Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

การส่งเสริมสุขอนามัยและการพักผ่อนนอนหลับ - Coggle Diagram

- - - - อาบน้ำที่ห้องน้ำ (Bathing in bath room/shower) เป็นการช่วยเหลือพาผู้ป่วยไปทำความสะอาดร่างกายในห้องน้ำ พยาบาลต้องประเมินความสามารถในการทำกิจกรรมของผู้ป่วยก่อนพาไปอาบน้ำที่ห้องน้ำ และต้องระวังผู้ป่วยพลัดตกหกล้มโดยอยู่ใกล้ๆ ห้องน้ำ
      - การอาบน้ำผู้ป่วยบนเตียงเฉพาะบางส่วน (Partial bath) เป็นการทำความสะอาดร่างกายผู้ป่วยที่ช่วยเหลือตัวเองได้บ้าง ไม่สามารถอาาบน้ำเช็ดตัวได้ครบทุกส่วน พยาบาลต้องช่วยเช็ดบางส่วนที่ผู้ป่วยไม่สามารถเช็ดเองได้ เช่น บริเวณหลัง
      - การอาบน้ำผู้ป่วยบนเตียงชนิดสมบูรณ์ (Complete bed bath) เป็นการทำความสะอาดร่างกายโดยการอาบน้ำเช็ดตัวให้ผู้ป่วยที่ไม่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ทั้งหมด ซึ่งต้องนอนบนเตียง หรือนอนติดเตียง ในผู้ป่วยโรคเรื้อรังในกรณีที่ เช่น การผ่าตัดใหญ่วันแรก กระดูกเชิงกรานหัก
      - จุดประสงค์ ของการอาบน้ำผู้ป่วยบนเตียงเพื่อ
        
        กำจัดสิ่งสกปรก ที่สะสมผิวหนังและส่งเสริมความมั่นใจในตนเอง
        
        ให้ผู้ป่วยรู้สึกสบาย สดชื่นและผ่อนคลาย
        
        ประเมินการเคลื่อนไหวของร่างกายและส่งเสริมการออกกำลังกายของข้อต่างๆ
        
        สังเกตความผิดปกติของผิวหนัง
        
        กระตุ้นการไหลเวียนของโลหิตและป้องกันแผลกดทับ
    - - จัดท่าให้ผู้ป่วยสุขสบาย
      - ไม่นวดบริเวณที่มีการอักเสบ มีแผล กระดูกหัก ผู้ป่วยโรคหัวใจ ภาวะมีไข้ โรคผิวหนัง
      - ไม่นวดแรงเกินไปจนผู้ป่วยเจ็บ
      - นวดเป็นจังหวะสม่ำเสมอ
      - เลือกใช้แป้งหรือโลชั่นหรือครีม เพียงอย่างใดอย่างหนึ่ง
      - ใช้เวลานวดประมาณ 5-10 นาที
      - จุดประสงค์ ของการนวดหลัง เพื่อ
        
        กระตุ้นการไหลเวียนโลหิต
        
        ป้องกันแผลกดทับ
        
        ให้กล้ามเนื้อผ่อนคลาย ลดความตึงตัว
        
        กระตุ้นผิวหนังและต่อมเหงื่อให้ทำงานดีขึ้น
        
        สังเกตความผิดปกติของผิวหนังบริเวณหลัง
  - - - ปากและฟันสะอาด มีความชุ่มชื่น
      - กำจัดกลิ่นปาก ลมหายใจสดชื่น ป้องกันฟันผุ
      - ลดการอักเสบของเหงือก กระพุ้งแก้ม
      - สังเกตฟัน เหงือก กระพุ้งแก้ม ลิ้น มีแผล หรือการติดเชื้อ หรือเลือดออกหรือฝ้าในช่องปาก
  - - - ให้เล็บสะอาด และสุขสบาย
      - ป้องกันการเกิดเล็บขบ
  - - - กำจัดขี้ตา ทำให้ดวงตาสะอาด
      - ความสุขสบายของผู้ป่วย
      - ส่งเสริมภาพลักษณ์ของผู้ป่วย
  - - - กำจัดสิ่งสกปรกภายในช่องหู
      - ทำความสะอาดใบหูและหลังใบหู
  - - - กำจัดสิ่งขับถ่ายและสิ่งสกปรกภายในจมูก
      - ป้องกันสารคัดหลั่งแห้งยึดขนจมูกกับสายที่คาไว้
      - ป้องกันการเกิดแผลกดทับที่ด้านในรูจมูกจากสายที่คาไว้
  - - - ขจัดความสกปรกละสารที่ใส่บนผม และหนังศีรษะเพื่อการตรวจรักษา
      - ความสุขสบาบและสดชื่นของผู้ป่วย
      - ส่งเสริมภาพลักษณ์ของผู้ป่วยและรู้สึกมีความมั่นใจ
  - - - กำจัดสิ่งขับถถ่าย สิ่งสกปรก และกลิ่นไม่พึงประสงค์
      - ลดความเสี่ยงต่อการติดเชื้อของระบบทางเดินปัสสาวะในผู้ป่วยที่ได้รับการสวนปัสสาวะคาไว้
      - เสริมสร้างความสุขสบายให้กับผู้ป่วย
  - - - ประเมินระดับความสามารถในการดูแลตนเอง
      - ประเมินความชอบบ ความเชื่อและวัฒนธรรมของผู้ป่วย
      - ประเมินผิวหนัง ช่องปาก เส้นผมและหนังศีรษะ ตา หู จมูก
      - ประเมนิปัญหาและความเสี่ยงของการรักษาและอากรผิดปกติที่อาจเกิดขึ้นระหว่างการดูแล
    - - ไม่สนใจดูแลความสะอาดร่างกายด้วยตนเองเนื่องจากมีความเครียด
      - มีความทนในการทำกิจกรรมลดลงเนื่องจากเหนื่อยง่ายจากการเป็นโรค
      - มีการเคลื่อนไหวร่างกายบกพร่องเนื่องจากเป็นอัมพาต
      - พร่องความสามารถในการดูแลความสะอาดร่างกาย
    - - กำหนดวัตถุประสงค์ และเกณฑ์การประเมิน
      - เลือกกิจกรรมการดูแล เพื่อแก้ไขปัญหาให้ตรงตามข้อวินิจฉัยทางการพยาบาล ซึ่งขึ้นอยู่กับปัญหาความต้องการของผู้ป่วย
    - - ปฏิบัติการดูแลความสะอาดร่างกาย การอาบน้ำ การนวดหลัง การทำความสะอาดปากและฟัน เส้นผมและหนังศีรษะ และอวัยวะสืบพันธุ์
    - - ประเมินผลลัพธ์การพยาบาล
      - ประเมินผลคุณภาพการบริการ
- - - - Absolute bed rest เป็นการพักผ่อนโดยให้ผู้ป่วยนอนอยู่บนเตียง ไม่ให้ร่างกายออกแรงในกิจกรรมใด ๆ ที่จะทำให้รู้สึกเหนื่อย ห้ามลุกออกจากเตียง การทำกิจกรรมการพยาบาล พยาบาลจะต้องเป็นผู้จัดกิจกรรมให้ เช่น การบริการหม้อนอนถ่ายอุจจาระบนเตียง บริการอาบน้ำบนเตียง
      - Bed rest เป็นการพักผ่อนโดยให้ผู้ป่วยนอนอยู่บนเตียง สามารถทำกิจกรรมประจำวันได้ตามความสามารถของผู้ป่วย เช่น ไปห้องน้ำด้วยตนเอง เป็นต้น
    - - ความสำคัญของการพักผ่อนและการนอนหลับ
        
        ส่งเสริมการเจริญเติบโต ซ่อมแซมส่วนที่สึกหรอ โดยมีการสร้างและสะสมพลังงานในขณะหลับ เวลาที่หลับสนิทในช่วงแรกในสามส่วนของการหลับทั้งคืนนั้น ร่างกายจะสังเคราะห์โปรตีนเพิ่มมากขึ้นและเกิดการเผาผลาญกรดไขมันให้เป็นพลังงาน เซลล์กระดูกและเม็ดเลือดแกงมีการแบ่งตัวเพิ่มมากขึ้น
        
        ซ่อมแซมและสร้างเนื้อเยื่อขึ้นใหม่ ช่วยส่งเสริมการหายของแผลรวมถึงมีการช่วยสะสมพลังงานไว้ใช้ในวันต่อไป ขณะนอนหลับพบว่ามีการลดลงของฮอร์โมนคอร์ติซอล
        
        สงวนพลังงาน พลังงานที่ใช้ของร่างกายและสมองจะลดลงเมื่อเปรียบเทียบกับช่วงตื่น ขณะอยู่เฉย โดยประมาณการลดพลังงานร้อยละ 15 ช่วงการนอนหลับระยะนี้จะมีการสงวนพลังงาน
        
        ส่งเสริมกระบวนการเรียนรู้และความจำ เนื่องจากการนอนหลับในระยะ(Rapid eye movement sleep:REM) จมีการทำงานของระบบประสาทเต็มที่ มีการกระตุ้นให้ความจำระยะสั้นเป็นความจำระยะยาวได้ มีการปรับตัวต่อความเครียดได้ดี สดชื่นพร้อมที่จะเรียนรู้ในแต่ละวัน
        
        ควบคุมอุณหภูมิของร่างกาย โดยศูนย์ควบคุมอุณหภูมิของร่างกายอยู่ใต้สมองส่วนไฮโปลาธาลามัสและต่อมใต้สมองส่วนหน้าทำหน้าที่ในการควบคุมอุณหภูมิ เมื่อมีการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิภายในร่างกาย จะทำให้ระยะเวลาในการนอนหลับลึกเพิ่มมากขึ้น อัตราการเผาผลาญลดลงจึงทำให้อุณหภูมิของร่างกายลดลง
      - ผลกระทบจากปัญหาการนอนหลับ
        
        1.ผลกระทบต่อร่างกาย ทำให้เกิดอาการเปลี่ยนแปลงต่างๆ เช่น อาการเมื่อยล้าคลื่นไส้ อาเจียน ท้องผูก ปวดศีรษะ วิงเวียนเหมือนบ้านหมุน ความทนต่อความเจ็บปวดลดลง กล้ามเนื้อคออ่อนแรง ความคิดและการรับรู้บกพร่อง เหนื่อยล้า เฉี่อยช้า การพูดเสียไป ตัดสินใจได้ช้าและรู้สึกว่าตนเองมีการตอบสนองต่อการกระตุ้นจากสิ่งเร้าได้ง่าย
        
        2.ผลกระทบต่อจิตใจและอารมณ์ ทำให้มีการเปลี่ยนแปลงของอารมณ์ได้ง่าย อาจมีอาการเชื่องซึมและหงุดหงิด โมโหง่าย เกิดความสับสนและความสามารถในการควบคุมตนเองจากสิ่งเร้าลดลง มีอาการหวาดระแวงและหูแว่ว ไม่สามารถยังยั้งพฤติกรรมความก้าวร้าวของตนเองได้
        
        3. ผลกระทบต่อสติปัญญาและการรับรู้ เมื่อนอนหลับไม่เพียงพอทำให้การปฏิบัติกิจกรรมในช่วงกลางวันลดง สมาธิไม่ดี และแก้ไขปัญหาได้ช้า
        
        4. ผลกระทบทางสังคม บุคคลที่นอนหลับไม่เพียงพอ จะส่งผลทางสังคม ได้แก่ การมีปฏิสัมพันธ์ในครอบครัวและสังคมลดลง ความมั่นใจในการทำงานลดลง และมีการใช้ระบบบริการทางด้านสุขภาพเพิ่มขึ้น
      - วงจรการนอนหลับ
        
        1. ช่วงหลับธรรมดา (Non-rapid eye movement sleep: NREM) เป็นช่วงการหลับที่จะลึกลงไปเรื่อยๆ แบ่งออกเป็น 4 ระยะ ตั้งแต่หลับตื้นไปจนถึงหลับลึก
        
        ระยะที่ 1 เริ่มมีความง่วง เป็นช่วงเริ่มหลับที่เปลี่ยนจากการตื่นไปสู่การนอน ในคนทั่วไปใช้เวลา 30 วินาที-7 นาที เป็นสภาพที่แม้จะได้รับการกระตุ้นเพียงเล็กน้อยก็จะตื่น
        
        ระยะที่ 2 หลับตื้น การหลับในช่วงต้น เป็นสภาพที่ไม่ได้ยินเสียงรบกวนจากภายนอก เป็นระยะแรกที่มีการหลับอย่างแท้จริง แต่ยังไม่มีการฝัน ระยะนี้จะถูกปลุกให้ตื่นได้โดยง่าย
        
        ระยะที่ 3 หลับปานกลาง ทั้งคลื่นสมองและชีพจรจะเต้นช้าลง ความมีสติรู้ตัวจะหายไป การเคลื่อนไหวของตาจะหยุดลง แม้ได้รับสิ่งเร้าจากภายนอกก็จะไม่ตื่นโดยง่าย ขั้นนี้จะใช้เวลาประมาณ 20-30 นาที
        
        ระยะที่ 4 หลับลึก เป็นช่วงหลับสนิทของการนอน ใช้เวลา 30-50 นาที หากว่าร่างกายนอนหลับโดยปราศจากระยะที่ 4 นี้ อาจมีการนอนละเมอหรือฝันร้ายได้ ระยะนี้อุณหภูมิร่างกายและความดันโลหิตลดลง อัตราการเต้นของหัวใจลอลง 60 ครั้ง/นาที growth hormone จะมีการหลั่งในระยะนี้
        
        2. ช่วงหลับฝัน (Repid eye movement sleep: REM) เป็นช่วงที่กล้ามเนื้อต่างๆของร่างกายแทบจะหยุดการทำงานกันหมด แต่ระบบการทำงานของหัวใจ กระบังลมเพื่อการหายใจ กล้ามเนื้อตา และกล้ามเนื้อเรียบ เช่น หลอดเลือดและลำไส้ โดยในช่วงนี้ตาจะกลอกไปซ้ายขวาอย่างรวดเร็ว ร่างกายจะได้พักผ่อน แต่สมองยังตื่นตัวอยู่ ระยะนี้ช่วยจัดระบบความจำ ทำให้ความจำเรื่องบางเรื่องได้นานขึ้น ระยะนี้นี่เองเป็นระยะที่คนเราจะฝัน แต่ก็จะตื่นง่าย
      - ปัจจัยที่มีผลต่อการพักผ่อนและการนอนหลับ
        
        ปัจจัยภายใน ดังนี้
        
        1. ปัจจัยส่วนบุคคล ได้แก่
        
        อายุ เป็นปัจจัยพื้นฐานที่ทำให้แบบแผนการนอนหลับเปลี่ยนแปลง โดยมีผลต่อวงจรการนอนหลับ ตั้งแต่วัยทารกถึงวัยสูงอายุ
        
        เพศ โดยธรรมชาติแล้วเพศชายจะมีการเปลี่ยนแปลงแบบแผนการนอนหลับได้เร็วและมากกว่าเพศหญิง 10-20 ปี
        
        2. ความไม่สุขสบาย มีสาเหตุแตกต่างกันในแต่ละบุคคล ได้แก่
        
        ความเจ็บปวด พบว่าความเจ็บปวดเป็นปัจจัยกวนการนอนหลับด้านร่างกายมากที่สุด
        
        การใส่สายยางและท่อระบายต่างๆ จากสายยางและท่อระบายต่างๆ เช่น สายน้ำเกลือ สายสวนปัสสาวะ สายให้ออกซิเจน เป็นต้น
        
        ท่านอนที่ไม่เหมาะสม ท่านอนมีผลต่อคุณภาพการนอนหลับ การถูกพันธนาการด้วยอุปกรณ์ทางการแพทย์ต่างๆ และการพลิกตัวเป็นปัจจัยที่รบกวนการนอนหลับของผู้ป่วย
        
        อาการคลื่นไส้ อาเจียน มักพบหลังจากได้รับยาระงับรู้สึกทั่วร่างกาย หรือการได้รับยาชาเฉพาะที่ โดยมักพบในผู้ป่วยหลังผ่าตัด นอกจากนี้ความวิตกกังวลสูงและความปวดอาจเกิดอาการคลื่นไส้ อาเจียน จะส่งผลกระทบต่อการนอนหลับได้
        
        ภาวะไข้หลังผ่าตัด การมีอุณหภูมิร่างกายสูงหลังผ่าตัดเป็นปฏิกิริยา การตอบสนองของร่างกาย จะมีไข้ต่ำๆ หลังการผ่าตัด 3-4 วัน ทำให้เกิดความไม่สุขสบาย และนอนไม่หลับได้
        
        3. ความวิตกกังวล เป็นปัจจัยรบกวนคุณภาพของการนอนหลับ อยู่ในระดับ 3.03 จากคะแนนเต็ม 5 คะแนน ความวิตกกังวลมักเกิดจากสิ่งที่คุกคามต่อสวัสดิภาพของร่างกายและจิตใจ ได้แก่ ความไม่คุ้นเคยต่อการนอนโรงพยาบาล การสูญเสียบททบาทหน้าที่ทางครอบครัวและสังคม การไม่สามารถช่วยเหลือตนได้เหมือนปกติ การต้องการความช่วยเหลือพึ่งพาจากผู้อื่นส่งผลให้เกิดภาวะเครียด
        
        ปัจจัยภายนอก ดังนี้
        
        1. เสียง เป็นปัจจัยสำคัญที่เกิดขึ้นในขณะนอนในโรงพยาบาล แหล่งของเสียงรบกวนพบบ่อยที่สุด ได้แก่ เสียงที่เกิดจากกิจกรรมการพยาบาลดูแลผู้ป่วยของพยาบาลทั้งทางตรงและทางอ้อม เสียงอุปกรณ์การแพทย์
        
        2. อุณหภูมิ จะทำให้ผู้ป่วยกระสับกระส่ายเพิ่มขึ้น และตื่นบ่อยขึ้น
        
        3. แสง ปัจจัยที่รบกวนการนอนหลับ โดยส่งผลต่อระยะการเริ่มต้นของการนอนหลับ
        
        4. ความไม่คุ้นเคยต่อสถานที่สิ่งแวดล้อมของโรงพยาบาล การเปลี่ยนที่นอนเกิดความไม่คุ้นเคยต่อสถานที่ เช่น ขนาดของเตียงนอน ผู้ป่วยพลิกตัวกลัวตกเตียง ความแข็งของที่นอนและหมอน และการหุ้มด้วยผ้ายางหรือพลาสติกกันเปื้อนสิ่งสกปรกทำให้ร้อนและเหงื่อออกมาก
        
        5. กิจกรรมการรักษาพยาบาล ได้แก่ การทำหัตถการต่างๆ การพลิกตะแคงตัว การให้ยากินและฉีด การให้อาหาร และการตรวจวัดสัญญาณชีพ เป็นปัจจัยที่รบกวนการนอนหลับของผู้ป่วยได้
        
        6. อาหาร การรับประทานอาหารที่มีสารทริพโทแฟ็น ซึ่งมีอยู่ในนมจะส่งเสริมการนอนหลับ ส่วนเครื่องดื่มที่มีส่วนผสมของคาเฟอีน เช่น ชา โคล่า ช็อคโกแลต เป็นต้น จะมีฤทธิ์กระตุ้นและคงไว้ในร่างกาย 3-5 ชั่วโมง
      - การประเมินคุณภาพการนอนหลับและการนอนหลับที่ผิดปกติ
        
        1. Insomnia เป็นความผิดปกติของการนอนหลับที่พบบ่อยที่สุด มี 3 ลักษณะ คือ
        
        - การนอนหลับไม่เพียงพอชั่วคราว (Transient insomnia) เป็นการนอนหลับไม่เพียงพอเป็นช่วงเวลาสั้นๆ 3-5 วัน ส่วนใหญ่มีสาเหตุมาจากปัญหาด้านอารมณ์ ปัญหาตึงเครียดในชีวิต อาการเจ็บป่วยทางร่างกาย การเปลี่ยนแปลงความเป็นอยู่และสภาพแวดล้อม เช่น เสียงดัง การเดินทางข้ามเส้นแบ่งเวลาโลก
        
        - การนอนหลับไม่เพียงพอระยะสั้น (shot term insomnia) เป็นการนอนหลับไม่เพียงพอเป็นระยะเวลาไม่เกิน 3 สัปดาห์ ส่วนใหญ่มีสาเหตุเดียวกับการนอนหลับไม่เพียงพอชั่วคราวแต่มีเวลานานกว่า
        
        - การนอนหลับไม่เพียงพอแบบเรื้อรัง (Chronic insomnia) เป็นการนอนหลับไม่เพียงพอเกิดขึ้นนานกว่า 1 เดือนขึ้นไป
        
        2. Hypersomnia เป็นการนอนหลับมาก หรือง่วงนอนมากกว่าปกติ ซึ่งจะแสดงออก ในแง่การนอนหลับในที่ไม่ควรหลับ เช่น ขณะขับรถยนต์ หรือรอรถติดไฟแดง หลับในห้องประชุม หลับขณะรับประทานอาหาร
        
        3. Parasomnia เป็นพฤติกรรมที่ควรเกิดขณะตื่นแต่กลับเกิดขณะหลับเป็นกลุ่มอาการที่เกิดขึ้น แบ่งออกเป็น 4 แบบ คือ
        
        ความผิดปกติของการตื่น ได้แก่ อาการสับสน ละเมอเดิน
        
        ความผิดปกติที่เกิดขึ้นในช่วงจากหลับมาตื่น หรือจากตื่นมาหลับ ได้แก่ อาการขากระตุกขณะกำลังหลับ ละเมอูด ศีรษะโขกกำแพง
        
        กลุ่มอาการที่เกิดขึ้นขณะหลับชนิดที่มีการกรอกตา ได้แก่ ภาวะฝันร้าย ภาวะผีอำ
        
        กลุ่มอื่นๆ ได้แก่ การนอนกัดฟัน การปัสสาวะรดที่นอนขณะหลับ การกรน การไหลตาย
  - - - กลิ่นหอม อาจคิดว่าเป็นเฉพาะน้ำหอมเท่านั้น แต่ในสภาพความเป็นจริงแล้ว น้ำหอมไม่ได้เป็นกลิ่นที่พึงประสงค์ของทุกคน บางคนบอกว่ากลิ่นรุนแรง ทำให้เวียงศีรษะ กลิ่นที่เหมาะสำหรับการสร้างความสุข คือ กลิ่นสะอาด และสดชื่น
      - กลิ่นเหม็น ได้แก่ กลิ่นที่ส่งออกมาจากสิ่งขับถ่ายภายในร่างกายของคน เช่น เหงื่อ อุจจาระ ปัสสาวะ หนอง เลือด และอาเจียน เป็นต้น
- - - - จัดสิ่งแวดล้อมสะอาดให้ส่งเสริมความสุขสบาย ให้หอผู้ป่วยเป็นระเบียบเรียบร้อย สวยงามน่าอยู่พักอาศัย
      - จัดเตรียมความพร้อมเตรียมรับผู้ป่วยใหม่
  - - - ให้ผู้ป่วยได้รับความสุขสบาย
      - ให้เตียงและสิ่งแวดล้อมสะอาด เรียบร้อย สวยงาม
  - - - ให้ผู้ป่วยได้รับความสุขสบาย
      - ให้เตียงและสิ่งแวดล้อมสะอาด เรียบร้อย สวยงาม
  - - - เตรียมรับผู้ป่วยหลังจากไปรับการผ่าตัด หรือการตรวจพิเศษ
      - เตรียมความพร้อมในการช่วยเหลือเมื่อผู้ป่วยสำลักหรือลิ้นตก และเมื่อผู้ป่วยอยู่ในภาวะอันตราย