Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
พยาธิสรีรวิทยาระบบทางเดินอาหาร - Coggle Diagram
พยาธิสรีรวิทยาระบบทางเดินอาหาร
โครงสร้างของทางเดินอาหาร
ส่วนที่เป็นทางเดินอาหาร
ต่อมที่เกี่ยวข้องกับการทำงานของ GIT
ต่อมน้ำลาย
ตับอ่อน ตับ
โรคของช่องปาก
ความพิการแต่กำเนิด
Hare Lip and Cleft palate
โรคปากแหว่งเพดานโหว
เกิดได้ตั้งแต่ช่วงเดือนที่ 2-3 ของการตั้งครรภ์ ทำให้เกิดความผิดพลาดในการสร้างอวัยวะ
ปากแหว่ง
เกิดที่ด้านบนของริมฝีปากในลักษณะช่องว่างเล็กๆ เรียกว่า
ปากแหว่งไม่สมบูรณ์/ปาก
ถ้ารอยไปถึงจมูก เรียกว่า
ปากแหว่งสมบูรณ์
สาเหตุ
การเชื่อมของขากรรไกรบนและส่วนยื่นจมูกด้านใกล้กลาง เพื่อเป็นเพดานปากปฐมภูมิไมาสมบูรณ์
เพดานโหว
ภาวะแผ่นกระดูกของกะโหลกศีรษะ 2 แผ่นไม่เชื่อมกัน
มักมีปากแหว่งร่วมด้วย
มักมีลิ้นไก่สั้น
สาเหตุ
ความบกพร่องของการเชื่อมของส่วนยื่นเพดาน ปากด้านข้าง (lateral palatine processes) , ผนังกลางจมูก (nasal septum) , และ/หรือส่วนยื่นเพดานปากกลาง (median palatine processes) เพื่อเป็นเพดานปากทุติยภูมิ
เพดานโหว
แบ่งเป็น
ชนิดสมบูรณ์
มีรอยแยกทั้งเพดานแข็งและเพดานอ่อน อาจมีที่ขากรรไกรด้วย
ชนิดไม่สมบูรณ์
มีช่องที่เพดานปาก มักเป็นที่เพดานอ่อน
การอักเสบ
ฟัน
เคลือบฟัน (enamel)
ส่วนที่แข็งที่สุดของฟัน ประกอบด้วยแคลเซียมและฟอสเฟต
เนื้อฟัน (dentine)
แข็งน้อยกว่าเคลือบฟัน ชั้นนี้มีการสร้างและสลายอยู่ตลอด เป็นชั้นที่มีเซลล์เป็นจำนวนมาก
โพรงประสาทฟัน (pulp)
เป็นที่อยู่ของเส้นเลือดดำที่นำอาหารมาหล่อเลี้ยงฟัน และนำของเสียออกจากฟัน มีเส้นประสาท
เคลือบรากฟัน (cementum)
เป็นส่วนของเนื้อเยื่อปริทันต์ มีเส้นประสาทไหลเวียมาก
เหงือก (gingiva)
เนื้อเยื่อที่หุ้มฟันและกระดูกขากรรไกร
Gingivitis
เศษอาหารหมักหมม หรือหินปูน ทำให้ Bacteria เจริญได้ดี เกิดการอักเสบ
Periodonitis
เป็นการอักเสบของเนื้อเยื่อรอบฟัน
มักเกิดที่เหงือกก่อน แล้วลุกลามทำลาย tissue
ถ้าอักเสบเรื้อรัง อาจทำให้เหงือกร่น (Gingival recession) เป็นสาเหตุของการสูญเสียฟัน
Dental caries
รอยโรคที่มีการทำลายสาร enamel และ dentine
โรคแทรกซ้อนที่สำคัญ คือ Osteomyelitis และ Cellulitis
Recurrent herpes labialis
เกิดจาก herpes simplex virus
ระยะแรกเป็น vesicle ขนาดเล็กที่ mucocutaneous junction ของริมฝีปาก
ต่อมาแตกเป็นแผล อาจมี secondary infection
ถ้าร่างกายมีความต้านทานลดลง จะเกิดรอยโรคซ้ำบริเวณเดิม
Aphthous ulcer
แผลที่เกิดซ้ำในช่องปาก
มักเป็นแผลตื้น คลุมด้วย exudate สีเทาและรอบๆ เป็นสีแดง
มักหายภายใน 1 สัปดาห์
Oral candidiasis (Thrush)
เกิดจากเชื้อรา Candida albicans
พบในเด็กเล็ก ผู้ที่มีภูมิต้านทานต่ำ ได้รับยาปฏิชีวนะ
บริเวณอักเสบจะคลุมด้วย fibro-suppurative exudate
Tonsillitis
Acute tonsillitis
เกิดจากเชื้อ Streptococcus Staphylococcus
tonsil บวมโต มี exudate สีขาวคลุมผิว
ภาวะแทรกซ้อนที่สำคัญคือ Peritonsillar abscess
Chronic hypertrophic tonsillitis
เกิดจากการอักเสบของ tonsil เป็นๆ หายๆ
พบ tonsil มีขนาดใหญ่กว่า 2 ซม. เนื่องจากมี
lymphoid hyperplasia
โรคของต่อมน้ำลาย Mumps
เกิดจากการติดเชื้อไวรัส กลุ่ม Paramyxovirus
อักเสบแบบ acute interstitial inflammation
ติดต่อกันโดยทาง น้ำลาย เสมหะ
มักพบในเด็กอายุ 5-10 ปี
ผู้ชายอาจมีอัณฑะอักเสบ (Orchitis)
ผู้หญิงอาจมีรังไข่อักเสบ (Oophoritis)
อาจมีเยื่อหุ้มสมองและสมองอักเสบร่วมด้วย (Meningoencephalitis)
โรคของหลอดอาหาร
ความพิการแต่กำเนิด
- Esophageal atresia
ภาวะที่ไม่มีส่วนใดส่วนหนึ่งของหลอดอาหาร
- Esophageal stenosis
ภาวะที่บางส่วนของหลอดอาหารตีบ
Achalasia
จำนวน myenteric ganglion cell ในผนังหลอดอาหาร ที่ทำหน้าที่ควบคุมการหดตัวเพื่อบีบไล่อาหารมีจำนวนลดลงหรือไม่มี
กลืนอาหารลำบากและสำลัก โดยเฉพาะกลางคืน
หลอดอาหารส่วนบนจะมีผนังบางและโป่งออก
Esophageal varices
หลอดเลือดดำโป่งพองบริเวณหลอดอาหารส่วนล่าง
เป็นเส้นเลือดที่ท่ออาหาร esophagus ส่วนล่างเกิดการขยายตัว ทำให้เกิดผนังของเส้นเลือดบางลง ง่ายต่อการฉีกขาดหรือแตก และมีเลือดออก
สาเหตุที่ทำให้เกิดภาวะเลือดออก คือ cirrhosis
หลอดเลือดดำมีลักษณะคดเคี้ยว ทำให้เกิดแผลได้
Stomach
ความพิการแต่กำเนิด
Diaphragmatic hernia
Congenital pyloric stenosis
Gastritis
เป็นการอักเสบของ gastric mucosa จากสารระคายเคืองและความบกพร่องกลไกป้องกัน เสี่ยงเป็นมะเร็ง
ชนิดกระเพาะอาหารอักเสบ
Acute gastritis
สาเหตุจากระคายเคืองจาก อาหาร ยา แอลกอฮอล์ การติดเชื้อ
เริ่มจากอาการเลือดคั่งและบวมของเยื่อบุกระเพาะอาหาร
อาจพบรอยโรคเรียก acute hemorrhagic erosive gastritis
Chronic gastritis
สาเหตุ การท้นกลับน้ำดี,การระคายเคืองเรื้อรัง การดื่มเหล้า ยาASA การติดเชื้อ Helicobacter pylori แผลใน
กระเพาะอาหาร
Peptic ulcer
ภาวะเยื่อบุกระเพราะอาหารถูกทำลาย และเกิดแผลบริเวณเยื่อบุกระเพาะอาหาร
พบโรคนี้ได้ทุกเพศทุกวัย
ตำแหน่งที่พบได้ เช่น หลอดอาหารส่วนล่าง กระเพาะอาหาร ลำไส้เล็กส่วนต้นที่ติดกับกระเพาะอาหาร
เกิดจากความเสียสมดุลระหว่างปริมาณกรดที่หลั่งในกระเพาะอาหาร กับความต้านทานต่อกรด
สาเหตุอื่นๆ การสูบบุหรี่ ความเครียดทางอารมณ์ แอลกอฮอล์ อาหารทุกชนิดไม่เป็นสาเหตุโดยตรง แต่ทำให้มีอาการกำเริบ
โรคกระเพาะอาหารแบบเฉียบพลัน (Acute ulcer)
เป็นแผลตื้นไม่ลึกถึงชั้นกล้ามเนื้อกระเพาะอาหาร
มักพบเป็นแผลหลายจุด เกิดขึ้นเป็นครั้งคราว
พบมากในผู่ป่วยหลังการผ่าตัดหรือมีโรคติดต่อรุนแรง
โรคกระเพาะอาหารแบบเรื้อรัง (Chronic peptic ulcer)
เป็นแผลลึกถึงชั้นกล้ามเนื้อกระเพาะอาหาร
เรื้อรัง ขอบแผลนูนบวม เมื่อแผลหายจะเกิดรอยแผลเป็น มี 2 ชนิด
- แผลที่กระเพาะอาหาร (Gastric ulcer)
ที่พบได้ในทุกส่วนของกระเพาะอาหาร
พบมาในผู้ที่มีอายุ 40 ปี ขึ้นไป
มักเกิดจากความสามารถในการป้องกันกรดและเปปซินของกระเพาะอาหารลดลงทำให้เกิดแผลได้ง่าย
- แผลในลำไส้เล็กส่วนต้น (Duodenal ulcer)
แผลเกิดบริเวณลำไส้เล็กส่วนต้น
เกิดจากการหลั่งกรดที่มากขึ้น
มักพบในทุกวัย โดยเฉพาะคนที่มีภาวะความเครียดสูง อารมณ์แปรปวน ดื่มสุรา สูบบุหรี่
Peptic ulcer perforate
เมื่อกระเพาะทะลุกรดในกระเพาะจะหลั่งออกมาในช่องท้อง ทำให้เยื่อบุช่องท้อง peritoneum เรียก peritonitis
มีอาการปวดท้องอย่างมาก ทำให้เกิดโรคแทรกซ้อนเสียชีวิตได้
สาเหตุที่พบมาก การติดเชื้อ Helicobacter pylori การใช้ยาแก้ปวดกลุ่ม NSAID
Diverticular disease
การที่ mucosa มีลักษณะคล้ายถุงยื่นเป็นติ่งออกไปจาก muscle layer ของผนัง colon
มักพบในผู้สูงอายุ รับประทานอาหารที่มีกากใยอาหารน้อย ไม่ออกกำลังกาย
โรคของลำไส้เล็ก
ความพิการแต่กำเนิด
Congenital atresia
เป็นภาวะที่ไม่มีส่วนใดส่วนหนึ่งของลำไส้เล็ก
Congenital stenosis
เป็นภาวะที่บางส่วนของลำไส้เล็กตีบ
Intussusception
ภาวะที่ลำไส้เล็กส่วนต้น (intussusceptum) ถูกกลืนโดยลำไส้เล็กส่วนปลาย (intussuscipien)
พบในเด็กเล็ก โดยเฉพาะเด็กผู้ชาย
ยังไม่ทราบสาเหตุ
บางรายพบว่า เกิดหลังการติดเชื้อของลำไส้ หรือ จากความผิดปกติในผนังของลำไส้เล็ก ที่เป็นมาตั้งแต่กำเนิด
Intestinal adhesion
การติดกันของลำไส้ หรืออวัยวะส่วนอื่นทำให้มีการดึงรั้งลำไส้
เป็นมากทำให้ลำไส้อุดตันได้
เกิดจากการอักเสบหรือภายหลังการผ่าตัดในช่องท้อง
Intestinal obstruction
ภาวะที่สิ่งต่างๆ ในลำไส้ไม่สามารถเคลื่อนผ่านลำไส้ได้ตามปกติ จึงก่อให้เกิดอาการ แน่นท้อง อึดอัด ปวดท้อง คลื่นไส้อาเจียน และไม่ผายลม
อาจเกิด ภาวะลำไส้อืด (Paralytic ileus) หรือ Non mechanical obstruction” หรือ “ลำไส้ตีบตัน (Mechanica obstruction)”
โรคของลำไส้ใหญ่
ความพิการแต่กำเนิด
Hirschsprung’s disease or Congenital megacolon
มักพบในเพศชาย
พบที่ rectum และ sigmoid colon
Colon ส่วนที่อยู่เหนือกว่ามีผนังหนาและพองออก
Imperforate anus
เกิดจากเนื้อเยื่อที่แยกระหว่าง rectum กับ Anus ที่ควรหายไปตั้งแต่ทารกในครรภ์อายุ 8 สัปดาห์ ยังคงอยู่
เกิดภาวะลำไส้อุดตันได้
Hemorrhoid ริดสีดวงทวาร
เกิดจากการโตขึ้นของกลุ่มเส้นเลือด และเนื้อเยื่อบริเวณส่วนปลายของลำไส้ตรง เรียกว่า hemorrhoidal tissue
hemorrhoidal tissue มีหน้าที่ป้องกัน กล้ามเนื้อของทวารหนัก หูรูด ระหว่างถ่ายอุจจาระ และช่วยให้ทวารหนักปิดสนิทขณะที่เราอยู่เฉย
สาเหตุ
เป็นความผิดปกติของหลอดเลือดบริเวณนั้น
เกิดจากการเพิ่มความดันในหลอดเลือดดำนานๆ
โครงสร้างและสรีรวิทยาของตับ
หน้าที่ของตับ
สร้างและหลั่งน้ำดี
ควบคุมการสร้างและสลายคาร์โบไฮเดรท
ควบคุมการสร้างและสลายโปรตีน
ควบคุมการสร้างและสลายไขมัน
ควบคุมการสร้างและสลายวิตามิน
มีการสลายและขับออกของฮอร์โมน
ทำการเปลี่ยนโครงสร้างและขับสารพิษและยาออกจากร่างกาย
ความผิดปกติของตับ
Jaundice
ระดับ bilirubin ในเลือดสูงกว่าปกติสองเท่า
อาการ ผิวหนัง ตา sclera เหลือง
สาเหตุมีการแตก RBC เพิ่มขึ้น
มีความบกพร่องของเซลล์ตับในการจับ bilirubin
ลดการ conjugation ของ bilirubin
มีการอุดตันของทางเดินน้ำดีทั้งภายในและภายนอกตับ
Ascites
ภาวะท้องมานเป็นการสะสมของเหลวในช่องท้อง
สาเหตุมาจากโรคตับเรื้อรัง มะเร็ง หัวใจขวาล้มเหลว ตับอ่อนอักเสบ nephrotic syndrome
มีการรบกวนการไหลเวียนเลือดจาก liver สู่ hepatic vein และ vena cava
ภาวะ albumin ต่ำ
Portal hypertention
ภาวะความดันเลือดสูงในเส้นเลือดดำพอร์ตัล
การอุดตันที่เกิดในเส้นเลือดพอร์ตัล (Prehepatic block)
การอุดตันที่เกิดขึ้นในตับส่วน sinusoids (Intrahepatic sinusoidal block)
การอุดตันที่เกิดขึ้นในเส้นเลือดดำเฮปพาติก (Posthepatic block)
การเกิด Portal hypertention ระยะยาวทำให้เกิดปัญหา Varices , splenomegaly , ascites , hepatic encephalopathy
Hepatitis
การอักเสบของตับเกิดจากการติดเชื้อ virus หรือ reaction จากยาและสารเคมี
Viral hepatitis
Drug induce hepatitis
Alcohol hepatitis
Cirrhosis
เป็นความผิดปกติของตับที่เกิดจากการอักเสบ ทำให้มีความผิดปกติทั้งโครงสร้างและหน้าที่ของตับ
ตับรูปร่างบิดเบี้ยว คลำพบเป็นก้อนแข็ง ทำให้เกิดการอุดตันของทางเดินน้ำดี เกิด portal hypertention
Disorders of the gall bladder
โรคในระบบทางเดินน้ำดีที่พบบ่อย
นิ่วในทางเดินน้ำดี (Gallstones)
เกิดขึ้นและมีอยู่ในทางเดินน้ำดี อาจพบในถุงน้ำดีหรือท่อน้ำดีก็ได้ เรียก Cholelithiasis ประกอบด้วย
- Choledocholithiasis
นิ่วที่เกิดในทางเดินน้ำดีร่วม เกิดจากการอักเสบของท่อน้ำดี (Cholangitis)
- hepatolithiasis
นิ่วที่เกิดในทางเดินน้ำดี
ภายในตับ มีแคลเซียมเป็นส่วนประกอบหลัก มีสีน้ำตาล เรียก Brown pigment stones
- Cholecystitis
การอักเสบของถุงน้ำดีจากโรคนิ่วในถุงน้ำดี
นิ่วในทางเดินน้ำดี
แบ่งเป็น 2 ชนิด
1. นิ่วที่ประกอบด้วยโคเลสเตอรอล (Cholesterol stones)
พบบ่อยประมาณ 80%
มีลักษณะแข็งเป็นก้อนสีขาว เหลือง หรือเขียว
เกิดจากการมี Cholesterol เพิ่มขึ้นในน้ำดีหรือการบีบตัวของกล้ามเนื้อในถุงน้ำดีมีสมรรถภาพไม่เพียงพอ
สาเหตุและกลไกการเกิด
การเปลี่ยนแปลงอัตราส่วนความเข้มข้นในน้ำดี
การไม่เคลื่อนที่ของน้ำดี
2. นิ่วที่ประกอบด้วยบิลิรูบิน (Pigment or bilirubin stones)
มีขนาดเล็กกว่าและมีสีคล้ำกว่าชนิดคอเลสเตอรอล
มักพบในผู้ป่วยโรคตับแข็งหรือผู้ป่วยที่มีความผิดปกติทางเลือด
สาเหตุและกลไกการเกิด
เกิดจากการมี unconjugated bilirubin เพิ่มมากขึ้น
ในน้ำดี
ความผิดปกติในหน้าที่ตับอ่อน
(Disorders of the pancreas)
1. ตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน (Acute pancreatitis)
เกิดจากท่อในตับอ่อนได้รับบาดเจ็บหรือมีการแตก
การอุดตันทางเดินน้ำดี
แอลกอฮอล์
2. ตับอ่อนอักเสบเรื้อรัง (Chronic pancreatitis)
มักมีความสัมพันธ์กับการดื่มเหล้า สูบบุหรี่ รับประทานอาหารมัน ภาวะแคลเซียมสูง การอุดตันท่อในตับอ่อนเป็นเวลานาน แบ่งออกเป็น 2 ชนิด
- Chronic calcifying pancreatitis
มักพบในผู้ป่วยโรคพิษสุราเรื้อรัง
- Chronic obstructive pancreatitis
มี ความสัมพันธ์กับการตีบของ Oddi sphinctor