Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
การพยาบาลเด็กที่มีปัญหา เซลเจริญผิดปกติ, อ้างอิง, นางสาว ดารารัตน์ ชูทอง…
การพยาบาลเด็กที่มีปัญหา
เซลเจริญผิดปกติ
มะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเฉียบพลัน
(acute lymphoblastic leaukemia
ชนิดของมะเร็งเมล็ดเลือดขาว
เฉียบพลันชนิด AML (Acute myelogenous leukemia
พบได้ในผู้ใหญ่มากกว่าในเด็ก และพบในผู้ชายบ่อยกว่าผู้หญิง
เรื้อรังชนิด CLL (Chronic lymphocytic leukemia
พบได้บ่อยในผู้ใหญ่ และมีความชุกของโรคมากขึ้นตามอายุ
เฉียบพลันชนิด ALL (Acute lymphoblastic leukemia
เป็นชนิดที่พบได้ในทุกช่วงอายุ ทั้งในเด็กและผู้ใหญ่แต่พบได้บ่อยที่สุดในเด็กอายุ2-5 ปี
เรื้อรังชนิด CML (Chronic myelogenous leukemia
พบได้น้อย พบได้ทั้งในเด็กและผู้ใหญ่ ในผู้ป่วยเด็กนั้นประมาณ 80%
มักพบในเด็กอายุมากกว่า 4 ปี
สาเหตุ
ปัจจัยทางด้านสิ่งแวดล้อม
การมีประวัติได้รับยาเคมีบำบัดในการรักษาโรคมะเร็งชนิดอื่นมาก่อน
อาจเกิดจากการได้รับสารเคมีต่างๆ ที่เป็นพิษจากสิ่งแวดล้อม
หรือจากควันบุหรี่และการสูบบุหรี่
การมีประวัติได้รับสีไออนไนซ
ปัจจัยทางพันธุกรรม
ครอบครัวที่มีสมาชิกเป็นโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวเฉียบพลันชนิด ALL
ในฝาแฝดที่เป็ นโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวพบว่าจะท าให้ฝาแฝดอีกคนหนึ่งมีโอกาสเป็นโรคนี้ได้ประมาณ 25%
เด็กที่เป็นดาวน์ซินโดรม พบว่าจะมีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวเฉียบพลัน
พบบ่อยที่สุดในเด็ก
พบมากในช่วงอายุ 2-5 ปี
Leukemia
มะเร็งของระบบโลหิต เกิดจากความผิดปกติของ
เซลล์ต้นกำเนิด(Stem cell) ที่อยู่ในไขกระดูก
เม็ดเลือดขาวตัวอ่อนมีจ านวนเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วทั่ว
ร่างกายทำให้การสร้างเม็ดเลือดแดงและเกร็ดเลือดลดลง
เกิดอาการซีด เลือดออก และติดเชื้อได้ง่าย
พบบ่อยที่สุดในเด็กคือมะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเฉียบพลัน (Acute
lymphoblastic leukemia ,ALL)
acute lymphoblastic leukemia
B-cell lymphoblastic leukemia
T-cell lymphoblastic leukemia
การวินิจฉัย
เจาะเลือดตรวจหาเซลล์เม็ดเลือดตัวอ่อนของเม็ดเลือดขาว Blast cell
ทำการยืนยันโดยการเจาะไขกระดูก Bone marrow Transplanted เพื่อ
ดูให้ชัดเจนอีกครั้งว่ามีการแบ่งตัวที่ผิดปกติในไขกระดูกจริงหรือไม
อาการ
เลือดออกง่าย เพราะมะเร็งเม็ดเลือดขาวจะมีเกร็ดเลือดต่ำ จึงท าให้
เลือดออกง่าย เช่น ออกตามไรฟัน มีจ ่าเขียวขึ้นบนตามตัว
มีเม็ดเลือดขาวปริมาณมากแต่ทำหน้าที่ไม่ได้ต่อสู้เชื้อโรคไม่ได้ ผู้ป่วยจึงติดเชื้อง่าย
อาการแรก
เบื่ออาหาร น้ำหนักลด ซีด อ่อนเพลียง่าย
มะเร็งต่อมน้ำเหลืองLymphoma
แนวทางการรักษาในปัจจุบัน
การฉายรังสี(Radiation Therapy) ค
การรักษาด้วยการปลูกถ่ายเซลล์ต้นเนิด
การใช้ยาเคมีบ้าบัด (Chemotherapy)
อาการ
มีไข้ หนาว สั่น เหงื่อออกมากตอนกลางคืน
ไอเรื้อรัง หายใจไม่สะดวก ต่อทอนซิลโต
ปวดศีรษะ
จะคลำพบก้อนที่บริเวณต่าง ๆ เช่น คอ รักแร้
ขาหนีบ หรือเต้านม แต่จะไม่มีอาการเจ็บ
อาการในระยะลุกลาม
ซีด มีเลือดออกง่าย
ในรายที่เป็นมะเร็งต่อมน้ าเหลืองเกิดขึ้นภายในช่องท้องผู้ป่วยจะมีอาการแน่นท้อง หรืออาหารไม่ย่อย ท้องโตขึ้นจากการมีน้ำในช่องท้อง
การวินิจฉัย
การตรวจไขกระดูก เพื่อประเมินว่ามีการกระจายเข้าไปในไขกระดูกหรือไม
เอกซเรย์คอมพิวเตอร์(CT scan)
การตัดชิ้นเนื้อเพื่อตรวจทางพยาธิวิทยา (Biopsy)
เอกซเรย์คลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (MRI)
ระบบน้ำเหลือง (Lymphoma System)
ประกอบด้วย อวัยวะที่เกี่ยวกับน้ำเหลือง
ได้แก่ ม้าม,ไขกระดูก, ต่อมทอนซิล, ต่อมไทมัส
ความผิดปกติของเม็ดเลือดขาวเหล่านี้ ทำให้เกิดเป็นมะเร็งต่อมน้ าเหลืองขึ้น การทำหน้าที่ก็จะผิดปกติ
ตำแหน่งที่พบบ่อย คือต่อมน้ำเหลืองบริเวณคอ(Cervical Lympnode)
มะเร็งไต
การตอบสนองต่อการรักษาจะไม่ดี
อาการนำที่มาพบแพทย์ ได้แก่ มีก้อนในท้อง ท้องโต ปวดท้อง อาการอื่นๆได้แก่ ตาโปนมีรอยช้ำรอบตา(raccoon eyes) มีไข้ ปวดกระดูกตำแหน่งที่พบก้อนครั้งแรกมากที่สุดคือต่อมหมวกไต
มีอัตราการตายสูง
เป็นเนื้องอกที่มีต้นกำเนิดมาจากเซลล์ของระบบประสาท(Neural crest)
สามารถเกิดบริเวณใดก็ได้ที่มีเนื้อเยื่อ Sympathetic nerve
ภาวะที่เนื้อไตชั้นพาเรนไคมา(Parenchyma) มีการ
เจริญผิดปกติจนกลายเป็นก้อนเนื้องอกภายในเนื้อไต
จะไม่ให้คลำบ่อย เพราะอาจทำให้ก้อนแตก หรืออาจเกิดการแพร่กระจายของมะเร็ง
เป็นเนื้องอกชนิดร้ายแรงที่พบได้บ่อยในเด็กอายุน้อยกว่า 5 ปี
การดูแลเด็กที่ได้รับยาเคมีบำบัด
ความผิดปกติของ electrolyte
ภาวะฟอสเฟตในเลือดสูง มักพบในช่วง 24-48 ชั่วโมงหลังการได้รับการรักษาโรคมะเร็ง โดยเป็น
สาเหตุที่เกิดภาวะแคลเซียมในเลือดต่ำตามมา ส่งให้เกิดการชักเกร็ง
.ภาวะกรดยูริกในเลือดสูง มักพบในช่วง 48 – 72 ชั่วโมงหลังการได้รับการรักษาโรคมะเร็ง ซึ่งเกิดจาก
การสลายของกรดนิวคลีอิก กลุ่มพิวรีน (purine)
ภาวะโพแทสเซียมในเลือดสูง มักพบในช่วง 12-24 ชั่วโมงหลังการได้รับการรักษาโรคมะเร็ง และมัก
พบความผิดปกติแรกที่สังเกตได้ใน TLS
อาการและอาการแสดง
ภาวะกรดยูริกในเลือดสูงอาจพบภาวะง่วงซึม (lethargy) และ
อาการและอาการแสดงของภาวะทางเดินปัสสาวะอุดตัน
การวางแผนการดูแลผู้ป่วยที่ได้รับยาเคมีบำบัด
การดูแลผู้ป่วยหลังได้รับยาเคมีบำบัดผ่านเข้าทางช่องไขสันหลัง( Intrathecal:IT) เป็นการให้ยาเคมี
บำบัดผ่านเข้าในช่องไขสันหลัง เพื่อให้ยาสามารถเข้าไปฆ่าเซลมะเร็งที่อยู่ในระบบประสาทส่วนกลาง
รับประทานอาหารที่สุกใหม่ Low Bacterial Dietโดยให้มีคุณค่าครบถ้วน แคลอรีและโปรตีนสูง งด
อาหารที่ลวก ย่าง รวมทั้งผักสด ผลไม้ที่มีเปลือกบาง
การดูแลป้องกันการเกิดแผลในปาก ปัญหาการเกิดแผลในปากเกิดขึ้นเนื่องจาก Cell เยื่อบุช่องปาก
ถูกท าลายด้วยยาเคมีบำบัด ส่งผลทำให้ไม่มีเยื่อบุช่องปากที่จะคอยป้องกันการติดเชื้อ จึงเกิดการติดเชื้อได้ง่าย
การดูแลปัญหาซีด ผู้ป่วยเด็กที่ได้รับยาเคมีบำบัดจะเกิดภาวะแทรกซ้อนคือไขกระดูกถูกกด มีผลต่อ
การสร้างเม็ดเลือดทำให้เม็ดเลือดลดน้อยลง ถ้าเม็ดเลือดแดงลดลงผู้ป่วยจะมีภาวะซีด
การดูแลป้องกันเลือดออกง่ายหยุดยาก เนื่องจากการสร้างเกร็ดเลือดลดลง ผู้ป่วยจึงเสี่ยงเลือดออก
ง่ายหยุดยา แพทย์อาจมีแผนการรักษาให้ Platlet concentration หลักการให้คือให้หมดภายใน ½ -1 ชั่วโมง
การใช้ยาต้านเชื้อรา (antifungal therapy)
ผู้ป่วยที่มีภาวะนิวโทรพีเนียนานกว่า 1 สัปดาห์ มีโอกาสเกิด systemic fungal infectionสูง ดังนั้นผู้ป่วยที่มี febrile neutropenia นานกว่า 5 วันและไม่มีแนวโน้มที่ภาวะนิวโทรพีเนียจะดีขึ้น แพทย์จะพิจารณาให้ยาต้านเชื้อรา
ผลข้างเคียงของยาเคมีบำบัด
ผลต่อระบบผิวหนัง
ทำให้ผมร่วง หลังจากได้ยาไปแล้ว 2-3 สัปดาห์และจะงอกขึ้นมาใหม่หลังหยุดยา2-3 เดือน หรือบางตำราบอกว่า 5 เดือน
ระบบทางเดินปัสสาวะ ระบบทางเดินปัสสาวะ
ยาเคมีบ าบัดส่วนใหญ่จะถูกขับออกทางไต ยาบาง
ชนิดก็มีฤทธิ์ทำลายไต ท่อไต กระเพาะปัสสาวะ
ผลต่อระบบทางเดินอาหาร
ทำให้มีอาการเบื่ออาหาร คลื่นไส้อาเจียน แผลในปากและคอ ปวดท้อง
ตับ
ยาเคมีบำบัดส่วนใหญ่จะถูกย่อยสลายที่ตับและยาเคมีบำบัดบางชนิดมีฤทธิ์ทำลายตับ
ผลต่อระบบเลือด ทำให้ไขกระดูกผลิตเซลล์เม็ดเลือดต่างๆ ได้น้อยลง
เม็ดเลือดขาวต่ำ(Leukopenia) ประเมินได้จากค่า ANC : absolute neutrophil count
เม็ดเลือดขาวต่ำปานกลาง ANC 500-1000 เซลล์/ลบ.มม
เม็ดเลือดขาวต่ำรุนแรง ANC ต่ ากว่า 500 เซลล์/ลบ.มม.ผู้ป่วยจะเสี่ยงต่อการติดเชื้อที่รุนแรง
มากขึ้น ในรายที่ ANC ต่่ำกว่า 100 เซลล์/ลบ.มม
เม็ดเลือดขาวต่ำเล็กน้อย ANC 1000-1500 เซลล์/ลบ.มม.เป็นภาวะที่เม็ดเลือดขาวต่ำ
เล็กน้อย ผู้ป่วยจะเสี่ยงต่อการติดเชื้อเพิ่มมากขึ้น
เกร็ดเลือดต่่ำ (thrombocytopenia) เป็นภาวะที่ผู้ป่วยมีเกล็ดเลือดน้อยกว่า 100,000/mm3
ส่งผลให้เกิดภาวะเลือดออกง่ายกว่าปกต
เม็ดเลือดแดง : RBC ผู้ป่วยที่ได้รับยาเคมีบ าบัดจะมีภาวะซีด (Anemia) แพทย์อาจพิจารณาให้
เลือดเมื่อระดับค่า Hb อยู่ที่ 8-10 gm/dl
ยาเคมีบำบัดเป็นยาที่มีฤทธิ์ในการทำลาย และควบคุมการเจริญเติบโตของเซลล์ต่างๆ ในร่างกายโดย
มุ่งหวังที่จะทำลายเซลล์มะเร็ง
การใช้ granulocyte colony-stimulating factor(G-CSF)
การใช้ G-CSF อาจจะช่วยลดระยะเวลาของการเกิดภาวะนิวโทรพีเนีย หลังการได้รับยาเคมีบ าบัด โดย
ช่วยให้มีการผลิตเม็ดเลือดขาวนิวโทรฟิล ได้เร็วกว่าที่ร่างกายจะผลิตได้เอง
ระยะรักษาเคมีบำบัด
ระยะให้ยาแบบเต็มที่ (intensive or consolidation
phase)ให้ยาหลายชนิดร่วมกันภายหลังที่ผู้ป่วยอยู่ในระยะ
โรคสงบแล้ว เพื่อให้ยาทำลายเซลล์มะเร็งให้เหลือน้อยที่สุด
ระยะป้องกันโรคเข้าสู่ระบบประสาทส่วนกลาง (CNS
prophylaxis phase)ให้ยาเพื่อป้องกันไม่ให้โรคลุกลามเข้าสู่ระบบประสาทส่วนกลาง เพราะผู้ป่วยโดยทั่วไปหลังการให้ยา มักมีโอกาสกลับเป็นโรคอีกครั้ง
ระยะชักนำให้โรคสงบ (induction phase)ให้ยาเพื่อทำลายเซลล์ในเวลาอันสั้นให้มากที่สุดและมีอันตรายต่อเซลล์ปกติให้น้อยที่สุด ทำให้ไขกระดูกสามารถสร้างเซลล์เม็ดเลือดขาวได้ตามปกติ
ระยะควบคุมโรคสงบ (maintenance phase or
continuation therapy)ให้ยาเพื่อควบคุม และรักษาโรคอย่างถาวร
วิธีการให้ยาเคมีบำบัด it im iv
ทางกล้ามเนื้อ หลังฉีดต้องระวัง
เลือดออก
ทางหลอดเลือดดำ vein ต้องระวังการรั่วของยาออกนอกหลอดเลือด
ทางช่องไขสันหลัง
intrathecal
การรักษาประคับประคอง
การรักษาทดแทน (Replacement therapy) ด้วยการให้เลือดเพื่อให้ระดับฮีโมโกลบินไม่น้อยกว่า 7-8 กรัม/ดล.ในระยะแรกก่อนโรคสงบ
การรักษาด้วยเกร็ดเลือด หากผู้ป่วยมีเลือดออกจากจำนวนเกร็ดเลือดต่ำ จำเป็นต้องให้เกร็ดเลือดก่อน ก่อนการให้ยา
การรักษาโรคแทรกซ้อน และอาการข้างเคียงจากการให้ยา
ยาเคมีบำบัด
Ondasetron(onsia) ป้องกันอาการคลื่นไส้อาเจียน
Cytarabine(ARA-C) รักษามะเร็งชนิด Acute lymphoblastic
Mesna ป้องกันภาวะเลือดออกในผู้ป่วยกระเพาะปัสสาวะ
อักเสบที่มีสาเหตุมาจากยารักษามะเร็ง
[Cyclophosphamide] รักษามะเร็งเม็ดเลือดขาว ส่งผลทำให้เพิ่มจำนวนไม่ได้
Ceftazidime(fortum) ป้องกันการติดเชื้อเนื่องจากมีไข้
Mercaptopurine(6-MP) รักษามะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเฉียบพลัน
Bactrim ป้องกันการติดเชื้อฉวยโอกาส
Methotrexate รักษามะเร็ง Acute leukemia
Amikin ป้องกันการติดเชื้อเนื่องจากมีไข้หลังได้รับยาเคมีบำบัด
อ้างอิง
วลจันทร์ ปราบพล. (2549). แนวทาง การดูแลรักษา โรคติดเชื้อเฉียบพลัน ระบบหายใจในเด็ก. กรุงเทพฯ:
พรทิพย์ ศิริบูรณ์พิพัฒนา. (2555). การพยาบาลเด็ก เล่ม 2 (ฉบับปรับปรุง). นนทบุรี:สถาบันพระบรมราชชนก
นิตยา ไทยาภิรมย์. (2551). การสร้างเสริมสุขภาพเด็ก. เชียงใหม่: นพบุรีการพิมพ์.
นางสาว ดารารัตน์ ชูทอง 6120010430 36/1