Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
บทวิเคราะห์ลิลิตตะเลงพ่าย - Coggle Diagram
บทวิเคราะห์ลิลิตตะเลงพ่าย
๑ คุณค่าด้านสังคมและวัฒนธรรม
ลิลิตตะเลงพ่ายนับเป็นวรรณคดีอิงเนื้อหาทางประวัติศาสตร์ทั้งสถานที่จริง
ผุ้ทรงพระนิพนธ์สามารถนำเรื่องราวในประวัติศาสตร์มาถ่ายทอดได้อย่างมีชีวิตชีวา สมจริง ทำให้ผู้อ่านได้เรียนรู้ทั้งประวัติศาสตร์และศิลปะการประพันธ์ที่วิจิตรบรรจง
ลิลิตตะเลงพ่ายสะท้อนให้เห็นผู้นำที่กล้าหาญ เป็นวีรบุรุษนักรบ เห็นได้เด่นชัดจากสมเด็จพระนเรศวรมหาราช เมื่อทรงได้ยินข่าวศึก พระองค์ก็ถือว่าเป็นเกียรติยศที่จะได้ออกไปรบ ครั้นระหว่างรบต้องตกอยู่ในวงล้อมข้าศึกซึ่งมีมากมายมหาศาล ก็มิได้ทรงหวั่นเกรงแม้แต่น้อย
ลิลิตตะเลงพ่ายปรากฏความเชื่อหลายประการดังนี้
๑. ๑ ความเชื่อเรื่องความฝัน เช่น ตอนที่สมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงพระสุบินว่า ทรงต่อสู้กับจระเข้ใหญ่ และพระองค์สามารถสังหารจระเข้ตาย จึงโปรดให้โหรทำนายพระสุบิน ซึ่งโหรทำนายว่าพระองค์จะชนะศึกหงสาวดี
๑.๒ ความเชื่อเรื่องโชคลางและการมีเคราะห์ ปรากฏให้เห็นหลายตอน ทั้งตอนที่พระมหาอุปราชากราบทูลพระราชบิดาว่าพระองค์กำลังมีเคราะห์ ไม่ควรออกรบจนพระราชบิดากริ้ว และเมื่อพระมหาอุปราชา ต้องฝืนพระทัยนำกองทัพไปตีกรุงศรีอยุธยาก็เกิดลางร้ายขึ้น
๑.๓ ความเชื่อเรื่องสวรรค์และเทวดา เช่น ตอนที่สมเด็จพระนเรศวรมหาราชมีพระราชดำรัสกับเทพยดาบนสวรรค์ในขณะที่ทรงอยู่ในวงล้อมข้าศึก และเกิดฝุ่นฟุ้งตลบมืดครึ้มไปทั่วท้องฟ้า
๒ คุณค่าด้านวรรณศิลป์
๒.๑ การเล่นเสียงสัมผัสพยัญชนะ
๑) สัมผัสในวรรค
๒) สัมผัสระหว่างวรรค
๒.๒ การเล่นคำ
๑) ซำ้าคำเพื่อเน้นความ
๒) ใช้คำพ้องเสียง เพื่อให้เกิดเสียงไพเราะและความหมายกินใจ
๒.๓ การหลากคำ คือ การเลือกสรรคำต่างๆ ที่มีความหมายเหมือนกันมาใช้ในคำประพันธ์ เพื่อเน้นความและให้เกิดความไพเราะ นอกจากนี้ ยังเป็นการแสดงถึงความสามารถของกวี ซึ่งในลิลิตตะเลงพ่าย กวีใช้การหลากคำมากมาย เช่น คำที่มีความหมายถึงพระมหากษัตริย์ ข้าศึก รบ
๒.๔ การใช้โวหารภาพพจน์
๑) อุปมา คือ การเปรียบเทียบสิ่งหนึ่งเหมือนอีกสิ่งหนึ่ง จะมีคำว่า ดุจ ประดุจ ดั่ง เพียง ราว พ่าง ฯลฯ ดังที่กวีเปรียบเทีบการสู้รบระหว่างสมเด็จพระนเรศวรมหาราชกับพระมหาอุปราชาว่ายิ่งใหญ่และงดงามเหมือนกับการสู้รบระหว่างพระอินทรกับท้าวไพจิตราสูร และการสู้รบระหว่างพระรามและทศกัณฐ์
๒) อุปลักษณ์ คือ การเปรียบสิ่งหนึ่งเป็นอีกสิ่งหนึ่ง จะมีคำว่า เป็น คือ ดังที่กวีเปรียบช้างทรง
ของสมเด็จพระนเรศวรมหาราชเป็นช้างสมิทธิมาตงค์ ซึ่งเป็นช้างทรงของพระอินทร์ และเปรียบช้างทรงของพระมหาอุปราชาเป็นช้างคีรีเมขล์ ซึ่งเป็นช้างของพญาวสวัตดีมาร
๓) นามนัย คือ การใช้คุณสมบัติหรือส่วนประกอบสำคัญของสิ่งนั้น กล่าวแทนสิ่งนั้นทั้งหมด เช่น ตอนที่พระเจ้ากรุงหงสาวดีตรัสถึงกรุงศรีอยุธยาว่า สมเด็จพระนเรศวรมหาราชกับสมเด็จพระเอกาทศรถอาจจะชิงราชบัลลังก์กัน
๒.๕ การใช้คำที่ก่อให้เกิดจินตภาพ คือ การใช้ถ้อยคำมาเรียงร้อยให้ผู้อ่านเห็นภาพอย่างชัดเจน เช่น ภาพการต่อสู้บนหลังช้างระหว่างสมเด็จพระนเรศวรมหาราชกับพระมหาอุปราชาที่ต่างก็มีพระปรีชาสามารถทั้งสองพระองค์ ให้นักเรียนสังเกตคำที่แสดงการเคลื่อนไหวอันคล่องแคล่วว่องไว ประหนึ่งได้เห็นการต่อสู้อยู่ตรงหน้า
๒.๖ การใช้พรรณาแนวนิราศ คือ การพรรณนาการเดินทาง และรำพันถึงนางอันเป็นที่รัก เห็นได้จากตอนที่พระมหาอุปราชาเสด็จไปรบแล้วรำพันถึงนางสนม
๓ คุณค่าด้านอารมณ์ นับเป็นความสามารถของกวีในการถ่ายทอดอารมณ์ความรู้สึกของตัวละครและ เหตุการณ์มายังผู้อ่าน ให้รู้สึกคล้อยตามไปกับเรื่องได้อย่างแท้จริง
๔ คุณค่าด้านคุณธรรม ลิลิตตะเลงพ่ายเป็นวรรณคดีที่ทำให้ผู้อ่านภาคภูมิใจในบรรพบุรุษไทย ที่เสียสละเลือดเนื้อและชีวิตเพื่อปกป้องผืนแผ่นดินไทย และช่วยปลุกใจให้คนไทยรักชาติ