Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
บทที่ 8 ภาวะแปรปรวนทางจิตหลังคลอด (Postpartal psychiatric disorder),…
บทที่ 8 ภาวะแปรปรวนทางจิตหลังคลอด (Postpartal psychiatric disorder)
ภาวะซึมเศร้าหลังคลอด (Postpartum depression)
ภาวะซึมเศร้าหลังคลอด เป็นภาวะที่จิตใจมีความซึมเศร้าอย่างรุนแรง แตกต่างกับภาวะอารมณ์เศร้าหลังคลอด คือ ภาวะซึมเศร้าหลังคลอดจะมีความรู้สึกรุนแรงกว่า พฤติกรรมที่แสดงออกจะเปลี่ยนไปจากเดิมมาก
สาเหตุ
มารดาหลังคลอดครรภ์แรก เนื่องจากขาดประสบการณ์การเลี้ยงดูบุตร หรือได้รับประสบการณ์การคลอดที่ไม่ดี
มารดาที่มีประวัติซึมเศร้าหลังคลอด หรือมีภาวะเจ็บป่วยหลังคลอด
มีความรู้สึกสองฝักสองฝ่ายในการตั้งครรภ์
ขาดการประคับประคองจากญาติ คู่สมรส หรือสังคม
ขาดสัมพันธภาพกับบิดา มารดา หรือ คู่สมรส
มีความรู้สึกขาดความพึงพอใจในตนเอง
มีความเครียดทางจิตใจ เช่น ปัญหาชีวิตสมรส การตั้งครรภ์ไม่พึงปรารถนา
ประสบการณ์การคลอดลำบาก การบาดเจ็บจากการคลอด หรือมีปัญหาในระยะหลังคลอด
มีความเครียดทางสังคมและสิ่งแวดล้อม ได้แก่ ความกังวลในการเลี้ยงดูบุตร ปัญหาเศรษฐกิจ
มีประสบการณ์จากการคลอดในครรภ์ก่อน ๆ ไม่ดี เช่น บุตรเสียชีวิตทุกคน มีภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรงหลังคลอด ทาให้เกิดความกลัว
อาการและอาการแสดง
ระยะที่ 1
เกิดในระยะแรกหลังคลอด วันที่ 3 -10 มีอาการซึมเศร้า เสียใจ สูญเสีย เกิดจากความตื่นเต้นในการคลอด
ระยะที่ 2
เกิดในช่วง 1 - 3 เดือนหลังคลอด หญิงหลังคลอดต้องมีการปรับตัวในบทบาทของการเป็นมารดา การเลี้ยงดูบุตร พยายามรวมทารกเข้าเป็นสมาชิกในครอบครัว ในขณะที่ร่างกายมีการเปลี่ยนแปลงในระยะหลังคลอด มีอาการอ่อนเพลีย ทาให้เกิดอาการ หงุดหงิดอย่างมาก
ระยะที่ 3
อาจเกิดได้ในระยะเวลา 1 ปีหลังคลอด เกิดจากการที่หญิงหลังคลอด ได้พยายามปรับตัวแล้วแต่ยังรู้สึกสองฝักสองฝ่ายต่อการเป็นมารดา อยากทาหน้าที่ให้ดีที่สุด แต่ยังมีความอ่อนล้า ทาให้เกิดอารมณ์แปรปรวนไม่คงที่ มีความรู้สึกว่าตนไม่ได้รับการดูแลเอาใจใส่ จากบุคคลในครอบครัว ทาให้เกิดความน้อยใจอย่างมาก
การรักษา
โดยการให้ยา เช่น Isocarboxazind ( Marplan ) , Phenelzine ( Nardil ) , Amitriptyline ( Tryptanol , Saroten) เป็นต้น
การรักษาทางจิต แบบรายบุคคล หรือรายกลุ่ม
การใช้กลุ่มช่วยในการรักษา หรือให้คู่สมรสบุคคลในครอบครัวมีส่วนร่วม
ให้ข้อมูลเกี่ยวกับภาวะซึมเศร้าหลังคลอด เพื่อให้หญิงหลังคลอดได้เรียนรู้เกี่ยวกับการลดภาวะเครียด
สนับสนุนและสร้างความรู้สึกมีคุณค่าในตนเองให้แก่หญิงหลังคลอด
การพยาบาล
ให้โอกาสหญิงหลังคลอดได้ซักถาม และมีส่วนร่วมในการเตรียมตัวเพื่อเป็นมารดาที่สมบูรณ์ และการเลี้ยงบุตรที่สมบูรณ์
ดูแลให้มารดาหลังคลอดได้รับการพักผ่อนอย่างเพียงพอ
ให้มารดาได้รับความสุขสบายด้านร่างกาย บรรเทาอาการเจ็บปวด
อธิบายให้ทราบถึงการเปลี่ยนแปลงของร่างกายแจะจิตใจหลังคลอด รวมทั้งสาเหตุความไม่สุขสบาย และความแปรปรวนของอารมณ์ และจิตใจในระยะหลังคลอด และแนะนา การปฏิบัติเพื่อให้ปรับตัวได้อย่างรวดเร็ว
ดูแลช่วยเหลือและให้คาแนะนาการปฏิบัติตนในระยะหลังคลอด และการเลี้ยงดูบุตร
ส่งเสริมให้กาลังใจให้มารดารู้สึกว่าเป็นบุคคลสาคัญในการดูแลทารก โดยให้ การช่วยเหลือมารดาในการดูแลทารก เมื่อพบว่ามารดามีความยุ่งยากในการดูแลบุตร และให้มารดามีส่วนร่วมด้วย ให้คาชมเชยเมื่อมารดาสามารถปฏิบัติหรือดูแลทารกได้ถูกต้อง เพื่อเสริมสร้างความมั่นใจ
แนะนาสามี และญาติ ให้กาลังใจแก่มารดา ให้ความสนใจ เอาใจใส่ประคับประคอง เพื่อให้มารดารู้สึกว่าตนมีความสาคัญ ไม่ถูกทอดทิ้ง
จัดกลุ่มสอนเกี่ยวกับการเลี้ยงดูบุตรหลังคลอด บทบาทการเป็นบิดามารดา การเปลี่ยนแปลงการดาเนินชีวิตในระยะหลังคลอด ตั้งแต่ในระยะการตั้งครรภ์
อธิบายให้ทราบถึงอาการแสดงของภาวะซึมเศร้าหลังคลอด เพื่อให้หญิงหลังคลอดได้ประเมินตนเอง และปรึกษาแพทย์ หรือเจ้าหน้าที่สาธารณสุขเมื่อมีอาการหรือมีอาการมากขึ้น
สังเกตอาการดูแลอย่างใกล้ชิด ในรายที่มีอาการรุนแรงเพื่อป้องกันการฆ่าตัวตายจากการทาร้ายบุตร โดยสนใจคาพูดของมารดาที่แสดงออก เช่น การอาลา การฝากทารกซึ่งเป็นอาการนาก่อนการฆ่าตัวตาย ไม่ทิ้งให้มารดาอยู่ตามลาพัง
รายงานแพทย์เพื่อส่งต่อเมื่อมีอาการแสดงรุนแรง ได้แก่ ปฏิเสธบุตรตนเอง ก้าวร้าวกับบุตร ไม่สนใจบุตร
โรคจิตหลังคลอด (Postpartum psychosis)
เป็นปัญหาทางจิตที่เกิดขึ้นในระยะหลังคลอด ส่วนใหญ่เป็นอาการรุนแรงต่อเนื่อง มาจากภาวะอารมณ์เศร้า และภาวะซึมเศร้าหลังคลอด ที่ให้การดูแลรักษาล่าช้าเกินไป
สาเหตุ
มารดาที่มีภาวะเครียดจากการตั้งครรภ์ เช่น ขาดการสนับสนุนทางสังคม ขาดคู่ชีวิต คนสนิท และสถานภาพทางสังคมต่า
มารดาที่มีบุคลิกภาพแปรปรวนอยู่ก่อนการตั้งครรภ์
มีประวัติการเจ็บป่วยในครอบครัวด้วยโรคทางจิตเวช
มีการเปลี่ยนแปลงของระดับฮอร์โมนในร่างกาย ตลอดระยะการตั้งครรภ์ และ การเปลี่ยนแปลงของรอบประจาเดือน
มารดาที่มีประวัติเป็นโรคจิตหลังคลอด
มีประวัติเป็น manic-depressive ( อาการวิกลจริตสลับกับอาการเศร้าซึม )
อาการและอาการแสดง
อาการเกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว มีอาการรุนแรงทันที ได้แก่ รู้สึกยุ่งยากใจ กระสับกระส่าย นอนไม่หลับ อารมณ์เปลี่ยนแปลงง่าย สับสน ไม่มีเหตุผล สมาธิสั้น ความจาเสีย ตัดสินใจไม่ได้ หลงผิด และหวาดระแวง ประสาทหลอน
ถ้าไม่ได้รับการรักษาจะเริ่มมีอาการโรคจิตประเภทใดประเภทหนึ่ง ได้แก่ จิตเภท (schizophrenia) ,โรคจิตซึมเศร้า (psychotic depressive reaction) ,โรคจิตเนื่องจากสมองพิการ (toxic psychosis) โดยเฉพาะ ถ้าได้รับการวินิจฉัยว่าเป็น schizophrenia ร้อยละ 10 - 25 มักกลับมามีอาการอีกในระยะ ตั้งครรภ์
การรักษา
การรักษาทางกาย ได้แก่ การให้ยา antipsychotics และยา sedative , การช็อคไฟฟ้า
การรักษาทางจิต ได้แก่ การทำจิตบำบัด
การรักษาโดยการแก้ไขสิ่งแวดล้อม ได้แก่ การให้มีการสนับสนุนทางสังคม โดยเฉพาะสามีและญาติช่วยในการดูแลแบ่งเบาภาระ
การพยาบาล
ดูแลให้ได้รับความต้องการพื้นฐานประจาวัน ได้แก่ สุขภาพอนามัย ความสะอาด ให้ได้รับอาหารเพียงพอ โดยส่งเสริมกระตุ้นให้ปฏิบัติกิจวัตรประจาวันด้วยตนเอง
ให้ความเป็นกันเอง ความใกล้ชิด เพื่อให้มารดาเกิดความไว้วางใจ อบอุ่น ไม่รู้สึกโดดเดี่ยว
รับฟังหญิงหลังคลอดให้ระบายความรู้สึก และปัญหาที่มีเพื่อประเมินความรู้สึกที่เป็นจริงและให้ความเห็นอกเห็นใจ
ส่งเสริมและกระตุ้นให้เข้ากลุ่มจิตบาบัด เมื่อมีความพร้อม
อธิบายให้สามีและญาติเข้าใจและทราบถึงวิธีการรักษา ตลอดจนให้คาแนะนาถึง การปฏิบัติต่อมารดา เพื่อขอความร่วมมือ
ส่งเสริมให้มารดาของหญิงหลังคลอด ในการดูแลใกล้ชิด โดยแสดงบทบาทการเป็นมารดา และให้กาลังใจ
ดูแลให้ได้รับยาตามแผนการรักษา
สังเกตอาการที่อาจรุนแรงมากขึ้น ให้ความสนใจทุกกิจกรรมและคาพูด เพื่อป้องกันการทาร้ายตัวเอง รวมทั้งจัดสิ่งแวดล้อมให้ปลอดภัย เก็บอุปกรณ์ที่อาจทาให้เกิดอันตราย เช่น ของมีคมต่าง ๆ
ในรายที่มีประวัติซึมเศร้า หรือภาวะโรคจิตหลังคลอด หรืออาการรุนแรง ควรส่งต่อเพื่อให้คาปรึกษาจากเจ้าหน้าที่ทางสุขภาพจิต และติดตามเยี่ยมทุก 2 - 6 สัปดาห์ เพื่อประเมินอาการของโรค
การดูแลต่อที่บ้าน สามีของหญิงหลังคลอดเป็นผู้ที่ได้รับผลกระทบมากที่สุดจากภาวะนี้เพราะต้องรับหน้าที่ดูแลทั้งภรรยาและทารก รวมทั้งงานประจาของตนเอง ดังนั้นพยาบาลควรให้ความช่วยเหลือประคับประคองด้านจิตใจ ให้ข้อมูลเกี่ยวกับภาวะของโรค การรักษา และเป็นที่ปรึกษาในการดูแลทารก
แนะนำแหล่งให้ความช่วยเหลือ ได้แก่ สถานบริการด้านสาธารณสุขในชุมชน
ติดตามเยี่ยมหลังคลอด ตามความต้องการของหญิงหลังคลอด และปัญหา เน้นการมาตรวจตามแพทย์นัดทุกครั้ง
นางสาวชื่นนภา มูลนิคม รหัส 602701020