Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

OŚWIECENIE - Coggle Diagram

- - - - Franciszek Karpiński
        
        Ignacy Krasicki satyry
        
        „Do króla”
        Podmiotem lirycznym jest sarmata, niechętny królowi i wszelkim reformom. Stawia królowi 5 zarzutów pokrywających się z zarzutami, które wysuwali wobec króla niechętni mu magnaci. Pierwszy i drugi zarzut dotyczy pochodzenia króla– władca Rzeczypospolitej nie pochodził z rodu królewskiego i do tego Polakiem z pochodzenia. Trzeci zarzut wynika ze zbyt młodego wieku króla. Zarzut kolejny dotyczy zbytniej łagodności króla. Powinien być okrutny, władać strachem i siłą, a nie przyjaźnią. Podwładni powinni bać się króla, powinni zdawać sobie sprawę, że król stoi wyżej w hierarchii społecznej od nich. Zarzut piąty odnosi się do zbytniego wykształcenia króla, przesadnej dbałości o naukę oraz kulturę. Wszystkie wymienione wady są w rzeczywistości zaletami monarchy. Utwór jest, więc pochwałą króla i śmiałym atakiem na szlacheckich sarmatów, próbą kompromitacji stronnictwa antykrólewskiego.
        
        „Świat zepsuty”
        Satyra jest skomponowana w oparciu o zasady kontrastu. Zestawiony zostaje obraz przodków, którzy starali się zachować i rozwijać cnotę oraz wszelkie pozytywne cechy, z obrazem współczesnego pokolenia, pogrążając się w otchłani kłamstwa, bezbożności i rozpusty, nienawiści, chciwości i rozwiązłości. Pomiot liryczny wysuwa wniosek, iż złe obyczaje doprowadziły do upadku nawet tak wielkie potęgi jak Cesarstwo Rzymskie. Tak samo zdarzyło się z Polską po I rozbiorze. Pod konie podmiot liryczny zachęca do zachowania nadziei, porównując państwo do okrętu.
        
        Zona modna”
        Piotr opowiada spotkanemu mężczyźnie, że nie jest szczęśliwy w małżeństwie. Mówi mu, że skuszony majątkiem tej kobiety, zawarł małżeństwo. Jego żonie zależy na własnym dobru, stawia wymagania, uczty wystawne i nie szanuje męża.
        
        powiastka filozoficzna Woltera- „Kandyd”
        Imię Kandyd oznacza „poczciwy” – i rzeczywiście, Kandyd jest typowym naiwniakiem – młodym, nierozważnym, zbyt ufnym i prostolinijnym. Przez długi czas Kandyd i jego mistrz duchowy, Pangloss, są wyznawcami optymizmu, w myśl którego wszystko, co dzieje się na świecie, jest dobre i słuszne („wszystko jest najlepsze na tym najlepszym ze światów”). Dopiero po wielu niebezpiecznych przygodach i wędrówce po świecie, w czasie której parokrotnie otarł się o śmierć, zaczyna być bardziej ostrożny i nieufny. Postanawia zająć się „uprawą własnego ogródka”. To jeden z bohaterów dojrzewających – popularny także w literaturze współczesnej.
      - „Do Justyny”
        Podmiot liryczny zestawia swój stan z obrazem otaczającej go natury i dostrzega wyrazisty kontrast między własnym stanem emocjonalnym a budzącą się do życia przyrodą. Podczas gdy wiosenne dni pełne są blasku słońca, on sam cierpi na brak duchowego światła, a więc nadziei i miłości. Tekst kończy apostrofa do wiosny, w której prosi naturę, aby wróciła mu nadzieję, wolność, kobietę i miłość.
      - "Pieśń o narodzeniu Pańskim" W tym utworze Karpiński akcentuje ubogie pochodzenie Chrystusa. Pokazuje,że urodził się jako jeden ze zwykłych ludzi i jest im bliski. Chrystus jednocześnie jest zatem „Panem niebios” i jest „obnażony”, zarówno „wzgardzony”, jak i „okryty chwałą”, „śmiertelny”, a jednak panuje nad czasem.
- - - - czas trwania
        
        Utworzenie Collegium Nobilium. Założycielem tej pierwszej nowoczesnej polskiej szkoły był Stanisław Konarski.
        
        Uchwalenie Konstytucji 3 maja przez Stanisława Augusta Poniatowskiego– był to władca światły, otaczający się ludźmi wykształconymi, hojny mecenas sztuki i nauki.
        
        Powołanie Komisji Edukacji Narodowej
        
        Powstał publiczny, stały teatr dostępny dla wszystkich. Miał on funkcja moralizacyjną i edukacyjną.
        
        „Monitor” – czasopismo, które wyrażało poglądy środowiska związanego z królem. Odegrał on ważna rolę w próbach reformy państwa.
        
        „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne” – czasopismo o profilu literackim, które miało bawić i uczyć.
        
        Stanisław Staszic i Hugo Kołątaj - publicyści
        
        Denis Diderot był francuskim pisarzem. Najbardziej znanym jego dziełem jest “Kubuś Fatalista i jego pan”. Kubuś jest fatalistą -’’Wszystko co nas spotyka na świecie dobrego i złego zapisane jest w górze’’, ale wbrew deklaracjom oburza go zło świata. Bohater utworu Diderota - Kubuś- reprezentuje budzącą się świadomość niższych warstw społecznych, które są gotowe na przejęcie władzy. Diderot był także redaktorem Encyklopedii.
        
        Wolter jest jedną z najważniejszych postaci oświecenia. Przez pisanie powiastek filozoficznych rozpropagował najważniejsze idee i poglądy tej epoki. Uważał rozum za najlepsze i jedyne narzędzie do poznawania rzeczywistości. Nie wierzył w nadprzyrodzony świat. Krytykował kościół, bo uważał, że popularyzuje nieprawdziwe i nieracjonalne przesądy. Był deistą. Jako dowód na istnienie Boga podawał to, że ktoś musiał kiedyś stworzyć świat.
        
        Rousseau tworzył w języku francuskim. Uważał, że cywilizacja odrywa człowieka od natury i głównym źródłem ludzkich cierpień jest prawo własności. Ideałem dla Rousseau był powrót do pierwotnego stanu, gdy ludzie żyli zgodnie z naturą, równi, szczęśliwi, pozbawieni religijnych przesądów. Uczucia były dla niego ważniejsze od rozumu. Swoje poglądy przedstawił m.in. w “Umowie społecznej”.
        
        na świecie: od 1680 roku do końca XVIII w.
        w Polsce: lata 40–ste XVIII w. – pierwsze 20- lecie XIX w.
      - Klasycyzm – jest dominującym kierunkiem w sztuce w oświeceniu. Opiera się na nawiązaniach do antyku. Dzieła w tym stylu cechowały się spokojem, statycznością., prostotą, jasnością kompozycji, harmonią, stonowanymi kolorami. Przykładem w architekturze tego stylu jest Pałac na Wodzie w warszawskich Łazienkach.
      - Sentymentalizm – to prąd w literaturze europejskiej, który rozwinął się w opozycji do klasycyzmu. Pisarze sentymentalni głosili pochwałę czułości i prostoty oraz zachwyt nad pięknem przyrody. Literatura przyniosła pogłębienie analizy psychologicznej. Twórcy byli zafascynowani uczuciami, cierpliwie analizowali ludzkie emocje, poszukując wytrwale sposobu do ich wyrażania.