Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ยาที่ใช้ในระบบประสาทอัติโนมัติ💊 - Coggle Diagram
ยาที่ใช้ในระบบประสาทอัติโนมัติ💊
Cholinergic drugs💊
ออกฤทธิ์คล้ายกับการกระตุ้นระบบประสาทพาราซิมพาเทติก
กลไกการออกฤทธิ์✅
ทางอ้อมโดยยับยั้งการทำงานของเอนไซน์ Acetylcholinesterase (AChE) / Cholinesterase (ChE)
กระตุ้น Cholinergic receptor โดยตรง
เอนไซน์ที่ทำลาย Ach ❌
Cholinergic agonist
Acetylcholine (Ach) / Choline ester
ยาต้นแบบ / ไม่นำมาใช้ในการรักษา
มีการสังเคราะห์ Carbachol , Bethanechol
ออกฤทธิ์กระตุ้นที่ Muscarinic / Nicotinic receptor
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา👨🏻🔬
Cognitive function, Motor control, Appetite, Nociception
ม่านตาหรี่ miosis ,sphincter muscle iris ลดตวามดันในเบ้าตา
เพิ่มการหลั่งสารคัดหลั่ง เช่น น้ำลาย
Detrusor muscle,Sphincter,ปัสสาวะบ่อย
กล้ามเนื้อเรียบหลอดลมหดตัว,สารคัดหลั่งเพิ่มขึ้น,asthma
Peripheral vascular resistance,Vasodilation,ลดความดันโลหิต,ลดการเต้นของหัวใจ
การนำไปใช้ทางคลินิก🏥
Pilocarpine รักษาต้อหินเฉียบพลัน
Bethanechol รักษาปัสสาวะไม่ออกจากหัตถการผ่าตัด, รักษาอาการท้องอืด กรดไหลย้อนแต่ปัจจุบันไม่นิยมใช้
อาการข้างเคียง/ความเป็นพิษ☠
มึนเวียนศรีษะคล้ายจะเป็นลม อาเจียน มีน้ำลาย น้ำมูก น้ำตาไหล ปวดปัสสาวะ ปวดมวนท้อง
ข้อห้ามใช้❌
โรคแผลในกระเพาะอาหารและลำไส้
ผู้เป่วยลำไส้อุดตัน,นิ้วทางเดินปัสสาวะ
ผู้ที่เป็นAsthma, COPD
Anticholinesterase agent (Cholinesterase inhibitor)
จับเอนไซน์ชั่วคราว "reversible" ใช้ทางการแพทย์ได้
จับเอนไซน์ถาวร "irreversible" ใช้เป็นยาฆ่าแมลง เป็นพิษต่อร่างกาย
ออกฤทธิ์ยับยั้งการทำงานของAcetylcholinesterase ทำให้ Ach ไม่ถูกทำลาย
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา👨🏻🔬
ผลต่อ Muscarinic receptor คือ Systemic effect ผลกระทบต่อระบบไหลเวียน อาจทำให้หัวใจเต้นช้า ลดCardiac output ความดันโลหิตลด
ผลต่อ Nicotinic receptor กล้ามเนื้อมีอาการสั่นพริ้ว
การนำไปใช้ทางคลินิก🏥
รักษาโรค Myasthenia gravis (MS) โดยการให้ Pridostimine, Edrophonium
ใช้ในการยุติยาคลายกล้ามเนื้อ
รักษาอาการลำไส้ ปัสสาวะไม่บีบตัว
รักษา Alzheimer's disease ช่วยด้านความจำ
อาการข้างเคียง/ความเป็นพิษ☠
Organophosphate /ยาฆ่าแมลง เมื่อได้รับ รูม่านตาเล็ก ชัก หยุดหายใจเป็นต้น ต้องใช้ Atropine, 2-PAM ในการต้านพิษ
Antimuscarinic Drugs 💊
ปิดกั้น ยับยั้งฤทธิ์ของ Cholinergic drug เช่น Atropine
กลไกการออกฤทธิ์✅
ออกฤทธิ์แย่งที่กับ Ach ในการจับ Muscarinic receptor แบบแข่งขันทำให้มีผลลด Parasympathetic tone ต่อมท่อต่างๆตอบสนองต่อฤทธิ๋ยาไว เช่น ต่อมเหงื่อ
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา👨🏻🔬
ม่านตาขยาย, Parasympathetic tone ที่ระบบทางเดินอาหารลดลง ลดการบีบตัวของหลอดอาหารไปจนถึงลำไส้ใหญ่, Bronchodilation, ลดการตึงตัวและความแรงในการบีบตัวของท่อปัสสาวะ
ร่างการขับเหงื่อได้น้อยลง ไม่สามารถระบายความร้อนได้อุณหภูมิสูงขึ้น เรียกว่า "Atropine fever" , ทำให้หัวใจเต้นเร็ว บริเวณผิวหนังร้อนหรือแดง วูบวามตามตัว เรียกว่า "Atropine Flush"
การนำไปใช้ทางคลินิก🏥
ใช้เป็น Antipasmodics ลดการหดเกร็งของกล้ามเนื้อเรียบในช่องท้อง กระเพาะอาหาร ลำไล้ มดลูก รักษาโรค antidiarrheal agent, irritable bowel syndrome
Antisecretory รักษาโรคแผลในกระเพาะอาหารและลำไส้
ใช้เป็นยาขยายหลอดลม ในผู้ป่วย COPD, Asthma , ใช้รักษา Overactive bladder, ใช้ทางจักษุแพทย์ทำให้รูม่านตาขยาย
Atropine ใช้เป็นยาเตรียมผู้ป่วยก่อนการผ่าตัด, รักษาภาวะล้มเหลวของระบบไหลเวียนโลหิต หัวใจเต้นเร็วขึ้น
ใช้รักษาโรคพาร์กินสัน, Antimotion-sickness, ใช้เป็น Antidote ที่เกิดจากOrganophosphate
อาการข้างเคียง/ความเป็นพิษ☠
ปากแห้งคอแห้ง ตาพร่ามั่ว ใจสั่น ร้อนวูบวาบทางผิวหนัง ปัสสาวะลำบาก อาจทำให้ปัสสาวะคั่งได้
Adrenergic Drug💊
กระตุ้นประสาทซิมพาเทติก "Sympathomimetics" หรือ Adrenergic receptor
กลไกการออกฤทธิ์✅
Directly acting drug ออกฤทธิ๋ที่ Adrenergic receptor ของ Sympathetic effector cells โดยตรง
Indirectly acting drug
Mixed-acting drug
แบ่ง 4 กลุ่ม 💥
1.กลุ่ม Catecholamines
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา👨🏻🔬
กระตุ้นกล้ามเนื้อเรียบของหลอดเลือดให้หดตัว, เกิดการคลายตัวของกล้ามเนื้อหลอดลม
กระตุ้นเพิ่มอัตราการเต้นและแรงบีบตัวของกล้ามเนื้อหัวใจ, เพิ่มระดับน้ำตาลในเลือด เพิ่มการสลายกล้ามเนื้อเยื่อไขมัน
Endocrine effect ตับอ่อนลดการหลั่ง insulin, ตื่นตัวและลดความอยากอาหาร, กล้ามเนื้อตาหดตัว รูม่านตาขยาย เพิ่มการสร้างน้ำลูกตา
1.1 Epinephrine (Adrenaline)🚴🏻♀️
ออกฤทธิ์กระตุ้นได้ทั้งAlpha - Beta receptor ถูกทำลายเร็วโดย MAO, COMT ดังนั้นรับประทานไม่ได้
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา👨🏻🔬
เพิ่มอัตราการเต้นและแรงบีบตัวของหัวใจและความดันโลหิต
กล้ามเนื้อเรียบทางเดินอาหารคลายตัว กล้ามเนื้อหูรูดบีบตัว กล้ามเนื้อทางเดินหายใจคลายตัว หลอดลมขยาย
กลูโคลสและlactoseในเลือดสูง ,ยาเข้าสู่สมองได้น้อย ไม่มีฤทธิ์กระตุ้นสมอง
การนำไปใช้ทางคลินิก🏥
ใช้เพิ่มอัตราชีพจร เมื่อเกิดCardiac arrest, ใช้ในภาวะ Anaphylaxis, Topical hemostasis, ใช้ผสมยาชาเฉพาะที่
1.2 Norepinephrine/Noradrenaline
การนำไปใช้ทางคลินิก🏥
รักษาความดันโลหิตต่ำรุนแรง, Septic Shock, Warm Shock
ออกฤทธิ์กระตุ้นได้ทั้งAlpha - Beta receptor แต่จะชอบต่อ alpha มากกว่าทำให้ TPR สูง
1.3 Dopamine; DA
ออกฤทธิ์กับ receptor เมื่อให้ยาต่างขนาดกัน
1.DA ต่ำ กระตุ้น D1 เกิด vasodilation ของหลอดเลือดในไตและหัวใจ
DA ปานกลาง กระตุ้น Beta1 เพิ่มแรงบีบตัวของหัวใจ
DA สูง กระตุ้น Alpha1 เกิด Vasoconstriction
การนำไปใช้ทางคลินิก🏥
Cardiogenic shock, Acute myocardial infarction
1.4 Dobutamine
ออกฤทธิ์คลาย DA แต่ฤทธิ์ต่อ alpha น้อย
กระตุ้นการบีบตัวของหัวใจ เพิ่มCardiac output
อาการข้างเคียง/ความเป็นพิษ☠
วิตกกังวล ปวดศีรษะ สั่น อาจเกิด Cerebral hemorrhage
หัวใจเต้นผิดจังหวะ ปอดบวมน้ำ เจ็บหน้าอก เสี่ยงในผู้ป่วย Hyperthyroidism
Tissue necrosis
Alpha-adrenergic agonist
Alpha-1 agonist
Phenylephrine ทำให้กล้ามเนื้อเรียบของหลอดลมหดตัว
Midodrine ทำให้หลอดเลือดหดตัว ความดัลโลหิตเพิ่ม ใช้ในผู้ป่วยที่มีอาการ Postural hypotension
Alpha-2 agonist
Clonidine ใช้รักษาความดันโลหิตสูงในคนท้อง, Withdrawal, รักษาอาการร้อนวูบวาบในวียหมดประจำเดือน
ผลข้างเคียง ง่วง ซึมเคร้า ปากแห้ง ท้องผูก เบื่ออาหาร, Withdrawal syndrome
Indirect-acting and mixed-type adrenergic agonist
Ephedrine & Pseudoephedrine
ออกฤทธิ์ต่อจิตประสาทมีใช้อย่างจำกัดในโรงพยาบาล
Pseudoephedrine ใช้เป็นยาลดน้ำมูกและคัดจมูก
Amhetamine
ออกฤทธิ์โดยตรงในการกระตุ้น adrenergic agonist ร่วมกับกระตุ้นการหลั่ง NE ออกจากปลายประสาท
3.Beta-adrenergic agonist
Beta 3 adrenergic agonist
Mirabegron ทำให้เกิด Overactive bladder
Beta 2 adrenergic agonist
SABAs Salbutamol ออกฤทธิ์ภายใน 15 นาที, Terbutaline 1 ชั่วโมง ยับยั้งมดลูกบีบตัวใช้ในการชะลอหรือป้องกันการคลอดก่อนกำหนด
LABAs Salmeterol&formoterol นานกว่า 12 ชั่วโมง ใช้ในAsthma, COPD, ป้องกันอาหารหืดเมื่อออกกำลังกาย
ประโยชน์ทางคลินิก🏥
Ephedrine ใช้ในภาวะหัวใจหยุดเต้น
ใช้ในภาวะShock เช่น กระตุ้นการบีบตัว,อัตราการเต้นของหัวใจและความดันโลหิต,dopamine เพิ่มปริมาณเลือดไปเลี้ยงที่ไต
รักษา Anaphylaxis, Asthma, COPD
Glaucoma ช่วยลดความดันในลูกตา, Antihypertensive ช่วบลดความดันโลหิต, Naso decongestion
Overactive bladder มีผลคลายกล้ามเนื้อกระเพาะปัสสาวะ
Adrenoceptor blocking drugs💊
"Sympatholytic" ออกฤทธิ์ปิดกั้นที่ Adrenergic receptors
Alpha-adrenergic antagonists (Alpha-blocker)
Praosin,Doxazosin ใช้รักษาโรคความดันโลหิตสูงที่มีโรคต่อมลูกหมากร่วมด้วย
อาการข้างเคียง/ความเป็นพิษ☠
Postural hypotension
Beta-adrenergic antagonists (Beta-blocker)
อาการข้างเคียง/ความเป็นพิษ☠
Propranolol ทำให้หัวใจเต้นช้า
การปิดกั้น Beta2 อาจทำให้หลอดลมตีบแคบ
ทำให้หัวใจเต้นผิดจังหวะได้ หากหยุดยากระทันหัน อาจพบอาการ ปวดศีรษะ วิงเวียน นอนไม่หลับ เหนื่อยล้า
มีผลกับระบบต่อมไร้ท่อและกระบวนการแมทาบอลิซึม อาจเกิดภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ
Non-selective Beta-blocker
ใช้รักษาความดันโลหิตสูง,ลดอาการใจสั่น มือสั่น ลดอาการตื่นเต้นทำให้เกิดภาวะสงบ
รักษา SupraventricularและVentricular arrhythmias
Propranolol มี First-pass metabolism สูง
ได้แก่ Propranolol, Timolol, Sotalol
selective Beta-blocker
MetoprololและAtenolol ใช้รักษาโรคความดันโลหิตสูง ใจเต้นผิดจังหวะ เจ็บหน้าอก ลดความเสี่ยงต่อภาวะหัวใจล้มเหลวจากกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด
ห้ามใช้ในผู้ป่วยที่มีอัตราการเต้นของหัวใจช้ากว่า 45 ครั้ง/นาที
ป้องกันไมเกรน รักษา Hyperthyroidism