Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

บทที่ 10 การประเมินและการดูแลภาวะสุขภาพของมารดาหลังคลอดปกติ บทที่ 11…

- - - - ปอดขยายได้ดีขึ้น อาการหายใจเหนื่อยในระยะหลังคลอดลดลง อัตราการหายใจกลับสู่ภาวะปกติ 16-24 ครั้ง/นาที
      - Case : มีอัตราการหายใจอยู่ในระดับปกติ คือ 18 ครั้ง/นาที ไม่มีภาวะหายใจลำบากหรือแน่นหน้าอก
    - - หลังคลอดปริมาณเลือดที่ออกจากหัวใจจะเพิ่มสูงขึ้น ชีพจรหลังคลอดจะต่ำลง เหลือ 60-70 ครั้ง/นาทีจะมี Stroke volume เพิ่มขึ้น การที่มีcardiac output และจะเข้าสู่ภาวะปกติความดันโลหิตไม่มีการ เปลี่ยนแปลง
      - Case : ชีพจร 74 ครั้ง/นาที ไม่มีอาการหน้ามืด วิงเวียนศีรษะ
    - - เยื่อบุโพลงมดลูก
        
        2-3 วันหลังคลอดจะแบ่งเป็น 2 ชั้น ชั้นบนน้ำคาวปลา ชั้นล่างเป็นเยื่อบุโพรงมดลูกตามปกติน้ำคาวปลา มี 3 ช่วง คือ
        
        Lochia Rubra 1-3 วัน หลังคลอด : สีแดง
        
        Lochia Serosa 4-9 วัน หลังคลอด : สีน้ำตาล ชมพู
        
        Lochia Alba 10-15 วัน หลังคลอด : สีขาวเหลือง
      - ปากมดลูก
        
        2-3 วันหลังคลอดยังคงยืดขยายได้ง่าย จะช้ าและมี รอยฉีกขาด
      - มดลูก(uterus)
        
        หลังคลอด 1 ชั่วโมงอยู่ระดับสะดือหรือสูงกว่าเล็กน้อย มดลูกจะลดลงวันละ 1/2- 1 ซม. ประมาณ 10-12 วันก็จะคลำไม่เจอ involution
        
        Case : มารดาบอกว่ามดลูกมีการหดตัวลงแต่ไม่เหมือนก่อนตั้งครรภ์ เพื่อกลับคืนสู่สภาพเดิม
      - การตกไข่และการมีประจำเดือน หลังคลอด 45 วันหรือ 1 เดือน ครึ่งประจำเดือนจึงจะมาตามปกติ
    - - มีอาการเต้านมคัดตึง รู้สึกปวดเต้านม หากลองบีบที่หัวนม จะพบน้ำเหลืองๆที่เรียกว่า นมน้ำเหลือง เรียกว่า Colostum และจะหลั่งน้ำนมแท้วันที่ 2-3 ภายหลังตั้งครรภ์
      - Case : มารดาให้บตุรดื่มนมด้วยตนเอง มารดาบอกว่าเต้านมมีขนาดใหญ่ขึ้น และรู้สึกคัดตึงเต้านม ปวดๆเต้า นม มีน้ำนมไหลดี ทารกสามารถดูดได้
    - - หลังคลอดทันทีน้ำหนักจะลดลง 4-8 kg ในระยะ 3-5 วัน ภายหลังคลอดจะลดลงอีก 2-3 kg หลังจากนั้นขึ้นอยู่กับการดูแลตนเอง
      - case : มารดาน้ำหนักลด 3 - 4 กิโลกรัม
    - - หลังคลอดใหม่รอบ ๆ รูเปิดของท่อปัสสาวะมักมีอาการบวมช้ำกระเพาะปัสสาวะมีความตึงตัวลดลงด้วยเหตุนี้ มารดาหลังคลอดจึงมักถ่ายปัสสาวะลำบาก
      - Case : สามารถถ่ายปัสสาวะได้เองหลังคลอด ลุกเดินเข้าห้องน้ำเอง ถ่ายปัสสาวะวันละ 3-4 ครั้ง ลักษณะสีเหลืองใส
    - - ไม่อยากอาหาร หลังจากนั้นจะหิวและกระหายมาก และมีอาการท้องผูก เนื่องจากการเคลื่อนไหวของลำไส้ลดลง ทานอาหารได้น้อย และอาจเกิดอาการท้องผูกได้
      - case : หลังคลอดมารดารับประทานอาหารได้ปกติ
    - - Case : ผิวหน้าไม่มีฝ้า บริเวณหน้าท้องมีลายแตก มีเส้นดำกลางหน้าท้อง
      - หลังคลอดสีของลานนมเข้มขึ้น เส้นกลางหน้าท้องและรอยแตกบริเวณหน้าท้องจะไม่หายแต่สีจะจางลง ฝ้าบริเวณใบหน้าจะค่อย ๆ จางไป ร่างกายมีการขับน้ำออกทางผิวหน้า
  - - - ระยะกึ่งพึ่งพา (Independent phase หรือ Taking hold phase) เกิดขึ้นระหว่าง 3-10 วันระยะนี้มารดาสามารถดูแลตนเองได้บ้าง ค่อยๆแข็งแรงขึ้น รู้สึกสบาย พร้อมต่อ การเรียนรู้บทบาทการเป็นมารดา สนใจตัวเองน้อยลง สนใจทารกมากขึ้น
      - ระยะอิสระ (Interdependent phase หรือ Letting go phase) เกิดหลังวันที่ 10 ของการคลอด มารดาจะเริ่มมีปฏิสัมพันธ์กับสังคมโดยยังคงห่วงใยบุตร มารดาต้องปรับตัว อยู่ 2 ประการ คือ ยอมรับความจริงว่าทารกไม่ได้เป็นส่วนหนึ่งของร่างกายตนเองแต่แยกไปเป็นอีกบุคคลหนึ่ง และมารดาต้องปรับตัวในบทบาทของการเป็นภรรยา เป็นแม่บ้าน ทิ้งบทบาทเดิมที่เป็นอิสระ
      - ระยะพึ่งพา (Dependent phase หรือ Taking phase) 1-2 วันแรกหลังคลอดมารดาจะพูดแต่เรื่องของตน ประสบการณ์การคลอด อาการอ่อนเพลีย เมื่อยล้าของตนเองมากกว่าที่จะนึกถึงทารก พฤติกรรมของมารดาอาจ เฉื่อยชาไม่ค่อยเคลื่อนไหวยอมรับความช่วยเหลือ ต้องการอาหารและการพักผ่อน
      - Case : การปรับเปลี่ยนตัวของมารดาอยู่ในระยะที่ 3 ระยะอิสระ ซึ่งได้ทำงานปกติ ตามหน้าที่ของตน ส่วนบุตรนั้นในช่วงเวลาทำงาน ก็จะฝากไว้กับย่า และทำหน้าที่ดูแลรับผิดชอบบุตร สามี และย่าในส่วนของงานบ้านต่าง ๆ
    - - ระหว่างสมาชิกในครอบครัว
        
        มารดาต้องปรับตัวเป็นภรรยา เป็นแม่บ้านการมีสัมพันธภาพระหว่างสมาชิกในครอบครัว การสร้างสัมพันธภาพระหว่างบิดา มารดา และทารกให้มีความใกล้ชิดซึ่งกันและกัน
      - ระหว่างมารดาและทารก
        
        มารดามีการสัมผัสทางร่างกายของทารก กอดทารกไว้ในอ้อมแขนแนบชิดร่างกาย พูดคุยหยอกล้อกับทารกมีการสร้าง สัมพันธภาพให้ความใกล้ชิดซึ่งกันและกันมากขึ้น
      - Case : มารดาและครอบครัวยินดีมากเพราะเป็นบุตรคนแรก และ หลานชายคนแรกของทั้งฝุายมารดาและบิดา ซึ่งมารดาและครอบครัว ต้องปรับตัวในการเลี้ยงดูบุตร โดยมียายและญาติๆคอยให้ค าแนะน าใน การปรับตัว การดูแลต่างๆ
- - - - อุณหภูมิ : 36.5 ๐C
      - ชีพจร : 74 ครั้ง/นาที
      - อัตราการหายใจ : 16 ครั้ง/นาที
      - ความดันโลหิต : 120/70 mmHg
  - - - ข้อมูลทั่วไป : อายุ 24 ปี อาชีพ : พนักงานขาย
      - ประวัติการคลอด : Normal labor
      - ประวัติการคลอด : G1P0A0
      - ประวัติการเจ็บป่วยในอดีต/ปัจจุบัน : ปฏิเสธ
- - - - มารดาหลังคลอด สภาพร่างกายยังไม่กลับสู่สภาพเดิมเหมือนก่อนตั้งครรภ์ มารดายังคงจ าเป็นที่จะต้องได้รับการนอนหลับพักผ่อนเพียงพอเพราะยังมี ความอ่อนเพลียอยู่
      - การให้คำแนะนำมารดาเมื่อกลับบ้าน
        
        ในช่วงเวลากลางคืน ควรนอนหลับพักผ่อน 6-8 ชั่วโมง
        
        หลังอาหารกลางวันควรนอนหลับ ครึ่งชั่วโมง-3 ชั่วโมง
    - - มารดามักจะง่วงนอนเนื่องจากสูญเสียพลังงานในระยะคลอด ประกอบกับการ ไม่ได้รับประทานอาหาร ท าให้มารดาพักผ่อนได้ไม่เต็มที่ และต้องตื่นมาเพื่อให้ นมบุต
      - คำแนะนำ
        
        พักผ่อนนอนหลับ โดยจัดสิ่งแวดล้อมส่งเสริมการนอนหลับ ให้ดื่มน้ำอุ่นๆ เช็ด ตวั เพื่อให้มารดาสดชื้นขึ้น
        
        ควรให้มารดาพักผ่อนบนเตียงอย่างน้อย 1 ชั่วโมง
        
        กิจกรรมใดที่ไม่จำเป็นไม่ควรให้มารดาทำในระยะนี้
      - หากมารดานอนไม่หลับ
        
        ควรหาสาเหตุ เช่น อาการปวดหลัง ปวดมดลุก ปวดแผล มีเลือกออกมาก จะต้องมีการแก้ไขสาเหตุ และรายงานแพทย์หรือพยาบาล
        
        จัดสภาพแวดล้อมให้น่าอยู่และเงียบสงบ อุณหภูมิพอเหมาะ
        มารดาหลังคลอด
  - - - ควรจัดตารางเวลาให้นมบุตร โดยเฉพาะช่วง 2-3 อาทิตย์แรก อาจต้องให้นมลูกทุก 2-3 ชั่วโมง ช่วง สัปดาห์ที่ 6 ทารกส่วนมากจะปรับเวลาตัวเองและ ให้นมทุก 4 ชั่วโมง จนเมื่อทารกอายุ 10-12 อาทิตย์ช่วงนี้ทารกส่วนมากจะเริ่มนอนหลับ
    - - ศีรษะไหล่และสะโพกของทารกควรให้อยู่ใน แนวเส้นตรง
      - ลำตัวของทารกได้รับการรองรับโดยใช้มือมารดา
      - ท้องลูกแนบชิดกับท้องแม่
      - ให้ตะแคงตัวและศีรษะของทารกให้เข้าหา และแนบชิดลำตัวแม่
    - - ท่าลูกนอนขวางบนตักแบบประยุกต์ (Modified / cross cradle hold) คล้ายท่าแรกเพียงแต่เปลี่ยนมือ โดยใช้มือข้างเดียวกับเต้านมที่ลูกดูดประคองเต้านม มืออีกข้าง รองรับต้นคอและท้ายทอยของลูกแทน ท่านี้เหมาะสำหรับนำลูกเข้าอมหัวนม จะช่วยในการควบคุมการเคลื่อนไหวของศีรษะลูกได้ดี
      - ท่าอุ้มลูกฟุตบอล (Clutch hold หรือ Football hold) ลูกอยู่ในท่ากึ่งตะแคงกึ่งนอนหงาย ขาชี้ไปทางด้านหลังของ แม่ มือแม่จับที่ต้นคอและท้ายทอยของลูก กอดลูกให้กระชับกับสีข้างแม่ ลูกดูดนมจากเต้านมข้างเดียวกับมือที่จับลูก มือ อีกข้างประคองเต้านมไว้
      - ท่าลูกนอนขวางบนตัก (Cradle hold) เป็นท่าที่อุ้มลูกวางไว้บนตัก มือและแขนประคองตัวลูกไว้ ให้ลูกนอนตะแคง เข้าหาตัวแม่ ศีรษะลูกอยู่สูงกว่าลำตัวเล็กน้อย ท้ายทอยลูกวางอยู่บริเวณแขนของแม่มืออีกข้างประคองเต้านมไว้
      - ท่านอน (Side lying position) แม่ลูกนอนตะแคงเข้า หากัน แม่นอนศีรษะสูงเล็กน้อย หลังและสะโพกตรง ให้ปาก ลูกอยู่ตรงกับหัวนมของแม่ มือที่อยู่ด้านล่างประคองตัวลูกให้ ชิดล าตัวแม่ อาจใช้ผ้าขนหนูที่ม้วนไว้หรือหมอนหนุนหลังลูก แทนแขนแม่ก็ได้ มือที่อยู่ด้านบนประคองเต้านมในช่วงแรกที่ เริ่มเอาหัวนมเข้าปากลูกเมื่อลูกดูดได้ดีก็ขยับออกได้
  - - - สำหรับมารดาหลังคลอด ทำหมันเปียก คือ การทำหมันหลังคลอดไม่เกิน 6 สัปดาห์ ท้าหมันแห้ง คือการทำหมันหลังคลอดหลัง 6 สัปดาห์
      - สำหรับเพศชาย หลังทำหมันต้องกรวดน้ำเชื้อ หลังทำจนแน่ใจว่า ไม่มีอสุจิค้างอยู่ เป็นหมันแล้ว
    - - ชนิดที่ไม่ใช้ฮอร์โมน ในรูปแบบห่วงอนามัย,ถุงยางอนามัย
      - ชนิดที่ใช้ฮอร์โมน ในรูปแบบรับประทาน, ฉีด, ฝัง ( เน้นการใช้ฮอร์โมน Progesterone เท่านั้น จะไม่มีผลต่อการหลั่งน้ำนม)