Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

ความรู้พื้นฐานเเละหลักทั่วไปทางเภสัชวิทยา - Coggle Diagram

- - - - ยาเเผนปัจจุบัน
      - ยาเเผนโบราณ
      - ยาอันตราย
      - ยาควบคุมพิเศษ
      - ยาใช้ภายนอก
      - ยาใช้เฉพาะที่
      - ยาสามัญประจำบ้าน
      - ยาบรรจุเสร็จ
      - ยาสมุนไพร
    - - ตำเเหน่งการออกฤทธิ์ทางกายวิภาค
      - ประโยชน์ในการรักษา
      - กลไกการออกฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
      - เเหล่งที่มาของยา
  - - - จากพืช
      - สัตว์
      - เเร่ธาตุ เช่น ไอโอดีน
    - - ส่วนใหญ่ได้จากการสังเคราะ เช่นเกลือของเหล็ก
  - - - ยาเเคปซูล เจลาตินเป็นปลอกหุ้ม
      - ยาเม็ด
        
        ยาเม็ดเคลือบ
        
        ยาเม็ดที่ไม่ได้เคลือบ
      - ยาอมใต้ลิ้น
      - ยาเม็ดสำหรับเคี้ยว
      - ยาอม
      - ยาผงเดือดฟู่
      - ยาผง
      - ยาเหน็บ
    - - ยาน้ำสารละลาย
        
        ที่ตัวทำละลายเป็นน้ำ
        
        น้ำปรุง สารละลายใส อิ่มตัวของน้ำมันระเหยง่าย
        
        ยาน้ำใส
        
        ยาน้ำเชื่อม สารละลายเข้มข้นของน้ำตาล
        
        ยาจิบ
        
        ยากลั้วคอ ใช้ป้องกันหรีือรักษาอาการติดเชื้อในลำคอ
        
        ยาอมบ้วนปาก
        
        ยาหยอดจมูก
        
        ยาหยอดหู
        
        ยาสวนล้าง
        
        ยาน้ำสวนทวารหนัก
        
        ที่ตัวทำละลายไม่ใช้น้ำ
        
        ยาอิลิกเซอร์ มีกลิ่นหอม รสหวาน
        
        ยาสปริริต สารละลายใสของสารหอมระเหยง่าย
        
        ยาโคโรเดียน ข้น เหนียว
        
        ยากลีเซอลิน ข้นเหนียว
        
        ยาถูนวด
        
        ยาป้าย
      - ยาน้ำกระจายตัว
        
        คือ ยาน้ำเเขวนตะกอน
        
        เช่น เจล
        
        โลชั่น
        
        มิกซ์เจอร์
      - รูปเเบบประเภทกึ่งเเข็ง
        
        ขี้ผึ้งเป็นน้ำมัน
        
        ครีมเป็นยาน้ำเเขวนตะกอนเข้มข้นมาก
      - ประเภทอื่นๆ
        
        ยาฉีด
        
        ยาทาผิวหนัง
        
        ยาดม
- - - - คือ อัตราเเละปริมาณยาที่ถูกนำเข้าสู่กระเเสโลหิต
      - bioavailability คือสัดส่วนของยาที่ไม่ถูกเปลี่ยนเเปลงที่ถูกนำเข้าสู่กระเเสเลือด
      - ปัจจัยที่มีผลต่อการดูดซึม
        
        ปัจจัยเกี่ยวกับตัวยา
        
        ขนาดโมเลกุลของยา
        
        วิธีการผลิต รูปเเบบของยา
        
        ขนาดยาที่ให้
        
        คุณสมบัติในการละลายไขมัน
        
        ปัจจัยเกี่ยวกับผู้ป่วย
        
        การให้ยาผ่านทางเดินอาหาร เช่นยาที่เป็นกรดอ่อนอย่างเเอสไพรินจะดูดซึมได้ดีในที่เป็นกรดอย่างกระเพาะอาหาร ยาที่เป็นด่างอ่อนอย่างมอร์ฟีนจะดูดซึมได้ดีในที่เป็รด่างอย่างลำไส้เล็ก
        
        การให้ยาดูดซึมผ่านหลอดเลือดฝอยบริเวณใต้ลิ้น ยาที่ละลายในไขมันได้ดี คุณสมบัติเป็นด่าง
        
        การให้ยาดูดซึมผ่านทางระบบทางเดินหายใจอยู่ในรูปก๊าซของเหลวระเหยได้ดีจะซึมได้ง่ายทางระบบไหลเวียนโลหิต
        
        การให้ยาโดยการฉีดใต้ผิวหนังจะซึมเข้าสู่กระเเสเลือดได้ 100%
        
        การให้ยาซึมผ่านผิวหนัง
        
        การให้ยาเเบบเหน็บทวารหนักหรือช่องคลอด
        
        พยาธิสภาพของร่างกายเช่น ท้องเสียมีผลต่อการดูดซึมยาผ่านทางเดินอาหารได้
    - - ปริมาณการไหลเวียนของเลือดไปยังอวัยวะนั้นๆ
      - คุณสมบัติทางเคมีเเละฟิสิกส์ของยา เช่นคุณสมบัติการละลายไขมัน
      - การจับตัวของยากับโปรตีนในพลาสม่า เพราะยาที่รวมตัวกับโปรตีนจะมีขนาดใหญ่ไม่สามารถผ่านผนังหลอดเลือดฝอยไปยังที่ออกฤทธิ์ได้
      - ความสามารถในการผ่านเข้าสมองเเละรก
      - การสะสมของยาที่ส่วนอื่นยาอาจออกฤทธิ์ช้ากว่าเดิม
    - - กระตุ้นการออกฤทธิ์ของยา
      - สิ้นสุดการออกฤทธิ์ของยา
      - เอนไซม์ที่ทำหน้าที่เปลี่ยนเเปลงยา
        
        เอนไซม์อาจอยู่ที่ไซโตพลาสซึมของอวัยวะเช่น ตับ
        
        ในร่างกายมีenzymeหลายชนิดที่เกี่ยวข้องกับการเเปลสภาพยาเช่น flavoprotein
        
        ปฎิกิริยาการเปลี่ยนเเปลงยาโดยปกติเเบ่งได้
        
        phase l reaction จะปลี่ยนโครงสร้างทางเคมีของยากระบวนการ oxidation
        
        phase ll reaction ยาที่มีความจำเป็นpolar มากพอที่จะถูกขับออกทางไตต้องถูกทำให้ละลายน้ำได้ดี
      - ปัจจัยที่มีผลต่อ drug metabolism
        
        พันธุกรรม
        
        สิ่งเเวดล้อม
        
        อายุ
      - ปฎิกิริยาระหว่างยาในระหว่างการเกิด metabolism
        
        ยาบางชนิดมีลักษณะเหนี่ยวนำเอนไซม์
        
        ในขณะที่ยาบางชนิดมีคุณสมบัติยับยั้งเอนไซม์
    - - ร่างกายสามารถกำจัดยาออกได้ทางไต ตับ น้ำดีเเละปอดนอกจากนี้ยังมีทางน้ำนมเเละเหงื่อ
    - - ค่าครึ่งชีวิต half life คือเวลาที่ใช้ในการทำให้ความเข้มข้นของยาลดลง50%
      - loading dose คือขนาดยาที่ให้ครั้งเเรก
      - onset ระยะเวลาที่เริ่มให้ยาจนถึงยาเริ่มออกฤทะิ์ที่ต้องการ
      - duration of action ระยะเวลาที่ยาเริ่มออกฤทธิ์ที่ต้องการจนถึงหมดฤทธิ์ที่ต้องการ
  - - - ออกฤทธิ์โดยไม่จับกับ receptor เช่นยาลดกรด
      - ออกฤทธิ์โดยจับกับ receptor
    - - affinity คือความสามารถของยาในการจับเข้ากับ receptor
      - efficacy คือความสามารถของยาที่ทำให้เกิดฤทธิ์สูงสุด
      - potency คือความเเรงของฤทธิ์ยา
    - - ยาที่มีค่า therapeutic index ต่ำจะมีความปลอดภัยต่ำเเต่ถ้าค่า TI สูงจะมีความปลอดภัยสูง
    - - Idiosyncrasy ที่เเตกต่างจากคนปกติ
      - hyporeactivity การตอบสนองต่อยาที่น้อยกว่าปกติ
      - hyperactivity การตอบสนองต่อยามากกว่าปกติ
      - hypersensitivity การเเพ้ยา
      - toleranceการดื้อหรือทนฤทธิ์ของยา
      - tachyphylaxis การดื้อยาที่เกิดขึ้นได้รวดเร็ว
      - placebo effect คือฤทธิ์หลอก