Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
พยาธิสรีรวิทยา ระบบทางเดินอาหาร - Coggle Diagram
พยาธิสรีรวิทยา
ระบบทางเดินอาหาร
วัตถุประสงค์
1.อธิบายการทำงานของระบบทางเดินอาหารได้
2.บอกสาเหตุ กลไกการเกิด อาการและอาการแสดงที่เกิดขึ้นกับความผิดปกติ ของระบบทางเดินอาหารได้
โครงสร้างของทางเดินอาหาร
ส่วนที่เป็นทางเดินอาหาร
ต่อมที่เกี่ยวข้องกับการทำงานของ GIT
ต่อมน้ำลาย
ตับอ่อน / ตับ
โรคของช่องปาก
ความพิการแต่กำเนิด
โรคปากแหว่งเพดานโหว่ Hare Lip and Cleft palate
สามารถเกิดได้ตั้งแต่ทารกอยู่ในครรภ์มารด ในช่วงเดือนที่ 2 และเดือนที่ 3
ปากแหว่ง
เกิดที่ด้านบนของริมฝี ปากในลักษณะช่องว่างเล็กๆ หรือเว้าเล็กน้อย เรียกว่า ปากแหว่งไม่สมบูรณ์
ถ้ารอยแยกไปถึงจมูก เรียกว่า ปากแหว่งสมบูรณ์
สาเหตุจากการเชื่อมของขากรรไกรบนและส่วนยื่นจมูกด้านใกล้กลาง
เพดานโหว่
เป็นภาวะที่แผ่นกระดูกของกระโหลกศรีษะ ประกอบเป็น เพดานแข็ง 2 แผ่นไม่เชื่อมกัน
มักมีปากแหว่งร่วมด้วย
มักมีลิ้นไก่แฉก
สาเหตุจากความบกพร่องของการเชื่อมของส่วนยื่นเพดาน ปากด้านข้าง (lateral palatine processes),ผนังกลางจมูก (nasal septum) และ/หรือส่วนยื่นเพดานปากกลาง
แบ่งออกเป็น
ชนิดสมบูรณ์ : มีรอยแยกทั้งเพดานแข็งและเพดานอ่อน
ชนิดไม่สมบูรณ์ : มีช่องอยู่ที่เพดานปาก
การอักเสบ
ฟัน
เคลือบฟัน (enamel) : เป็นส่วนที่แข็งที่สุดของฟันมีส่วนประกอบของ แคลเซียมและฟอสเฟต
เนื้อฟัน (dentine) : เป็นส่วนที่แข็งน้อยกว่าเคลือบฟัน มีการสร้างและสลายอยู่ตลอดเวลา เป็ นชั้นที่มีเซลล์เป็นจำนวนมาก
โพรงประสาทฟัน (pulp) : เป็นที่อยู่ของเส้นเลือดที่นำอาหารมาหล่อเลี้ยงฟันและนำของเสียออกจากฟัน และมีเส้นประสาทรับความรู้สึกของฟัน
เคลือบรากฟัน (cementum) : เป็นส่วนของเนื้อเยื่อปริทัน ที่อยู่ภายในรากฟัน มีเส้นประสาทไหลเวียนมาก
เหงือก (gingiva) : เนื้อเยื่อที่หุ้มตัวฟันและกระดูกขากรรไกรไว้
Gingivitis
เศษอาหารหมักหมม หรือหินปูน
Bacteria เจริญได้ดี
เกิดการอักเสบ
Periodonitis
เป็นการอักเสบของเนื้อเยื่อที่อยู่รอบฟัน
มักเกิดที่เหงือกก่อน แล้วลุกลามทำลาย tissue
ถ้าอักเสบเรื้อรัง อาจทำให้เหงือกร่น
Dental caries
รอยโรคที่มีการท าลายสาร enamel และ dentine
โรคแทรกซ้อนที่สำคัญ คือ Osteomyelitis และ Cellulitis
Recurrent herpes labialis
เกิดจาก herpes simplex virus
ระยะแรกเป็น vesicle ขนาดเล็ก mucocutaneous junction ของริมฝีปาก
ต่อมาแตกเป็นแผล และอาจมี secondary infection
ถ้าร่างกายมีความต้านทานลดลง จะเกิดรอยโรคซ้ำ
Aphthous ulcer (Canker sore)
เป็นแผลที่เกิดซ้ำในช่องปาก
มักเป็นแผลตื้น แผลเดียวหรือหลายแผลพร้อมกัน
คลุมด้วย exudate สีเทาและรอบๆเป็นสีแดง
มักหายภายใน 1 สัปดาห์
Oral candidiasis (Thrush)
เกิดจากเชื้อรา Candida albicans
พบในเด็กเล็ก/ภูมิต้านทานต่ำ
บริเวณอักเสบจะคลุมด้วย fibro-suppurative exudate ที่มีเชื้อราปนอยู่
Tonsillitis
Acute tonsillitis
เกิดจากเชื้อ Streptococcus Staphylococcus
พบ tonsil บวมโต มี exudate สีขาวคลุมอยู่ที่ผิว
ภาวะแทรกซ้อนที่สำคัญคือ Peritonsillar abscess
Chronic hypertrophic tonsillitis
เกิดจากการอักเสบของ tonsil เป็นๆหายๆ
พบ tonsil มีขนาดใหญ่กว่า 2 ซม. เนื่องจากมีlymphoid hyperplasia
โรคของต่อมน้ำลาย
Mumps
เกิดจากการติดเชื้อไวรัส กลุ่ม Paramyxovirus
เป็นการอักเสบแบบ acute interstitial inflammation
ติดต่อกันโดยทาง น้ำลาย เสมหะ มักจะพบใน เด็กอายุ 5-10 ปี
ผู้ชายจะมีอัณฑะอักเสบ
ผู้หญิงจะมีรังไข่อักเสบ
อาจมีเยื่อหุ้มสมองและสมองอักเสบร่วมด้วย
โรคของหลอดอาหาร
ความพิการแต่กำเนิด
Esophageal atresia เป็นภาวะที่ไม่มีส่วนใดส่วนหนึ่งของหลอดอาหาร
Esophageal stenosis เป็นภาวะที่บางส่วนของหลอดอาหารตีบ
Achalasia
จำนวน myenteric ganglion cell ในผนังหลอดอาหาร ที่ทำหน้าที่ควบคุมการหดตัวเพื่อบีบไล่อาหารมี จ านวนลดลงหรือไม่มี
กลืนอาหารลำบากและสำลัก โดยเฉพาะเวลากลางคืน
หลอดอาหารส่วนบนจะมีผนังบางและโป่งออก
Esophageal varices
หลอดเลือดดำโป่งพองบริเวณหลอดอาหารส่วนล่าง
เป็นเส้นเลือดที่ท่ออาหาร esophagus ส่วนล่าง
เกิดการขยายตัว ท าให้เกิดผนังของเส้นเลือดบางลงง่ายต่อการฉีกขาดหรือแตก และมีเลือดออก
สาเหตุที่ทำให้เกิดภาวะเลือดออก คือ cirrhosis
หลอดเลือดดำมีลักษณะคดเคี้ยว จาก portal hypertension ทำให้เกิดแผลได้
กระเพาะอาหาร Stomach
ความพิการแต่กำเนิด
Diaphragmatic hernia ทำให้พบส่วนที่เป็นทางเดินอาหารอยู่ในทรวงอกได้
Congenital pyloric stenosis
ความผิดปกติของกระเพาะอาหาร
Gastritis
เป็นการอักเสบของ gastric mucosa จากสารระคายเคืองและความบกพร่องกลไกป้องกัน
mucosa เกิดอันตรายต่อเส้นเลือด→บวม →เลือดออก →รอยถลอก →เสี่ยงเป็นมะเร็ง
ชนิดกระเพาะอาหารอักเสบ
Acute gastritis
สาเหตุ ระคายเคืองจาก อาหาร ยา แอลกอฮอล์ การ
ติดเชื้อ
พยาธิสภาพเริ่มจากอาการเลือดคั่งและบวมของเยื่อบุกระเพาะอาหาร
อาจพบรอยโรคเรียก acute hemorrhagic erosive gastritis
Chronic gastritis
สาเหตุ
การท้นกลับน้ำ ดี,การระคายเคืองเรื้อรัง การดื่มเหล้า ยาASA การติดเชื้อ Helicobacter pylori
รอยโรค
รอยแผลเป็ น→ลุกลามเลือดออก แผลในกระเพาะอาหาร
Peptic ulcer
Diverticular disease
Peptic ulcer
ภาวะที่เยื่อบุกระเพาะอาหารถูกทำลาย และเกิดแผลบริเวณเยื่อบุกระเพาะ
พบโรคนี้ได้ทุกเพศทุกวัย
ตำแหน่งที่พบได้ เช่น หลอดอาหารส่วนล่าง กระเพาะอาหาร ลำไส้เล็กส่วนต้นที่ติดกับ กระเพาะอาหาร
เกิดจากความเสียสมดุลระหว่างปริมาณกรดที่หลั่งในกระเพาะอาหาร
โรคกระเพาะอาหารแบบเฉียบพลัน (Acute ulcer)
มีลักษณะเป็นแผลตื้นไม่ลึกถึงชั้นกล้ามเนื้อกระเพาะอาหาร
มักพบเป็ นแผลหลายจุดเกิดขึ้นเป็นครั้งคราว
พบมากหลังการผ่าตัดหรือมีการติดเชื้อรุนแรง
โรคกระเพาะอาหารแบบเรื้อรัง(Chronic
peptic ulcer)
มีลักษณะเป็นแผลลึกถึงชั้นกล้ามเนื้อกระเพาะอาหาร
แผลมีลักษณะเรื้อรัง ขอบแผลนูนบวม เมื่อแผลหายจะเกิดรอยแผลเป็น
แบ่งเป็น 2 ชนิด
แผลที่กระเพาะอาหาร(Gastric ulcer)
เป็นแผลที่พบได้ในทุกส่วนของกระเพาะอาหารทั้งส่วน กระเพาะอาหาร ฟันดัส ไพโรริก และแอนทรัม
พบมาก อายุ 40 ปีขึ้นไป ทั้งชายและหญิง
สาเหตุมักพบเกิดจากความสามารถในการป้องกันกรด และเปปซินของกระเพาะอาหารลดล
แผลในลำไส้เล็กส่วนต้น (Duodenal ulcer)
เป็นชนิดที่มีแผลเกิดบริเวณลำไส้เล็กส่วนต้น
สาเหตุจากการหลั่งกรดที่มากขึ้น
มักพบในทุกวัย โดยเฉพาะคนที่มีภาวะความเครียดสูง อารมรณ์แปรปรวน
สาเหตุ
การติดเชื้อ Helicobacter pylori แบคทีเรียแกรมลบ
ติดต่อโดยการกินอาหารหรือน้ำอุจดื่มที่ปนเปื้อนเชื้อจากอุจจาระของผู้ติดเชื้อ
ระยะแรก อาจทำให้เกิดกระเพาะอาหารอักเสบ
การใช้ยาต้านอักเสบที่ไม่ใช่สเตอรอยด์
ยาจะระคายต่อเยื่อบุกระเพาะอาหารโดยตรง และทำลายกลไกในการต้านทานต่อกรดของเยื่อบุกระเพาะอาหารและลำไส้
ปัจจัยเสี่ยงอื่น ๆ
การสูบบุหรี่
แอลกอฮอล์
ความเครียดทางอารมณ์
พบมากที่สุด
การติดเชื้อ Helicobacter pylori
การใช้ยาแก้ปวดกลุ่ม NSAID
Peptic ulcer perforate
น้ำย่อยในกระเพาะมีฤทธิ์เป็นกรด
ผู้ป่วยมีอาการปวดท้องอย่างมาก หากกไม่ได้รับการรักษาอาจะเกิดโรคแทรกซ้อนและทำให้เสียชีวิตได้
โรคของลำไส้เล็ก
ความพิการแต่กำเนิด
Congenital atresia เป็นภาวะที่ไม่มีส่วน ใดส่วนหนึ่งของลำไส้เล็ก
Congenital stenosis เป็นภาวะที่บางส่วนของลำไส้เล็กตีบ
Intussusception
ภาวะที่ลำไส้ส่วนต้นถูกกลืนโดยลำไส้ส่วนปลาย
ส่วนที่กลืน เรียก intussuscipien
ส่วนที่ถูกกลืน เรียกว่า intussusceptum
พบในเด็กผู้ชาย
สาเหตุ
ยังไม่ทราบว่าอะไรเป็นสาเหตุ
เกิดหลังการติดเชื้อของลำไส้
Intestinal adhesion
การติดกันของลำไส้ ทำให้มีการดึงรั้งล าไส้
Content ผ่านไม่สะดวก
สาเหตุจากการอักเสบหรือภายหลังการผ่าตัดในช่องท้อง
Intestinal obstruction
ภาวะที่สิ่งต่างๆในลำไส้ได้แก่ น้ำ อาหาร น้ำย่อย ไม่สามารถเคลื่อนผ่านลำไส้ได้ตามปกติ
เกิดอาการ แน่นท้อง อัด ปวดท้อง คลื่นไส้อาเจียน และไม่ผายลม
อาจเกิดจากลำไส้ไม่บีบตัวขับเคลื่อนสิ่งต่างๆใน ลำไส้ตามปกติ เรียก “ภาวะลำไส้อืด (Paralytic ileus)
เกิดจากช่องทางเดินในลำไส้ตีบแคบ หรืออุด ตันทั้งหมด เรียก “ลำไส้ตีบตัน (Mechanical obstruction)”
โรคของลำไส้ใหญ่
ความพิการแต่กำเนิด
Hirschsprung’s disease or Congenital megacolon
พบในเพศชาย
พยาธิสภาพพบที่ rectum และ sigmoid colon
ไม่มี ganglion cell ใน colonจึงไม่มี peristalsis ท าให้ content ผ่านไม่ได้
Imperforate anus
เกิดจากเนื้อเยื่อที่แยกระหว่าง rectum กับ Anus
เกิดภาวะลำไส้อุดตันได้
Diverticular disease
mucosa มีลักษณะคล้ายถุงยื่นเป็นติ่ง ออกไปจาก muscle layer ของผนัง colon
พบในผู้สูงอายุ
เกิดการหนาตัวของกล้ามเนื้อรอบๆติ่ง→เพิ่มแรงดัน →ติ่งแตก →abscess, peritonitis
Hemorrhoid
ริดสีดวงทวาร เกิดจากการโตขึ้นของกลุ่มเส้นเลือด
hemorrhoidal tissue จะมีหน้าที่ ป้องกัน กล้ามเนื้อของทวารหนักรวมทั้งหูรูด ระหว่างถ่ายอุจจาระ
สาเหตุ
ความผิดปกติของหลอดเลือดบริเวณนั้น
การเพิ่มความดันในหลอดเลือดดำนานๆ จากการเบ่งอุจจาระบ่อยๆ
โครงสร้างและสรีรวิทยาของตับ
หน้าที่ของตับ
สร้างและหลั่งน้ำดี
ควบคุมการสร้างและสลายคาร์โบไฮเดรท
ควบคุมการสร้างและสลายโปรตีน
ควบคุมการสร้างและสลายไขมัน
ควบคุมการสร้างและสลายวิตามิน
มีการสลายและขับออกของฮอร์โมน
ทำการเปลี่ยนโครงสร้างและขับสารพิษและยาออกจากร่างกาย
ความผิดปกติของตับ
Jaundice
สูระดับ bilirubin ในเลือดสูงกว่าปกติ 2 เท่า
อาการ ผิวหนัง ตา sclera เหลือง
สาเหตุ มีการแตก RBC เพิ่มขึ้น
มีความบกพร่องของเซลล์ตับในการจับ bilirubin
ลดการconjugation ของ bilirubin
มีการอุดตันของทางเดินน้ำดีทั้งภายในและภายนอกตับ
Ascites
ภาวะท้องมานเป็นการสะสมของเหลวในช่องท้อง
มีการรบกวนการไหลเวียนเลือดจาก liver สู่ hepatic vein
ภาวะalbumin ต่ำ
การหลั่งADH↑,Aldosterone ↑
ภาวะความดันเลือดสูงในเส้นเลือดดำพอร์ตัล (Portal hypertension)
การอุดตันที่เกิดในเส้นเลือดพอร์ตัล (Prehepatic block)
การอุดตันที่เกิดขึ้นในตับส่วน sinusoids
(Intrahepatic sinusoidal block)
การอุดตันที่เกิดขึ้นในเส้นเลือดดำเฮปพาติก (Posthepatic block)
Portal hypertention ระยะยาวทำให้เกิดปัญหา
Hepatitis
เป็นการอักเสบของตับเกิดจากการติดเชื้อ virus
Viral hepatitis
Drug induce hepatitis ได้แก่ Paracetamol
Alcohol hepatitis
Cirrhosis
ความผิดปกติของตับที่เกิดจากการอักเสบมี fibrosis และมี nodular regeneration
ตับรูปร่างบิดเบี้้ยว
Disorders of the gall bladder
โรคในระบบทางเดินน้ำดีที่พบบ่อย
พบบ่อย
การอุดตันและการอักเสบ
นิ่วในทางเดินน้ำดี
หมายถึง นิ่วที่เกิดขึ้นที่มีอยู่ในทางเดินน้ำดี
Choledocholithiasis นิ่วที่เกิดในทางเดินน้ำดีร่วม เกิดจากการอักเสบของท่อน้ำดี
hepatolithiasis นิ่วที่เกิดในทางเดินน้ำดีภายในตับ มีแคลเซียมเป็นส่วนประกอบ
Cholecystitis การอักเสบของถุงน้ำดีจากโรคนิ่วในถุงน้ำดี
ก้อนนิ่วจะไปอุดตันท่อน้ำดีส่งผลให้น้ำดีไหล ออกจากุงน้ำดีเข้าสู่ลำไส้ไม่ได้
ความดันเลือดสูงขึ้น ไปกดเบียดหลอดเลือดที่หล่อเลี้ยงถุงน้ำดี
ถุงน้ำดีจึงขาดเลือด เนื้อเยื่อถุงน้ำดีจึงเกิดการ บาดเจ็บ เกิดเป็นการอักเสบขึ้น
แบ่งเป็น 2 ชนิด
นิ่วที่ประกอบด้วยโคเลสเตอรอล
พบบ่อยประมาณ 80% ของนิ่วในถุงน้ำดีทั้งหมด
มีลักษณะแข็งเป็นก้อนสีขาว เหลือง หรือเขียว
เกิดจากการมีCholesterol เพิ่มขึ้นในน้ำดี
สาเหตุและกลไกการเกิด
2 more items...
นิ่วที่ประกอบด้วยบิลิรูบิน
มีขนาดเล็กกว่าและมีสีคล้ำกว่าชนิดที่เกิดจากคอเลสเตอรอล
พบในผู้ป่วยตับแข็ง
สาเหตุและกลไกการเกิด
1 more item...
ความผิดปกติในหน้าที่ตับอ่อน
ตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน (Acute pancreatitis)
กลไกการเกิด
เกิดจากท่อในตับอ่อนได้รับบาดเจ็บหรือมี
การแตกนน้ำย่อยจากตับอ่อนจะย่อยเนื้อเยื่อ
การอุดตันทางเดินน้ำดี
แอลกอฮอล์ ทำให้ตับอ่อนหลั่งน้ำย่อยมากขึ้น
และทำให้ Oddi sphinctor หดเกร็ง
ตับอ่อนอักเสบเรื้อรัง (Chronic pancreatitis)
มีความสัมพันธ์กับการดื่มเหล้า
แบ่งออกเป็น 2 ชนิด
Chronic calcifying pancreatitis
พิษสุราเรื้อรัง
Chronic obstructive pancreatitis
สัมพันธ์กัการตีของ Oddi
sphinctor