พยาธิสรีรวิทยาระบบทางเดินอาหาร
โครงสร้างของทางเดินอาหาร
1.ส่วนที่เป็นทางเดินอาหาร 2.ต่อมที่เกี่ยวข้องกับการทำงานขอGIT -ต่อมน้ำลาย-ตับอ่อน/ตับ
โรคของช่องปาก
ความพิการแต่กำเนิด (Hare Lip Cleft palate)
โรคปากแหว่งเพดานโหว่ เกิดได้ตั้งแต่ทารกอยู่ในครรภ์ ช่วงเดือน 2-3 ทำให้เกิดข้อผิดพลาดในการสร้างอวัยวะได้แก่ปากและเพดานปาก
ปากแหว่ง เกิดด้านบนริมฝีปากในลักษณะช่องว่างเล็กๆหรือเว้าเล็กน้อย เรียก ปากแหว่งไม่สมบูรณ์ or บางส่วน สาเหตุเกิดจากการเชื่อมของขากรรไกรบน
เพดานโหว่ เพดานแข็ง 2 แผ่นไม่เชื่อมกัน ส่วนมากมีปากแหว่งร่วมด้วยเพดานโหว่มักมีลิ้นไก่แฉก สาเหตุเกิดจากความบกพร่องของส่วนยื่นเพดานปากด้านข้าง(lateral palatine process)การเชื่อมของส่วนยื่นเพดาน (nasal septum) และส่วนยื่นเพดานปากกลาง(median palatine process) เพื่อเป็นเพดานปากทุติยภูมิ
แบ่งเป็น -ชนิดสมบูรณ์ รอยแยกทั้งเพดานแข๋ง/อ่อน บางครั้งอาจขากรรไกรด้วย
-ชนิดไม่สมบูรณ์ คือมีช่องอยู่ที่เพดายปากมักเป็นที่เพดานอ่อน
การอักเสบ
Gingivitis , Periodonitis , Dental caries , Aphthous ulcer , Oral candidasis (Thrush)
ฟัน เคลือบฟัน(enamel) แข็งสุก ,เนื้องอd gingiva เยื้อหุ้มกระดูกตัวฟัน gingiva= หมักหมเศษอาหรหรือหินปูน bacteria เจริญได้ดี เกิดการอักเสบ
Periodonitis อักเสบเนื้องอกรอบฟัน ทำลาย tissue ได้ ถ้าอักเสบเรื้อรังอาจทำให้เหงือกร่น (Gingival trcesstion)
Dental caris รอยโรคที่มีการทำลาาย รอยโรคที่มีการทำลายของ enamel และ dentine โรคแืรกซ้อนที่สำคัญคือ Osteomylitis และ Cellutis
Recurrent herpes lavialis เกิดจาก grped labialis เกิดตากความเป็นแผลและอาจมี secondary infection
Aphthous ulcer( Camker sore) แผลในช่องปาก เกิดซ้ำในร่างกายเป็นผลเรีนบๆ
Oral candidasis เกิดจากชื้อรา Candidasis albicans พบในเด็ก/ผู้ใหญ่
Tonsillitis Sreptococcus เกิดจาก เชื้อ steptococcus Staphylococcus พบทอลซิลดวง -chronic hypertrophic tonsillitid เกิดจากกาสังเกต tonsil เป็นๆหายๆ พบ tonsil มีขนาดใหญ่กว่า 2 ซม. เนื่องจากมี lymphoid hyperplasia
โรคของลำไส้ใหญ่
โรคต่อมต่อมน้ำลาย
Mumps เกิดจากเชื้อไวัรสกลุ่ม Paramyxovirus เป็นการอักเสบแบบ acute interstitial inflamation ติดต่อทางเสมหะ น้ำลาย มักพบในเด็ก 5-10 ปีได้
สำหรับ ผช อาจจะมีอัณฑะอักเสบ (Orchitis)
ผญ อาจจะมีรังไข่อักเสบ (Ooporitis)
อาจมีเยื่อหุ้มสมองและอักเสบร่วมด้วย(Meningoencephalis)
โรคหลอดอาหาร
ความพิการตั้งแต่กำเนิด Esophageal atresiaไม่มีส่วนนึงของหลอดอาหาร Esophagueal stenosis เป็นภาวะที่บางส่วนของหลอดอาหารตีบ
Achalasia จำนวน myrnteric gangglion ในผลังผ่าตัดทำหน้าที่ควยคุมการกดเพื่อบีบไล่อาหารที่มีจำนวนลดลงหรือไม่มี กลืนอาหารลำบาก หลอดอาหารส่วนบนจะมีผนังยางกั้นและโป่งพองออก
Esophageal varices หลอดเลือดดำโป่งพองบริเวณหลอดอาหารส่วนล่าง เป็นเส้นเลือดที่ท่ออาหาร esophagus ส่วนล่างเกิดการขยายตัวทำให้เกิดผนังของเส้นเลือดบางลงเกิดการขยายตัว เส้นเลือดบางลง งฉีกขาดง่าย ทำให้เลือดออก สาเหตุทำให้เลือดออกคือ cirrhosis หลอดเลือดดำมีลักษณะคดเคี้ยวจาก portal hypertension ทำให้เกิดแผลได้
Stomach
ความพิการแต่กำเนิด
-Doaphragmatic hernia ทำให้พบส่วนที่เป็นทางเดินอาหารอยู่ในทรวงอกได้
-Congenital pyloric strnosis
ความผิดปกติของกระเพาะอาหาร
-Gastritis
-Peptic ulcer
-Diverticular disease
Gastritis เป็นการอักเสบ gastric mucosa จากสารระคายเคือง บ่กพร่องต่อกลไกลป้องกัน
mucosa เกิดอันตรายต่อเส้นเลือด>บวม>เลือดออก>รอยลอก>เสี่ยงมะเร็ง
ชนิดกระเพาะอาหารอักเสบ
-Acute gastritis
-Chronic gastritis
-Acute gastritis
สาเหตุ=ยา แอลกอฮอล์ ติดเชื้อ
พยาธิสภาพ=เริ่มเลือดคั่งบวมของเยื่อบุอาจพบรอยโรคเรียก acute hemorrhage erosive gastritis
-Chronic gastritis สาเหตุ=การท้นกลับน้ำดี,การระคายเคืองเรื้อรัง การดื่มเหล้า ยาASA การติดเชื้อ Helicobacter pylori
รอยโรค = รอยแผลเป็น >> ลุกลามเลือดออก แผลในกระเพาะอาหาร
Peptic ulcer
ภาวะเยื่อบุกระเพาะอาหารถูกทำลาย เกิดแผล พบโรคนี้ได้ทุกวัย ตำแหน่งที่พบได้ เช่นหลอดอาหารส่วนล่าง กระเพาะอาหาร ลำไส้เล็กส่วนต้นติดกับกระเพาะอาหาร เกิดจากความเสียสุมดุลระหว่างปริมาณกรดที่หลั่งในกระเพาะอาหาร กับความต้านทานต่อกรด
โรคกระเพาะอาหารแบบเฉียบพลัน (Acute ulcer) ลักษณะแผลตื้รไม่ลึกถึงชั้นกล้ามเนื้อกระเพาะอาหาร มักพบเป็นแผลหลายจุด หายเองได้ใน 6 สัปดาห์ พบในผู็ป่วยหลังการผ่าตัดหรือโรคติดเชื้อรุนแรง
โรคกระเพาะอาหารแบบเรื้อรัง(Chronic peptic ulcer)มีลักษณะแผลลึกถึงชั้นกล้ามเนื้อ ลักษณะแผลเรื้อรัง ขอบนูนแผลหายเกิดรอยแบ่ง 2 ชนิด
แผลที่กระเพาะอาหาร(Gastric ulcer) เป็นแผลพบไดเทุกา่วนของกระเพาะอาหาร มักพบมากในผู็อายุ 40 ปีขึ้นไป ทั้งสองเพศ สาเหตุมักพบเกิดจากความสามารถในการป้องกันกรดและเปปซินของกระเพาะอาหารลดลงทำให้เกิดแผลได้ง่าย
แผลในลำไส้เล็กส่วนต้น(Duodenal ulcer) เป็นชนิดแผลเกิดบริเวณลำไส้ส่วนต้น สาเหตุจากการหลั่งของกรดที่มากขึ้น มักพบในทุกวัยโดยเฉพาะคนที่มีภาวะความเครียดสูง อารมณ์แปรปรวน รวมถึงสุราบุหรี่
สาเหตุ การติดเชื้อ Helicobacter pylori แบคทีเรียแกรมลบติดต่อโดยการกินอาหารหรือน้ำดื่มปนเปื้อนจากเชื้ออุจจาระเข้าไปในเยื่อบุกระเพาะ ระยะแรก อาจทำให้เกิดกระเพาะอาหารอักเสบ ซึ่งจะเป็นเรื้อรังนานต่อมาทำให้กลายเป็นแผล การใช้ยาที่ไม่ใช่สเตอรอยด์ ได้แก่แอสไพรินและกลุ่มยาแก้ปวดข้อ คนที่ใช้ยากลุ่มนี้ประจำจะมีโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อน เช่น เลือดออก แผลทะลุ ยาระคายต่อเยื่อบุกระเพาะอาหารโดยตรง ทำลายกลไกลการต้านต่อกรดของเยื่อบุกระเพาะอาหารและลำไส้ ปัจจัยอื่นๆ สูบบุหรี่ ความเครียด สุรา อาหารทุกชนิด เช่น รสเผ็ดจัด เปรี้ยวจัด
Peptic ulcer perforate
น้ำย่อยในกระเพาะมีฤทธิ์เป็นกรด เมื่อกระเพาะทะลุกรดในกระเพาะจะหลั่งออหมาในช่องท้อง ทำให้เยื่อบุช่องท้อง peritoneum อักเสบเรียกช่องท้องอักเสบ perutonitis ผู้ป่วยมีอาการปวดท้องอย่างมาก หากไม่ได้รับการรักษาอย่างเหมาะสมอาจจะทำให้เกิดโรคแทรกซ้อนและทำให้ผู้ป่วยเสียชีวิตได้ สาเหตุ พบมากที่สุดได้แก่ การติดเชื้อ Helicobacter pylori การใช้ยาแก้ปวดกลุ่ม NSAID
Perforate
โรคของลำไส้เล็ก
ความพิการตั้งแต่กำเนิด Congenital atresia เป็นภาวะที่ไม่มีส่วนใดส่วนหนึ่งของลำไส้เล็ก Congenital stenosis เป็นภาวะที่บางส่วนของลำไส้เล็กตีบ
Intussusception เป็นภาวะที่ลำไส้เล็กส่วนต้นถูกกลืนโดนลำไส้เล็กส่วนปลาย า่วนที่กลืนเรียก intussuscipein ส่วนที่ถูกกลืน เรียก intussusceptum พบในเด็กเล็ก โดยเฉพาะผู้ชาย
สาเหตุ ยังไม่ทราบแน่ชัดว่าเป็นสาเหตุอะไร บางรายพบว่าเกิดหลังการติดเชื้อของลำไส้หรือจากความผิดปกติเช่น ก้อนติ่งเนื้อฤ(Polyps) or Meckel's diverticulum
Intussusception adhesion การติดกันของลำไส้หรือการที่ลำไส้ติดกับอวัยวะส่วนอื่นทำให้มีการดึงรั้งลำไส้ content ผ่านไม่สะดวกเป็นมากทำให้ลำไส้อุดตันได้ สาเหตุจากการอักเสบหรือภายหลังการผ่าตัดช่องท้อง ภาวะที่สิ่งต่างๆในลำไส้ ได้แก่ น้ำอาหาร น้ำย่อยและของเหลวต่างๆในลำไส้ไม่สามารถเคลื่อนผ่านลำไส้ได้ตามปกติจึงก่อให้เกิดอาการแน่นท้อง อึดอัด ปวดท้อง ไม่ผายลม อาจเกิดจากลำไส้ไม่บีบตัวขับเคลื่อนสิ่งต่างๆในลำไส้ตามปกติเรียกว่า "Non mechanical obstruction" หรือเกิดจากช่องทางเดินในลำไส้ตีบแคบหรืออุดตันทั้งหมดเรียก"ลำไส้ตีบตัน(Mechanical obstruction)"
ความพิการแต่กำเนิด Hirschsprung's disease or Congenital megacolon
มักพบในเพศชาย พยาธิสภาพพบที่ rectum และ sigmoid colon ไม่มี gangglion cell in colon จึงไม่มี peristalsis ทำให้ content ผ่านไม่ได้ colon ส่วนที่อยู่เหนือกว่ามีผนังพนาและพองออก
ความพิการแต่กำเนิด Imperforate anus เกิดจากเนื้อเยื่อที่แยกระหว่าง rectum กับ Anus ที่ควรหายไปตั้งแต่ทารกในครรภ์อายุ 8 สัปดาห์ยังคงอยู่ เกิดภาวะลำไส้อุดตันได้
Diverticular disease การที่ mucosa ลักษณะคล้ายถุงยื่นเป็นติ่งออกจาก muscle layer ของผนัง colon มักพบในผู้สูงอายุ,รับประทานอาหารกากใยน้อย ทำให้เกิดการหนาตัวของกล้ามเนื้อรอบๆติ่ง>>เพิ่มแรงดัน>>ติ่งแตก>>abscess,peritonitis
Hemorrhoid ริดสีดวงทวารเกิดจากการโตขึ้นของกลุ่มเส้นเลือดและเนื้อเยื่อ บริเวณส่วนปลายของลำไส้ตรงที่เรียกว่า hemorrhoidal tissue <<จะมีหน้าที่ป้องกัน กล้ามเนื้อของทวารหนัก รวมทั้งหูรูด ระหว่างถ่ายอุจจาระ และช่วยให้ทวารหนักปิดสนิทได้ขณะอยู่เฉย
สาเหตุ
1.ผิดปกติของหลอดเลือดบริเวณนั้น
2.เพิ่มความดันในหลอดเลือดดำนานๆเกิดจากการเบ่งอุจจาระบ่อยๆ ยกของหนัก ยืนนานๆ รวมถึงตั้งครรภ์ ทำให้เลือดไหลกลับไม่สะดวก
โครงสร้างและสรีรวิทยาของตับ
ความผิดปกติของตับ Jaundice,Ascites,Portal hypertention,Hepatitis,Cirrhosis
หน้าที่ของตับ สร้างและหลั่งน้ำดี,ควบคุมการสร้าง สลายโปรตีน,ไขมัน,วิตามิน,ฮอร์โมน ทำการเปลี่ยนโครงสร้างและขับสารพิษและยาออกจากร่างกาย
Jaundice ระดับbilirubin ในเลือดสูงกว่าปกติสองเท่า อาการผิวหนัง ตา sclera เหลือง สาเหตุ มีการแตก RBC เพิ่มขึ้น มีความบกพร่องของเซลล์ตับในการจับ bilirubin ลดการ conjugation ของbilirubin อุดตันทางเดินน้ำดีภายในและนอก
Ascites ภาวะท้องมานเป็นการสะสมของเหลวในช่องท้อง สาเหตุรับเรื้อรัง มะเร็ง หัวใจจวาล้มเหลว ตับอ่อนอักเสบ nephrotic syndrome มีรบกวนการไหลเวียนเลือดจาก liver สู่ hepatic vein และ vena cava ภาวะ albumin ต่ำ การหลั่ง ADHสูง,Aldosterone สูง
Portal hypertention ภาวะความดันเลือดสูงในเส้นเลือดดำพอร์ตัล
1.การอุดตันที่เกิดในเส้นเลือดพอร์ตัล (Prehepatic block)
2.การอุดตันที่เกิดขึ้นในตับส่วน sinusoids (Intrahepatic sinusoidal block)
3.การอุดตันที่เกิดขึ้นในเส้นเลือดดำเฮปพาติก (Postheoatic block)
การเกิดPortal hypertention ระยะยาวทำให้เกิดปัญหา
Varices
splenomegaly
ascites
hepatic enceohalopathy
Hepatitis เป็นการอักเสบของตับเกิดจากการติดเชื้อ virus หรือ reaction จากยาและสารเคมีมีการทำลายparenchymal cell และมี transaminases (SGOT,SGPT) ปล่อยเข้ากระแสเลือด
-viral hepatitis
-Drug induce hepatitis ได้แก่ Paracetampl,Aspirin,Isoniazid
-Alcohol hepatitis
Cirrhosis เป็นความผิดปกติของตับที่เกิดจากการอักเสบมี fibrosis and have nobular regeneration ทำให้มีความผิดปกติทั้งโครงสร้างและหน้าที่ของตับ รูปร่างตับบิดเบี้นว คลำพบก้อนแข็ง เกิดการอุดตันของทางเดินน้ำดี เกิด portal hypertention
Disorders of the gall bladder
โรคในระบบทางเดินน้ำดีที่พบบ่อยได้แก่ การอุดตันและการอักเสบ นิ่วทางเดินน้ำดี (Gallstones ) หมายถึงนิ่วที่เกิดขึ้นและมีอยู่ในทางเดินน้ำดี อาจพบในถุงน้ำดี เรียก cholelithiasis ประกอบด้วย
-Choledocholithiasis นิ่วที่เกิดในทางเดินน้ำดีร่วมเกิดจากการอักเสบของท่อน้ำดี(Cholangitis)
-Hepatolithiasis นิ่วที่เกิดในทางเดินน้ำดีภายในตับ มีแคลเซียมเป็นส่วนประกอบหลักมีสีนเำตาลเรียก Brown pigment stones
-Cholecystitis การอักเาบของถุงน้ำดีจากโรคนิ่วในถุงน้ำดี
-ก้อนนิ่วจะไปอุดตันท่อน้ำดี ส่งผลให้น้ำดีไหลออกจากถุงน้ำดีเข้าสู่ลำไส้ไม่ได้
-ความดันในถุงน้ำดีสูงขึ้นไปกดเบียดหลอดเลือดต่างๆที่หล่อเลี้ยงถุงน้ำดี
-ถุงน้ำดีจึงขาดเลือดเนื้อเยื่อถุงน้ำดีจึงเกิดการบาดเจ็บ เกิดเป็นการอักเสบขึ้น
นิ่วในทางเดินน้ำดีแบ่ง 2 ชนิด
1.นิ่วที่ประกอบด้วยโคเลสเตอรอล(Cholesterol stones)
2.นิ่วที่ประกอบด้วยบิลิรูบิน (Pigment or bilirubin stones)
Cholesterol stones พบบ่อยประมาณ 80% ของนิ่วน้ำดีทั้งหมด ลักษณะแข็งก้อนสีขาว เหลือง หรือเขียว เกิดจากการมี chlesterol เพิ่มขึ้นในน้ำดีหรือการบีบตัวของกล้ามเนื้อในถุงน้ำดีมีสมรรถภาพไม่เพียงพอจึงไม่สามรถบีบสารออกได้หมด
สาเหตุและกลไกการเกิดนิ่วในทางเดินน้ำดี
การเกิดนิ่วทางเดินน้ำดีจาก Cholesterol
-การเปลี่ยนแปลงอัตราส่วนความเข้มข้นในน้ำดี
-การไม่เคลื่อนที่ของน้ำดี
Pigment or bilirubin stones มีขนาดเล็กกว่าและมีสีคล้ำกว่าชนิดที่เกิดจากคอเลสเตอรอล มักพบในผู้ป่วยโรคตับแข็งผู้ป่วยที่มีความผิดปกติของเลือดเช่น โรคโลหิตจางธาลัสซีเมีย โรคโลหิตจางจากการขาดเอนไซม์ G6PD
การเกิดนิ่วทางเดินน้ำดีจากบิลิรูบิน
-เกิดจากการมี unconjugated billrubin เพิ่มมากขึ้นในน้ำดี เนื้องจากมีการทำลายเม็ดเลือดแดงมากผิดปกติ หรือมีการอักเสบถุงน้ำดีและท่อน้ำดีเรื้อรัง
ความผิดปกติในหน้าที่ตับอ่อน(Disorders of the pancreas)
ความมผิดปกติของตับอ่อนมักแสดงอาการออกมาเมื่อความผิดปกตินั้นได้ลุกลามไปมากแล้ว
1.ตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน(Acute pancreatitis)
2.ตับอ่อนอักเสบเรื้อรัง(Chronic pancreatitis)
สาเหตุและกลไกลการเกิดตับอ่อนอักเสบ Acute pancreatitis
-เกิดจากท่อในตับอ่อนได้รับบาดเจ็บหรือมีการแตกน้ำย่อยจากตับอ่อนจะย่อยเนื้อเยื่อตนเอง
-การอุดตันทางเดินน้ำดี ทำให้น้ำดีไหลเข้าสู่ตับอ่อน
-แอลกอฮอล์ทำให้ตับอ่อนหลั่งน้ำย่อยมากขึ้นและทำให้ Oddi sphinctor หดเกร็ง
Chronic pancreatitis มักมีความสัมพันธ์กับการดื่มเหล้า สูบบุหรี่ รับประทานอาหารมัน ภาวะแคลเซียมในเลือดสูงการอุดตันท่อในตับอ่อนเป็นเวลานาน ตับอ่อนอักเสบเรื้อรังจะมีลักษณะความผิดปกติของโครงสร้างและหน้าที่อย่างต่อเนื้องแบ่งออกเป็น 2 ชนิด
1.Chronic calcifying pancreatitis มักพบในผู้ป่วยโรคพิษสุราเรื้อรัง
2.Chronic obstructive pancreatitis มีความสัมพันธ์กับการตีบตัน Oddi sphinctor
นางสาวอรัญญา แจ่มดวง เลขที่ 81 ห้อง 1A
รหัสนักศึกษา 623601083