างเฉียบพลัน

เสียงต่อการขาดสารอาหารจากไม่สามารถช่วยตนเองจากกล้ามเนื้ออ่อนแรงอย่างสมบูรณ์

พักผ่อนไม่เพียงพอ

ทุกข์ทรมานจากอาการปวดกล้ามเนื้อ

ขาดการติดต่อสื่อสารกับบุคคลอื่นๆจากไม่สามารถพูดได้

ผู้ป่วยและญาติกลัว วิตกกังวล ท้อแท้ กับอาการของโรคที่เป็นจากการขาดความรู้และความเข้าใจเกี่ยวกับโรคและการปฏิบัติตัวตลอดจนการฟื้นฟูสภาพ

Check vital sign โดยเฉพาะ RR

ให้ออกซิเจน ถ้าหายใจไม่พอจำเป็นต้องใส่ท่อช่วยหายใจพร้อมเครื่องช่วยหายใจ

vital capacity ,
tidal volume หรือ minute volume

ติดตามประเมินการเคลื่อนไหว กำลังของกล้ามเนื้อ

ดูแลปัญหาการขาดสารอาหาร ต้องการพลังงานตอนหย่าเครื่องช่วยหายใจ

สังเกตอาการปวดตามกล้ามเนื้อ

ดูเเลด้านจิตใจ ส่งเสริมการมองโลกในแง่ดี

นางสาวกัญญาภัค จีนเวียงคอย
รุ่น 36/1 เลขที่ 11 [612001011]