Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
การพยาบาลเด็กที่มีปัญหาเซลล์เจริญผิดปกติ, นางสาวภัทราภรณ์ ครโสภา เลขที่14…
การพยาบาลเด็กที่มีปัญหาเซลล์เจริญผิดปกติ
มะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเฉียบพลัน (Acute lymphoblastic leaukemia)
พบมากในช่วงอายุ 2-5 ปี
ความหมาย
ส่งผลให้จำนวนเม็ดเลือดขาวตัวอ่อนมีจำนวนเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วทั่วร่างกาย ทำให้การสร้างเม็ดเลือดเเดงเเละเกร็ดเลือดลดลง
ผู้ป่วยจึงเกิดอาการซีด เลือดออก เเละติดเชื้อได้ง่าย
Leukemia หมายถึง มะเร็งระบบโลหิต เกิดจากความผิดปกติของเซลล์ต้นกำเนิด (Stem cell) ที่อยู่ในไขกระดูก (Bone Marrow) เกิดการเเบ่งตัวที่ผิดปกติ ไม่สารถ differentiate ไปเป็นเซลล์ตัวเเก่ได้
ชนิดที่พบบ่อยที่สุดในเด็กคือมะเร็งเเม็ดเลือดขาวชนิดเฉียบพลัน (Acute lymphoblastic leukemia,ALL)
เป็นมะเร็งที่พบบ่อยที่สุดในเด็ก
เเบ่งเป็น
T-cell lymphoblastic leukemia
B-cell lymphoblastic leukemia (พบชนิดนี้เป็นส่วนใหญ่)
ชนิดของมะเร็งเม็ดเลือดขาว
มะเร็งเม็ดเลือดขาวเฉียบพลันชนิด AML (Acute myelogenous leukemia หรือ Acute myeloid leukemia หรือเรียกย่อว่า AML) โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวขนิดนี้จึงพบได้ในผู้ใหญ่มากกว่าเด็ก เเละพบในผู้ชายบ่อยกว่าผู้หญิง
มะเร็งเม็ดเลือดขาวเรื้อรังชนิด CLL (Chronic lymphocytic leukemia หรือเรียกย่อว่า CLL) เป็นชนิดที่พบได้บ่อยในผู้ใหญ่ เเละมีความชุกของโรคมากขึ้นตามอายุ
มะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเฉียบพลัน ชนิด ALL (Acute lymphoblastic leukemia หรือ Acute lymphocytic leukemia หรือ Acute lymphoid leukemia หรือเรียกย่อว่า ALL) เป็นชนิดที่พบได้ในทุกช่วงอายุ ทั้งในเด็กเเละผู้ใหญ่ เเต่พบได้บ่อยที่สุดในเด็กอายุ 2-5 ปี
มะเร็งเม็ดเลือดขาวเรื้อรังชนิด CML (Chronic myelogenous leukemia หรือ Chronic myeloid leukemia หรือ Chronic myelocytic leukemia หรือเรียกย่อว่า CML) เป็นชนิดที่พบได้น้อย พบได้ทั้งในเด็กเเละผู้ใหญ่ ในผู้ป่วยเด็กนั้นประมาณ 80% มักพบในเด็กอายุมากกว่า 4 ปี
สาเหตุของเร็งเม็ดเลือดขาว
ปัจจัยทางด้านพันธุกรรม
ครอบครัวที่มีสมาชิกเป็นโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวเฉียบพลันชนิด ALL พบว่าจะมีโอกาสเป็นโรคนี้ได้สูงกว่าคนทั่วไปประมาณ 2-4 เท่า
ในฝาเเฝดที่เป็นโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวเฉียบพลันชนิด ALL โดยเฉพาะเมื่อเป็นโรคตั้งเเต่อายุยังน้อย พบว่าจะทำให้ฝาเเฝดอีกคนหนึ่งมีโอกาสเป็นโรคนี้ได้ประมาณ 25%
เด็กที่เป็นดาวน์ซินโดรม (Down's syndrome) ซึ่งเป็นโรคผิดปกติทางพันธุกรรม พบว่าจะมีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวเฉียบพลันชนิด ALL เเละ AML มากกว่าคนปกติ
ปัจจัยทางด้านสิ่งเเวดล้อม
การมีประวัติได้รับสีไอออนไนซ์ (lonizing radiation) ซึึ่งเป็นรังสีที่ใช้ในการตรวจเเละรักษาในปริมาณสูง เช่น ในเด็กที่รับรังสีรักษาในขณะอยู่ในครรภ์จากการตรวจโรคของมารดา
การมีประวัติได้รับยาเคมีบำบัดในการรักษาโรคมะเร็งชนิดอื่นมาก่อน
การสัมผัสสารเคมีที่เป็นพิษบางชนิด โดยเฉพาะสารเบนซิน (Benzene) สารฟอร์มาลดีไฮด์ (Formaldehyde) พบว่าคนกลุ่มนี้จะมีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวได้สูงกว่าคนทั่วไป
อาจเกิดจากการได้รับสารเคมีต่างๆ ที่เป็นพิษจากสิ่งเเวดล้อมหรือจากควันบุหรี่เเละการสูบบุหรี่
อาการ
เลือดออกง่าย เพราะมะเร็งเม็ดเลือดขาวจะมีเกร็ดเลือดต่ำ จึงทำให้เลือดออกง่าย เช่น ออกตามไรฟัน มีจ่ำเขียวขึ้นบนตามตัว หรือมีประจำเดือนมากผิดปกติ
มีเม็ดเลือดขาวปริมาณมากเเต่ทำหน้าที่ไม่ได้ต่อสู้เชื้อโรคไม่ได้ ผู้ป่วยจึงติดเชื้อง่าย มีไข้ เป็นอาการสำคัญที่มักจะมารับการรักษา
อาการเเรกที่เป็น คือ เบื่ออาหาร น้ำหนักลด ซีด อ่อนเพลียง่าย
เม็ดเลือดขาวไปเบียดบังอวัยวะต่างๆ หรือไปสะสมตามอวัยวะต่างๆทำให้มีก้อนขึ้นที่ขาหนีบ ต่อมน้ำเหลือง ขา คอ หรือมีตับ ม้ามโต
การวินิจฉัย
เจาะเลือดตรวจหาเซลล์เม็ดเลือดขาวตัวอ่อนของเม็ดเลือดขาว Blast cell
ทำการยืนยันโดยการเจาะไขกระดูก Bone Marrow Transplanted เพื่อดูให้ชัดเจนอีกครั้งว่ามีการเเบ่งตัวที่ผิดปกติในไขกระดูกจริงหรือไม่
มะเร็งต่อมน้ำเหลือง (Lymphoma)
คือ
ภายในอวัยวะเหล่านี้ ประกอบไปด้วยน้ำเหลืองซึ่งทำหน้าที่นำสารอาหารเเละเซลล์เม็ดเลือดขาว (Lymphocyte) ไปยังส่วนต่างๆทั่วร่างกาย
ความผิดปกติของเม็ดเลือดขาวเหล่านี้ ทำให้เกิดเป็นมะเร็งต่อมน้ำเหลืองขึ้น การทำหน้าที่ก็จะผิดปกติ
ประกอบด้วยอวัยวะที่เกี่ยวข้องกับน้ำเหลือง ได้เเก่ ม้าม,ไขกระดูก,ต่อมทอนซิล,ต่อมไทมัส
ตำเเหน่งที่พบบ่อย คือ ต่อมน้ำเหลืองบริเวณคอ (Cervical Lympnode)
ระบบน้ำเหลือง (Lymphoma System) เป็นส่วนหนึ่งของระบบภูมิคุ้มกัน
ชนิดของมะเร็งต่อมน้ำเหลือง
มะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิดนอนฮอดจ์กิน (Non-Hodgkin Lymphoma) อาการจะเร็วเเละรุนเเรง มักจะมาโรงพยาบาลเมื่อมีการกระจายไปทั่วร่างกายเเล้ว อาจมีก้อนที่ช่องท้อง ช่องอกหรือในระบบประสาท
Burkitt Lymphoma มีลักษณะพิเศษ คือ มีต้นกำเนิดมาจาก B-cell มีการเเทรกกระจายในเนื้อเยื่อ มีก้อนเนื้องอกโตเร็วมาก มักพบเฉพาะที่ เช่น ในช่องท้อง รอบกระดูกขากรรไกร
มะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิดฮอดจ์กิน (Hodgkin Lymphoma) พบต่อมน้ำเหลืองจะโตมาเป็นปี ไม่มีอาการเจ็บปวดมีลักษณะเฉพาะ คือจะพบ Reed-Sternberg cell ซึ่งไม่มีในมะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิดอื่น
การวินิจฉัย
เอกซเรย์คอมพิวเตอร์ (CT scan)
เอกซเรย์คลื่นเเม่เหล็กไฟฟ้า (MRI)
การตรวจไขกระดูก เพื่อประเมินว่ามีการกระจายเข้าไปในไขกระดูกหรือไม่
การตรวจกระดูก (Bone scan)
การตรวจ PET scan ตรวจทางเวชศาสตร์นิวเคลียร์
การตัดชิ้นเนื้อเพื่อตรวจทางพยาธิวิทยา (Biopsy)
อาการ
คลำพบก่อนที่บริเวณต่างๆ เช่น คอ รักเเร้ ขาหนีบ หรือเต้านม เเต่จะไม่มีอาการเจ็บ ซึ่งต่างจากการติดเชื้อที่จะมีอาการเจ็บ
มีไข้ หนาวสั่น เหงื่ออกมากตอนกลางคืน คันทั่วร่างกาย
เบื่ออาหาร น้ำหนักลด อ่อนเพลียไม่ทราบสาเหตุ
ไอเรื้อรัง หายใจไม่สะดวก ต่อมทอนซิลโต
ปวดศีรษะ (พบในมะเร็งต่อมน้ำเหลืองในระบบประสาท)
อาการในระยะลุกลาม
ซีด มีเลือดออกง่าย เช่น จุดเลือดออกตามตัว จ้ำเลือด
ในรายที่เป็นมะเร็งต่อมน้ำเหลืองเกิดขึ้นภายในช่องท้องผู้ป่วยจะมีอาการเเน่นท้อง หรืออาหารไม่ย่อย ท้องโตขึ้นจากการมีน้ำในช่องท้อง
เเนวทางการรักษา
การฉายรังสี (Radiation Therapy) คือการรักษาด้วยรังสี ปริมาณสูง เพื่อทำลายเซลล์มะเร็ง
การรักษาด้วยการปลูกถ่ายเซลล์ต้นกำเนิด (Transplantation)
การใช้ยาเคมีบำบัด (Chemotherapy)
การดูเเลเด็กที่ได้รับยาเคมีบำบัด(Chemotherapy)
ระยะการรักษาเคมีบำบัด
1.ระยะชักนำให้โรคสงบ(induction phase)
เป็นการให้ยาเพื่อทำลายเซลล์ในเวลาอันสั้นให้มากที่สุดเเละมีอันตรายต่อเซลล์ปกติให้น้อยที่สุด ทำให้ไขกระดูกสามารถสร้างเซลล์เม็ดเลือดขาวได้ตามปกติ ระยะนี้ใช้เวลา 4-6 สัปดาห์ ยาที่ใช้ ได้เเก่ Vincristine,Adriamycin,L-Asparaginase เเละ Glucocorticoid
2.ระยะให้ยาเเบบเต็มที่(intensive or consolidation phase)
เป็นการให้ยาหลายชนิดร่วมกันภายหลังที่ผู้ป่วยอยู่ในระยะโรคสงบเเล้ว เพื่อให้ยาทำลายเซลล์มะเร็งใให้เหลือน้อยที่สุด ระยะนี้จะใช้เวลาประมาณ 4 สัปดาห์ ยาที่ใช้ ได้เเก่ Metrotrexate,6-MP เเละ Cyclophosephamide
3.ระยะป้องกันโรคเข้าสู่ระบบประสาทส่วนกลาง(CNS prophylaxis phase)
เป็นการให้ยาเพื่อป้องกันไม่ให้โรคลุกลามเข้าสู่ระบบประสาทส่วนกลาง เพราะผู้ป่วยโดยทั่วไปหลังการให้ยา มักมีโอกาสกลับเป็นโรคอีกครั้ง โดยเฉพาะผู้ป่วยที่มีจำนวนเกล็ดเลือดต่ำ ตับม้ามโต ยาที่ใช้ ได้เเก่ Metrotrexate,Hydrocortisone เเละ ARA-C
4.ระยะควบคุมโรคสงบ(maintenance phase or continuation therapy)
เป็นการให้ยาเพื่อควบคุม เเละรักษาโรคอย่างถาวร ยาที่นิยมใช้ คือ การให้ 6-MP โดยการรับประทานทุกวันร่วมกับการให้ Metrotrexate
การรักษา
การรักษาประคับประคอง
คือ
เป็นการรักษาโรคเเทรกซ้อน เเละอาการข้างเคียงจากการใช้ยา โดยต้องทำควบคู่กับการรักษาเเบบจำเพาะ เพื่อให้ได้ผลการรักษาที่มีประสิทธิภาพ
เเบ่งเป็น
การรักษาทดเเทน(Replacement therapy)
ด้วยการให้เลือดเพื่อให้ระดับฮีโมโกลบินไม่น้อยกว่า 7-8 กรัม/ดล. ในระยะเเรกก่อนโรคสงบ
การรักษาด้วยเกร็ดเลือด
หากผู้ป่วยมีเลือดออกจากจำนวนเกล็ดเลือดต่ำ จำเป็นต้องให้เกล็ดเลือดก่อน ก่อนการให้ยา ซึ่งวิธีนี้จะช่วยรักษาชีวิตผู้ป่วยได้สูง เพราะมีเกล็ดเลือดต่ำมากจะทำให้ผู้ป่วยถึงเสียชีวิตได้รวดเร็วไม่เกิน 24 ชั่วโมง
วิธีการให้ยาเคมีบำบัด IT IM IV
ทางกล้ามเนื้อ หลังฉีดต้องระวังเลือดออก
ทางหลอดเลือดดำ Vein ต้องระวังการรั่วของยาออกนอกหลอดเลือด ทำให้เกิดภาวะเเทรกซ้อนที่รุนเเรง
ทางช่องไขสันหลัง intrathecal
ยาเคมีบำบัดที่ใช้บ่อย
Cytarabine(ARA-C) รักษามะเร็งชนิด Acute lymphoblastic leukemia (ALL)โดยจะขัดขวางการสร้าง DNA
Mesna ป้องกันภาวะเลือดออกในผูุ้ป่วยกระเพาะปัสสาวะอักเสบที่มีสาเหตุมาจากยารักษามะเร็ง ได้เเก่ Cyclophophamide
Methotrexate รักษามะเร็ง Acute leukemia โดยการยับยั้งการสร้าง DNA เเละ RNA เเละมีฤทธิ์กดการเจริญเติบโตของเซลล์
Ondasetron(onsia) ป้องกันอาการคลื่นไส้อาเจียนในผู้ป่วยมะเร็งที่ต้องเข้ารับการรักษาด้วยยาเคมีบำบัด
Mercaptopurine(6-MP) รักษามะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเฉียบพลันโดยยับยั้งการสร้าง Purine ยับยั้งการสร้างกรดนิวคลีอิก
Bactrim ป้องกันการติดเชื้อฉวยโอกาส เนื่องจากผู้ป่วยมีภูมิต้านทานต่ำ
Cyclophosphamide รักษามะเร็งเม็ดเลือดขาวโดยออกฤทธิ์จับหรือรวมตัวกับดีเอ็นเอของเซลล์มะเร็ง (Cross link) ส่งผลทำให้เพิ่มจำนวนไม่ได้
Ceftazidime(fortum) ป้องกันการติดเชื้อเนื่องจากมีไข้หลังได้รับยาเคมีบำบัด
Amikin ป้องกันการติดเชื้อเนื่องจากมีไข้หลังได้รับยาเคมีบำบัด
มะเร็งไต Wilm Tumor/Nephroblastoma
ความหมาย
ภาวะที่เนื้อไตชั้นพาเรนไคมา(Parenchyma) มีการเจริญผิดปกติจนกลายเป็นเนื้องอกภายในเนื้อไต ส่วนใหญ่จะมีขนาดใหญ่ เเละคลำได้ทางหน้าท้อง เเละมักจะเป็นที่ไตข้างใดข้างหนึ่ง
จะไม่ให้คลำบ่อย เพราะอาจทำให้ก้อนเเตก หรือาจเกิดการเเพร่กระจายของมะเร็ง
Neuroblastoma
อาการนำที่มาพบเเพทย์ ได้เเก่ มีก้อนในท้อง ท้องโต ปวดท้อง อาการอื่นๆ ได้เเก่ ตาโปนมีรอยช้ำรอบตา(raccoon eyes) มีไข้ ปวดกระดูก ตำเเหน่งที่พบก้อนครั้งเเรกมากที่สุดคือต่อมหมวกไต
การตอบสนองต่อการรักษาจะไม่ดี มีอัตราการตายสูง
เป็นเนื้องอกที่มีต้นกำเนิดมาจากเซลล์ของระบบประสาท(Neural crest) สามารถเกิดบริเวณใดก็ได้ที่มีเนื้อเยื่อ Sympathetic nerve ได้เเก่ ต่อมหมวกไต(adrenal gland) ในช่องท้อง เป็นต้น
เป็นเนื้องอกชนิดร้ายเเรงที่พบได้บ่อยในเด็กอายุน้อยกว่า 5 ปี
นางสาวภัทราภรณ์ ครโสภา เลขที่14 รุ่น 36/2