Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

หลักทั่วไป ทางเภสัชวิทยา - Coggle Diagram

- - - - Bioavailability คือ การดูดซึม หรือ ปริมาณของยาที่ยังไม่ถูกเปลี่ยนแปลงโดยการนำเข้าสู่ร่างกายทางกระแสเลือด
      - ปัจจัยที่ที่ผลต่อการดูดซึมยา
        
        ปัจจัยที่เกี่ยวกับตัวยา
        
        วิธีการผลิตยา และรูปแบบยา
        
        น้ำใส > แขวนตะกอน > เม็ด
        
        ขนาดยาที่ให้ เป็นปัจจัยที่กำหนดความเข้มข้นของยาบริเวณจุดที่ออกฤทธิ์
        
        ยาฉีดเข้าหลอดเลือด Bioavailabity 10เปอร์เซ็น
        
        ขนาดโมเลกุลของยา
        
        ยาที่มีขนาดโมเลกุลต่ำ จะถูกดูดซึมไเ้ดีกว่า ขนาดโมเลกุลสูง
        
        คุณสมบัติในการละลายในไขมัน (lipophilic)
        
        ยาสามารถละลายได้ดีในไขมัน
        
        ปัจจัยเกี่ยวกับผู้ป่วย
        
        การให้ยาผ่านทางเดินอาหาร (alimentary route , oral route)
        
        ยาที่มีคุณสมบัติเป็นกรดอ่อน (acidic drugs)
        
        จะถูกดูดซึมได้ดีใน medium ที่เป็นกรด (pH ต่ำ) เช่นกระเพาะอาหาร
        
        ยาที่มีคุณสมบัติเป็นด่างอ่อน (basic drugs)
        
        จะถูกดูดซึมได้ดีใน medium ที่เป็นด่าง (pH สูง) เช่นลำไส้เล็ก
        
        pH ของ medium มีผลต่อการดูดซึมยา
        
        ข้อเสียของการให้ยาผ่านทางเดินอาหาร
        
        การเกิด first pass effect
        
        คือการเกิดการทำลายยาที่ตับเมื่อยาผ่าน portal vein เข้าสู่ตับและถูกเปลี่ยนแปลง (metabolite) ที่ตับก่อนเข้าสู่กระแสเลือด
        
        การให้ยาดูดซึมผ่านหลอดเลือดฝอยบริเวณใต้ลิ้น (ยาอมใต้ลิ้น: sublingual. ยาอมในกระพุ้งแก้ม: buccal)
        
        มีคุณสมบัติเป็นด่าง
        
        ช่วยให้ยาสามารถดูดซึมผ่านหลอดเลือดฝอยได้รวดเร็วและดี
        
        ละลายในไขมันได้ดี
        
        การให้ยาดูดซึมผ่านทางระบบทางเดินหายใจ (ยาแบบสูดดม; inhalation
        
        ถูกดูดซึมเข้าสู่ระบบไหลเวียนเลือดได้ง่ายและรวดเร็ว
        
        อยู่ในรูปก๊าซและของเหลวที่ระเหยได้ดี
        
        การให้ยาดูดซึมผ่านทางระบบทางเดินหายใจ (ยาแบบสูดดม; inhalation)
        
        ถูกดูดซึมเข้าสู่ระบบไหลเวียนเลือดได้ง่ายและรวดเร็ว
        
        อยู่ในรูปก๊าซและของเหลวที่ระเหยได้ดี
        
        การให้ยาโดยการฉีดใต้ผิวหนัง (subcutaneous: SC) กล้ามเนื้อ (muscle: IM) หลอดเลือดดำ (intravenous: IV)
        
        การให้ยาแบบเหน็บทวารหนักหรือช่องคลอดยาเหน็บ
        
        ยาเหน็บชนิดที่ออกฤทธิ์เฉพาะที่
        
        ยาเหน็บชนิดที่ออกฤทธิ์ทั่วร่างกาย
        
        การให้ยาดูดซึมผ่านทางผิวหนัง
        
        ขนาดโมเลกุลยาและคุณสมบัติในการละลายได้ในไขมัน
        
        ขึ้นอยู่กับความหนาบางของผิวหนังบริเวณที่ทา
        
        พยาธิสภาพของร่างกาย
        
        โรคเกี่ยวกับระบบหัวใจและหลอดเลือด
        
        มีผลลดการดูดซึมของยาผ่านทางเดินอาหารได้
        
        สภาวะทางสรีรวิทยาและอารมณ์ของผู้รับยา
        
        การนอนทำให้การเคลื่อนที่ของยาไปยังกระเพาะอาหารช้าลงการนั่งทำให้การเคลื่อนที่ของยาไปยังกระเพาะอาหารเร็วขึ้นตามแรงโน้มถ่วงของโลก
        
        การได้รับอาหารหรือยาชนิดอื่นร่วมด้วย
    - - การจับตัวของยากับโปรตีนในพลาสมา (plasma protein binding)
      - ความสามารถในการผ่านเข้าสมองและรก (capillary permeability)
      - คุณสมบัติทางเคมีและฟิสิกส์ของยาแต่ละชนิด
      - การสะสมของยาที่ส่วนอื่น (accumulation at other site)
      - ปริมาณการไหลเวียนของเลือดไปยังอวัยวะนั้น ๆ
    - - สิ้นสุดการออกฤทธิ์ของยา (termination of drug action)
      - กระตุ้นการออกฤทธิ์ของยา (mechanism of drug activation)
      - เอนไซม์ที่ทำหน้าที่ในการเปลี่ยนแปลงยา
        
        เอนไซม์อาจอยู่ที่ไซโตพลาสซึม (cytoplasm) ของอวัยวะต่างๆ
        
        ตับ (อวัยวะที่สำคัญในการแปรสภาพยา) ไตปอดทางเดินอาหารพลาสม่าซึ่งเอนไซม์ สามารถเปลี่ยนแปลงยาได้ตั้งแต่ยาถูกดูดซึมผ่านทางเดินอาหารและผ่านตับ
        
        ในร่างกายมี enzyme หลายชนิดที่เกี่ยวข้องกับการแปรสภาพยา
      - ปฏิกิริยาการเปลี่ยนแปลงยาโดยปกติ
        
        Phase I reaction
        
        enzyme valuãuulassašuonnainīvasui (drug chemical) โดยอาศัยกระบวนการ Oxidation, reduction, hydrolysis เป็นการแปรสภาพยาโดยอาศัยเอนไซม์ cytochrom P450 ทำให้ยาเป็น polar metabolite มากขึ้นและขับถ่ายออกจากร่างกายหรือเข้าสู่ phase II reaction
        
        Phase || reaction
        
        ยาหรือ metabolite จาก phase | ที่ไม่มีความเป็น polar มากพอที่จะถูกขับออกทางไตจะต้องถูกทำให้ละลายน้ำได้ดีขึ้นโดยการรวมตัว (conjugation) กับ endogenous Compound ในตับเช่นกรดกลูคิวโรนิค (glucuronic acid) กรดซัลฟิวริค (sulfuric acid) กรดอะซิติก (acetic acid)
      - ปัจจัยที่มีผลต่อ drug metabolism
        
        สิ่งแวดล้อม
        
        อายุ
        
        เด็กและผู้สูงอายุจะไวต่อฤทธิ์และพิษของยามากกว่าผู้ใหญ่การทำงานของเอนไซม์ที่ตับยังไม่สมบูรณ์
        
        พันธุกรรม
        
        ผลกระทบต่อระดับเอนไซม์จะทำให้เกิดความแตกต่างใน drug metabolism
      - ปฏิกิริยาระหว่างยาในระหว่างการเกิด metabolism
        
        ยาบางชนิดมีคุณสมบัติเหนี่ยวนำเอนไซม์ (enzyme inducer)
        
        ความเจ็บป่วยและความสามารถในการทำงานของตับ
        
        ยาบางชนิดมีคุณสมบัติยับยั้งเอนไซม์ (enzyme inhibitor)
    - - ร่างกายสามารถกำจัดยาออกได้ทางไตตับน้ำดีและปอด
      - ยาอาจถูกกำจัดออกทางน้ำนมและเหงื่อ แต่ในปริมาณที่น้อยมากยาอาจถูกกำจัดออกจากร่างกาย
  - - - ขนาดยาที่ให้ครั้งแรกเพื่อให้ถึงระดับยาที่ต้องการในพลาสมา
    - - ระยะเวลาที่เริ่มให้ยาจนถึงยาเริ่มออกฤทธิ์ที่ต้องการวลาที่ยาเริ่มออกฤทธิ์ที่ต้องการจนถึงหมดฤทธิ์ที่ต้องการ Duration of
    - - เวลาที่ใช้ในการทำให้ยาหรือความเข้มข้นของยาลดลงเหลือ 50W จากความเข้มข้นแรกโดย half life จะเป็นตัวกำหนด
    - - ระยะเวลาที่ยาเริ่มออกฤทธิ์ที่ต้องการจนหมดฤทธิ์ที่ต้องการ
- - - - ตัวรับ (Receptor)
        
        ยาที่จับกับ receptor แล้วสามารถลดหรือบดบังฤทธิ์ของ agonist ในการจับกับ receptor
      - Agonist
        
        ยาที่จับกับ receptor แล้วสามารถทำให้เกิดฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
      - Antagonist
        
        ยาที่จับกับ receptor แล้วออกฤทธิ์เพียงบางส่วน
      - Partial agonist
        
        ยาที่จับกับ receptor แล้วออกฤทธิ์เพียงบางส่วน
    - - Chemical action เช่นยาลดกรดในกระเพาะอาหาร
      - Physical action เช่นยาระบายยาลดการดูดซึมในกระเพาะอาหาร
  - - - ความสามารถของยาที่ทำให้เกิดฤทธิ์สูงสุดซึ่ง Maximum efect ของยา
    - - ความแรงของฤทธิ์ยา
    - - ความสามารถของยาในการเข้าจับกับ receptor
  - - - การแพ้ยาจากที่ร่างกายมี antibody (Ab) ที่ต่อต้านต่อโครงสร้างทางโมเลกุล (structure) ของยาหรือส่วนประกอบของยา
    - - การแพ้ยาจากที่ร่างกายมี antibody (Ab) ที่ต่อต้านต่อโครงสร้างทางโมเลกุล (structure) ของยาหรือส่วนประกอบของยา
    - - การตอบสนองต่อยาที่มากกว่าปกติเช่นการให้ยานอนหลับในผู้ป่วยบางคนจะไม่หลับในขณะที่ผู้ป่วยบางคนหลับได้นานกว่าปกติ
    - - การดื้อยาที่เกิดขึ้นได้รวดเร็วเมื่อได้รับยาเพียง 2 – 3 ครั้ง
    - - การตอบสนองต่อยาที่น้อยกว่าปกติทำให้ไม่เกิดฤทธิ์รักษา
    - - ฤทธิ์หลอก
    - - การตอบสนองที่แตกต่างจากปกติที่ไม่พบเกิดในคนส่วนใหญ่มักจะเกิดจากความแตกต่างทางพันธุกรรมในการเปลี่ยนแปลงยา