Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
การดําเนินชีวิตและการดูแลสุขภาพตามความเชื่อของศาสนาพุทธ - Coggle Diagram
การดําเนินชีวิตและการดูแลสุขภาพตามความเชื่อของศาสนาพุทธ
หลักคําสอนในพุทธศาสนา
ศาสนา (Religion) หมายถึง ข้อผู้พันระหว่างชีวิตมนุษย์กับความจริงสูงสุดที่มนุษย์เชื่อเรื่องสําคัญในศาสนา 3 ประการ คือ
แก่นหรือสาระสําคัญของคําสอน
หลักศีลธรรมที่เป็นแม่แบบของจริยธรรมที่มนุษย์พึงปฏิบัติ เพื่อนําชีวิตไปตามแนวทางที่ประเสริฐ
ความจริงสูงสุดอันเป็นพื้นฐานหรือที่มาของหลักคําสอน
ศีล 5 เป็นหลักปฏิบัติพื้นฐานของชาวพุทธ
ศีลข้อ 3 กาเมสุ มิจฉาจารา เวรมณี งดเว้นจากการประพฤติผิดในกาม
ศีลข้อ 4 มุสาวาทา เวรมณี งดเว้นจากการกล่าวเท็จ
ศีลข้อ 2 อทินนาทานา เวรมณี งดเว้นจากการถือเอาของที่เจ้าของมิได้ให้
ศีลข้อ 5 สุราเมรยมัชชปมาทัฏฐานา เวรมณี งดเว้นจากการดื่มสุราและเมรัย อันเป็นที่ตั้งแห่งความ ประมาท
ศีลข้อ 1 ปาณาติปาตา เวรมณี งดเว้นจากการทําชีวิตสัตว์ให้ตกล่วงไป
หลักปฏิบัติจริยธรรม
ความกตัญญูกตเวที คือ การรู้จักบุญคุณและตอบแทน อันเป็นหลักธรรมพื้นฐานทั่วไปของมนุษย์ เพื่อการ ดํารงอยู่อย่างปกติสุข ดังนั้นทุกคนจึงมีหน้าที่ต่อกันด้วยการปฏิบัติตามหลักจริยธรรมของพระพุทธเจ้า คือการ ปฏิบัติหน้าที่ต่อกัน
หลักปฏิบัติศีลธรรม
หลักปฏิบัติศีลธรรม เป็นหลักคําสอนสําคัญของศาสนา ได้แก่ โอวาทปาติโมกข์ คือ การไม่ทําความชั่วทั้ง ปวง การบําเพ็ญแต่ความดี การทําจิตให้สะอาดบริสุทธิ์
ศาสนาพุทธ กล่าวถึงความจริงสูงสุด ได้แก่
ปฏิจจสมุปบาท (The Law of Cause and Effect)
นิพพาน (Nirvana)
อริยสัจ (The Four Noble Truths)
กฏไตรลักษณ์ (The Three Characteristics of Existence)
กฏไตรลักษณ์ หมายถึง กฏของธรรมชาติ ซึ่งประกอบด้วยสภาวะ 3 ประการ
ทุกขัง คือ ความทุกข์ ถูกบีบคั้น ไม่สมอยาก ตั้งอยู่ไม่ได้
อนัตตา คือ ความไม่มีตัวตนที่แท้จริง
อนิจจัง คือ ความไม่เที่ยง ไม่คงตัว เสื่อมสลาย
อริยสัจ หมายถึง คําสอนของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าประการหนึ่ง ว่าด้วย ความจริงอันประเสริฐ 4 ประการ ซึ่งเป็นรากฐานของคําสอนพระองค์ทั้งมวล กล่าวได้อีกนัยหนึ่งว่า เป็นความจริง 4 ประการที่ทําให้ผู้ เข้าถึงกลายเป็นอริยบุคคล ความจริงทั้ง 4 ประการ สรุปว่าอริยสัจ 4 เป็นเหตุและผลของการเกิดแห่ง ทุกข์และวิธีการดับทุกข์ คือการไปสู่นิพพาน
ปฏิจจสมุปบาท หมายถึง กระบวนธรรมของจิต ในการเกิดขึ้นและดับไปแห่งทุกข์ ใช้ในการปฏิบัติเพื่อการดับไป แห่งทุกข์ หรือจางคลายจากทุกข์ตามควรแห่งฐานะตน เพื่อความสุขจากการพ้นทุกข์
นิพพาน อธิบายดังนี้
อสังขตธรรม เป็นการสิ้นไปแห่ง ราคะ โทสะ โมหะ
ความคลายกําหนัด กําจัดความเมา ความกระหาย ก่อนเสียชื่อ ความอาลัย
ธรรมเป็นที่ระงับสังขารทั้งปวง สิ้นตัณหา
อายตนะ (สิ่ง) สิ่งนั้นมีอยู่ไม่ใช่ดิน น้ํา ลม ไฟ มิใช่โลกนี้-โลกหน้า มิใช่อาทิตย์-ดวงจันทร์ ในอายตนะไม่ มีไป-มา ไม่มีตั้งอยู่ ไม่มีเกิด-ตาย เป็นอสังขตะ คือ ที่สิ้นสุดแห่งทุกข์
เป็นความดับสนิทของตัณหา ปล่อยวาง สลัดทิ้งโดยสิ้นเชิงซึ่งตัณหา
พุทธศาสนากับการปฏิบัติการพยาบาล
เกิด แก่ เจ็บ ตาย เป็นทุกข์ของมนุษย์ เมื่อมนุษย์อยู่ในภาวะเจ็บป่วย มนุษย์ประสบความทุกข์ ผู้ให้การ ดูแล/พยาบาล/รักษา เข้าใจผู้ป่วยอยู่ในความทุกข์
ทุกข์ จาก ความวิตกกังวล
ทุกข์ จาก ภาวะเศรษฐกิจ
ทุกข์ จาก อาการของโรค
พุทธศาสน์กับการดูแลสุขภาพแบบองค์รวม
การดูแลรักษาด้านจิตใจ
อีกคราวหนึ่งเมื่อพระพุทธเจ้าประทับอยู่ที่เวฬุวันทรงประชวรไม่สบายเป็นไข้หนัก ขณะนั้นพระมหาจุน ทะได้เข้าไปเฝ้าถวายการอุปัฏฐาก พระองค์ถามท่านมหาจุนทะว่าเธอเข้าใจโพชฌงค์แจ่มแจ้งหรือ ท่าพระมหาจุน ทะตอบว่า “ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญโพชฌงค์ 7 เหล่านี้
การดูแลรักษาด้านจิตวิญญาณ
ในพรรษาสุดท้ายของพระผู้มีพระภาคเจ้าจําพรรษาที่เวฬุคามเมืองเวสาลี ในคราวนั้นพระพุทธองค์ทรง ประชวรหนัก เกิดเวทนาอย่างร้ายแรง ถึงใกล้จะปรินิพพาน พระองค์ทรงมีพระสติสัมปชัญญะไม่พรั่นพรึงอดกลั้น ทรงดําริว่า การที่เราไม่ได้บอกภิกษุที่อุปัฏฐากไม่บอกลากพระสงฆ์ยังไม่ควรปรินิพพาน
การดูแลรักษาด้านร่างกาย
คราวหนึ่งพระพุทธเจ้าเสด็จไปยังกรุงราชคฤห์ประทับอยู่ที่เวฬุวนารามพระองค์ประชวรด้วยโรคลมที่เกิด ในพระอุทร เมื่อพระอานนท์พุทธอุปัฏฐาก ได้ทราบจึงดําริว่า เมื่อพุทธองค์ประชวรแบบนี้ครั้งก่อนเคยเสวยยาคู ปรุงด้วยของสามอย่าง คือ งา ข้าวสาร และถั่วเขียว จึงได้ปรุงยาคูสูตรนั้นถวายพระพุทธเจ้า เมื่อทรงเสวยไม่นานก็ หายจากอาการประชวรและทรงพระสําราญ
การดูแลรักษาด้านสังคม
นอกจากพระองค์จะมีวิธีการดูแลสุขภาพแบบองค์รวมแล้ว พระอัครสาวกของพระองค์ คือ พระสารีบุตร และพระโมกคัลลานะ ก็จะใช้สมุนไพรที่หาได้ในท้องถิ่นมาเพื่อการดูแลสุขภาพ
การนําผลการปฏิบัติศีล 5 มาเป็นเครื่องมือในการดูแลสุขภาพ
ศีลข้อ 1 ปาณาติปาตา เวรมณี งดเว้นจากการทําชีวิตสัตว์ให้ตกล่วงไป
ศีลข้อ 2 อทินนาทานา เวรมณี งดเว้นจากการถือเอาของที่เจ้าของมิได้ให้
การเป็นคนดีที่มีศีลธรรม
ศีลข้อ 3 กาเมสุ มิจฉาจารา เวรมณี งดเว้นจากการประพฤติผิดในกาม
ศีลข้อ 4 มุสาวาทา เวรมณี งดเว้นจากการกล่าวเท็จ
การโกหกพูดไม่จริงเป็นสิ่งที่ทําให้ไม่ได้รับข้อเท็จจริง
ศีลข้อ 5 สุราเมรยมัชชปมาทัฏฐานา เวรมณี งดเว้นจากการดื่มสุราและเมรัย อันเป็นที่ตั้งแห่งความ ประมาท ศีลข้อนี้เมื่อดื่มสุรา เครื่องดื่มที่มีส่วนผสมของแอลกอออล์
การดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้ายแบบประคับประคองแนวทางพุทธศาสน์
กรรมนิมิต คือเครื่องหมายของกรรมที่ตนได้กระทําไว้แล้ว ดีก็ตาม ไม่ดีก็ตาม ในเวลาใกล้จะดับจิตกรรม ดีและกรรมชั่วที่ได้กระทําไว้แล้วนั้นแหละ จะมาปรากฏให้เห็นในเวลาเมื่อใกล้จะตายถ้านิมิตที่ดีเกิดขึ้นในเวลานั้นก็ ไปดีถ้านิมิตรไม่ดีเกิดขึ้นในเวลานั้นก็ไปไม่ดี
คตินิมิต หมายถึงเครื่องหมายของภพภูมิที่จะเกิด มาปรากฏให้เห็น ในเวลาเมื่อใกล้จะตาย ถ้าจะไปเกิดในอบายภูมิมี นรก เปรต อสุรกาย ดิรัจฉาน จะต้องเห็นเครื่องหมายที่จะไปเกิด
กรรมอารมณ์ คือ อารมณ์ของกรรมที่บุคคลได้กระทําไว้แล้ว ดีก็ตามไม่ดีก็ตาม เวลาใกล้จะดับจิต อารมณ์อันนั้นแหละจะมาปรากฏทางด้านจิตใจของผู้ใกล้จะตาย
หลัก 7 ประการของการให้ความช่วยเหลือผู้ป่วยระยะท้าย
การให้ความรัก ความเข้าใจ ผู้ป่วยใกล้ตายมักจะมีความกลัวหลายอย่าง
เช่น กลัวถูกทอดทิ้ง กลัวเป็น ภาระ กลัวตายคนเดียว
ช่วยให้เขายอมรับความตายที่จะมาถึงการพูดให้เขายอมรับความตายที่จะมาถึงการพูดจา ให้เขายอมรับ ความตายเป็นศิลปะ
ช่วยให้เขาจดจ่อในสิ่งที่ดีงาม
ช่วยให้เขาปลดเปลื้องสิ่งค้างคาใจ อาจหมายถึง การแบ่งมรดก ความน้อยเนื้อตำ่ใจคนใกล้ตัว ความ โกรธแค้น ความรู้สึกถูกผิด ฯลฯ
ช่วยปล่อยว่างสิ่งต่าง ๆ แม้บางคนอาจไม่มีสิ่งค้างคาใจที่เป็นกุศล
แต่ก็ต้องปล่อยวางทุกสิ่งเช่นกัน ทั้ง รูปธรรม นามธรรม แม้แต่ความรักก็ต้องปล่อยวาง
สร้างบรรยากาศที่เอื้อให้ใจสงบ
เช่น การนําพระพุทธรูปที่เขานับถือมาให้บูชา หรือบรรยากาศที่ญาติมิตรพร้อม
เพรียงกันช่วยกันสวดมนต์ ทําสมาธิ หรือถ้าเขาไม่สนใจธรรมะ อาจเปิดเพลงที่เขาชอบเบา ๆ ก็ได้
กล่าวคําอําลา หากเขาคิดว่าจะอยู่กับเราได้ไม่นาน
ก็ควรกล่าวคําอําลา อาจพูดขอบคุณสิ่งดี ๆ ที่เขาทํา ให้กับทุกคนหรือแนะนําให้เขาปล่อยวางเตรียมตัวเตรียมใจระลึกถึงพระพุทธ พระธรรมพระสงฆ์และขอขมา เจ้ากรรมนายเวร
หลักการและแนวคิดในการดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย
การทํางานเป็นทีม
การดําเนินของโรคทําให้เกิดเหตุการณ์ การเตรียมรับมือจะวางแผนจัดการอย่างไร
สิทธิของคนใกล้ตายต้องรับรู้ว่าตนเองเป็นอะไร ทําอะไร ได้แค่ไหน ต้องมีการสื่อสารอย่าง เหมาะสมกบั คนไข้แต่ละราย ทางเลือกของการรักษา ช่องทางที่คนไข้จะกลับมาหาเราหรือการให้การ ดูแลที่เหมาะสม
การใส่อุปกรณ์ เอาออกเพื่อให้คนไข้เสียชีวิต
ต้องเริ่มตั่งแต่แรกทั้งผู้ป่วยและครอบครัว
การบรรเทาความทุกข์ทรมานในผู้ป่วยระยะสุดท้าย
ต้องดูแลผู้ป่วย และครอบครัวทุก ๆ ด้าน
วัตถุประสงค์การดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย เพื่อ
ทํากิจวัตรสําคัญเท่าที่ทําได
เป็นตัวของตัวเอง
ลดความทุกข์ทรมาน
อยู่อย่างมีคุณค่าในช่วงสุดท้ายของชีวิต
วิธีปฏิบัติที่ถูกต้องต่อความตาย
ทางพุทธศาสนาสอนหรือแนะนําให้ปฏิบัติให้ถูกต้องอย่างไร? มนุษย์ปุถุชนนึกถึงความตายอย่างไม่ถูกต้อง คือ มีความหวาดหวั่นพรั่นกลัว มีความสลดหดหู่ท้อแท้ ให้ระลึกถึงความตายโดยจิตไม่ประมาท พิจารณาความ ตายเพื่อให้รู้ความเป็นจริงของชีวิต มีขั้นการปฏิบัติของมนุษย์ต่อเรื่องความตายนี้แสดงถึงความงอกงามแห่งจิตใจ ของมนุษย์เป็น 3 ขั้นด้วยกัน คือ
ขั้นที่ 2 สูงขึ้นไป เป็นอริยสาวกผู้มีการศึกษาได้สดับแล้วก็ระลึกถึงความตายเป็นอนุสติ สําหรับเตือนใจ ไม่ให้ประมาท เร่งขวนขวายปฏิบัติ ประกอบหน้าที่คุณงามความดีให้ชีวิตมีประโยชน์มีคุณค่า
ขั้นที่ 3 คือให้รู้เท่าทันความตาย ซึ่งมีคติเนื่องอยู่ในธรรมดาจะได้ชีวิตที่ปราศจากความทุกข์ ไม่ถูกบีบคั้น ด้วยความรู้สึกหวาดหวั่นพรั่นกลัวต่อความพลัดพราก เป็นต้น มีใจปลอดโปร่ง โล่ง สบายและเป็นอยู่ด้วยปัญญาที่ กระทําไปตามเหตุผล ด้วยความรู้เท่าทันเหตุปัจจัย
ขั้นที่ 1 มนุษย์ปุถุชนทั่วไป ท่านว่าเป็นปุถุชนที่ยังมิได้สดับคือยังไม่มีการศึกษาก็ระลึกถึงความตายด้วย ความหวาดหวั่นพรั่นกลัว เศร้าหดหู่ท้อแท้ ระย่อท้อถอย
การพยาบาลผู้ป่วยในวาระสุดท้ายของชีวิต
การเกิด แก่ เจ็บ ตาย เป็นเรื่องธรรมดาของสัตว์โลก เมื่อเกิดก็ผู้มีทําคลอดให้เกิดอย่างปลอดภัย เมื่อความ แก่มาเยือนก็มีลกูหลานให้การช่วยเหลือดูแลเมื่อเจ็บก็มีผู้ให้การพยาบาลให้หายจากความเจ็บป่วยและทุกข์ทรมาน แต่เมื่อถึงเวลาต้องตายจะมีใครสักคนหรือไม่? ที่จะเข้าใจความรู้สึก มีความเห็นอกเห็นใจและอยู่เป็นเพื่อนจนช่วย ส่งจิตวิญญาณไปสู่สุขคติหรือไปนิพพาน
(1) การพยาบาลด้านร่างกาย เมื่อคนใกล้ตายความอ่อนเพลียเป็นสิ่งที่ต้องยอมรับ แต่ไม่จําเป็นต้องให้ การรักษาใด ๆ ควรให้ผู้ป่วยในระยะนี้พักผ่อนให้เต็มที่ การเบื่ออาหารที่เกิดขึ้นจากผลการวิจัยพบว่าความเบื่อ อาหารมีผลดีกว่าผลเสีย
(2)การพยาบาลด้านจิตใจและจิตวิญญาณ “จิตที่แจ่มใสจะอยู่ในร่างกายที่สมบูรณ์”เมื่อคนป่วยหนัก ใกล้ตายยิ่งต้องการประคับประคองใจอย่างมาก สิ่งที่คนใกล้ตายกลัวมากที่สุดคือ การถูกทอดทิ้ง การอยู่อย่างโดด เดี่ยว และสิ่งที่ต้องการ คือมีความต้องการใครสักคนอยู่เป็นเพื่อนข้าง ๆ