Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

พยาธิสรีรวิทยาระบบทางเดินอาหาร - Coggle Diagram

- - - - ทางเดินอาหารประกอบด้วยส่วนต่างๆ เรียงตามลำดับจากปลายบนไปล่างดังต่อไปนี้
        
        1.ปาก (Mouth)
        
        คอหอย (pharynx)
        
        หลอดอาหาร (Esophagus)
        
        กระเพาะอาหาร (stomach หรือ Gaster)
        
        ลำไส้เล็ก (Small Intestine)
        
        ลำไส้ใหญ่ (Large Intestine)
        
        รูทวารหนัก (Anus)
        
        ปากและคอหอย
        ปรกติอาหารเข้าสู่ร่างกายทางปาก จากปากอาหารจะถูกกลืน (Deglutition) ลงไปในคอหอย ซึ่งคอหอยประกอบด้วยกล้ามเนื้อต่อจากปากไปหาหลอดอาหาร สองข้างของคอหอยมีต่อมน้ำเหลืองคอยกั้นเอาเชื้อโรคไว้ คือต่อมทอนซิล (tonsil) แต่ก่อนจะถึงคอหอยมีแผ่นเนื้อชิ้นเล็กๆ อยู่ เรียก “ลิ้นไก่” (Uvula)
        
        หลอดอาหาร
        หลอดอาหารเป็นท่อที่ประกอบด้วยกล้ามเนื้อ ยาวประมาณ 9-10 นิ้ว หรือ 22.5 -25 เซนติเมตร
        ตั้งต้นจากปลายล่างของคอหอย อยู่เบื้องหลังของหลอดลม (Trachea)
        ข้างหน้ากระดูกสันหลัง ทะลุกระบังลมไปติดต่อกับปลายบนของกระเพาะอาหาร
        
        กระเพาะอาหาร
        กระเพาะอาหารเป็นส่วนหนึ่งของทางเดินอาหารที่พองออก อยู่ต่อจากหลอดอาหารตั้งเฉียงอยู่ในบริเวณลิ้นปี่ บริเวณสะดือและบริเวณชายโครงของท้องใต้กระบังลม รูปและตำแหน่งของกระเพาะอาหารนี้ จะเปลี่ยนแปลงไปได้ โดยปริมาณของอาหารที่อยู่ใน
        กระเพาะอาหาร
        
        กระเพาะอาหารแบ่งออกเป็น 3 ส่วน คือ
        
        Fundus คือ ส่วนบนของกระเพาะอาหารที่ยื่นเลยช่องที่ต่อกับหลอดอาหาร โดยมากมีอากาศอยู่ถ้าไม่มีของอื่นตรงช่องที่ Fundus ต่อกับ หลอดอาหารมีหูรูด Cardiac Sphincter ซึ่งทำหน้าที่เหมือนลิ้น (valve) ป้องกันไม่ให้อาหารในกระเพาะย้อนกลับขึ้นสู่หลอดอาหารอีก
        
        Body คือ ส่วนกลางของกระเพาะอาหารอยู่ระหว่าง Fundus กับ Pyloric part แยกจาก Pyloric ตรง Angular notch
        
        Pyloric Part คือ ส่วนปลายล่างของกระเพาะอาหารตรงที่พองออกของส่วนนี้ เรียกว่า Pyloric Antrum
        
        ลำไส้เล็ก
        ลำไส้เล็กเป็นทางเดินอาหารที่ต่อจาก Pylorus ของกระเพาะอาหาร ขดม้วนไปมาอยู่ในบริเวณตรงกลางและส่วนล่างๆ ของช่องท้อง ลำไส้เล็กนี้ยาวประมาณ 20 ฟุต หรือ 6 – 6.5 เมตร (แต่บางคนกว่ายาวประมาณ 23 ฟุต หรือ 7 เมตร) ที่ต้องยาวขนาดนี้ก็เพื่อชลอให้อาหารอยู่นานพอที่การย่อยจะเสร็จสมบูรณ์ ตอนต้นๆ ของลำไส้เล็กกว้างประมาณ 1 ½ นิ้ว หรือ 3.8 เซนติเมตร แล้วขนาดค่อยๆ เล็กลงทุกทีจนตอนปลายที่สุดกว้างประมาณ 1 นิ้ว ตรงบริเวณที่ต่อกับ Pylorus ของกระเพาะอาหารมีหูรูดกั้นเรียกว่า Pyloric Sphincter
        
        ลำไส้เล็กแบ่งออกเป็น 3 ตอน คือ
        
        ตอนต้นเรียก Duodenum ยาวประมาณ 10-12 นิ้ว หรือ 25 ซม. (Duodenum เป็นภาษาลาตินมาจากคำว่า Duodecum แปลว่า 12) ต่อจากกระเพาะอาหารขดเป็นรตัว ก หรือ ตัว C หรือตัว U ตอนกลางมีท่อน้ำดีจากตับและน้ำย่อยจากตับอ่อนมาเปิดเข้า
        
        ตอนกลางเรียก Jejunum หรือ Empty intestine (jejunum เป็นภาษาลาตินมาจากคำว่า Jejunus แปลว่า “ว่างเปล่า” เพราะพบว่าคนที่ตายแล้ว Jejunum นี้ว่างเปล่า) ยาวประมาณ 7.5-8 ฟุต เป็นตอนที่มีการย่อยและการดูดซึมได้มากที่สุด
        
        ตอนปลายเรียก Ileum หรือ Twisted intestine (การที่เรียก Twisted intestine เพราะมันขดไปขดมามาก) เป็นลำไส้เล็กส่วนที่ยาวที่สุด คือยาวประมาณ 10-12 ฟุต ผนังด้านนอกเป็นมันลื่น ผนังชั้นในเป็นที่ปล่อยน้ำย่อยออกมา ขณะเดียวกันก็ดูดซึมเอาอาหารที่ย่อยแล้วเข้าไป ผนังนี้จะมีชายยื่นออกมามากมาย ที่ชาวบ้านเรียกกันว่า “ผ้าขี้ริ้ว”
        
        ลำไส้ใหญ่
        เป็นส่วนที่ต่อจาก Ileum โดยมีหูรูด Ileocolic sphincter หรือบางทีเรียก Ileo-cecal sphincter กั้นไปจนถึงช่องทวารหนัก (anus) ยาวประมาณ 5 ฟุต หรือ1.5เมตร เส้นผ่าศูนย์กลางราว 2 นิ้ว แบ่งออกเป็น 3 ตอน คือ
        
        Caecum คือส่วนที่ต่อมาจากลำไส้เล็ก เป็นที่ตั้งต้นของลำไส้ใหญ่ และเป็นส่วนที่เป็นกระพุ้งใหญ่ มีลักษณะเป็นถุงยื่นลงไปจากที่ลำไส้เล็กมาต่อและติดต่อกันที่ส่วนปลายของ Caecum มีไส้ติ่ง (vermiform Appendix) ยาวประมาณ 2-4 นิ้ว อยู่ตรงเหนือท้องน้อยด้านขวา
        
        Colon ต่อจาก Caecum แบ่งออกเป็น 3 ตอน คือ
        
        ตอนที่1 เรียก Ascending colon เป็นส่วนที่ทอดขึ้นไปข้างบนทางขวาของช่องท้อง ไปจนถึงพื้นล่างใต้ตับ เป็นตอนที่ส่งกา
        กอาหารขึ้นข้างบน ยาวประมาณ 8 นิ้ว
        
        ตอนที่ 2 เรียก Transverse colon เป็นส่วนที่ทอดขวางช่องท้องจากขวาไปซ้าย กากอาหารจะถูกส่งจากขวาไปซ้าย ยาวประมาณ 14 นิ้ว
        
        ตอนที่ 3 เรียก Descending colon เป็นส่วนที่ทอดลงมาข้างล่างด้านซ้ายของช่องท้อง ซึ่งเป็นที่ที่กากอาหารเคลื่อนลงข้างล่าง ยาวประมาณ 12-14 นิ้ว ส่วนปลายของมันทอดโค้ง คล้ายรูปอักษร “s” เรียกว่า Sigmoid colon
        
        Rectum (ไส้ตรง) เป็นส่วนสุดท้ายของลำไส้ใหญ่ที่ต่อจาก Descending colon ยาวราว 5-6 นิ้ว อุจจาระจะถูกขับออกจากลำไส้ทางทวารหนักนี้ โดยปรกติอุจจาระจะออกจากร่างกายหลังจากกินอาหารแล้วประมาณ 24 ชั่วโมงหรือมากกว่า ทางรูทวารหนัก (Anal canal)
    - - ต่อมน้ำลาย Salivary gland
        เป็นต่อมที่สร้างน้ำลายอยู่ภายในบริเวณช่องปาก จะผลิตน้ำลายเพื่อเป็นน้ำย่อยและคลุกเคล้าอาหาร ส่วนต่อมน้ำลายคนเรามีด้วยกัน 3 คู่ คือ
        • Parotid gland พบได้ที่บริเวณกกหู ผลิตน้ำลายชนิดใสชนิดเดียว
        • Submaxillary gland หรือ Submandibular glandพบได้ที่บริเวณขากรรไกรล่าง ผลิตน้ำลายทั้งชนิดเหนียว และ ใส แต่ชนิดใสจะมากกว่า เป็นต่อมที่สร้างน้ำลายได้มากที่สุด
        • Sublingual gland ขนาดเล็กที่สุด พบได้ที่บริเวณใต้ลิ้น ผลิตน้ำลายทั้งชนิด เหนียว และ ใส แต่ชนิดเหนียวจะมากกว่า
      - ตับอ่อน (Pancreas)
        ตับอ่อนทำหน้าที่ในการผลิตน้ำย่อยซึ่งเป็นเอนไซม์หลายชนิด และมีบทบาทในการย่อยอาหารจำพวกโปรตีน คาร์โบไฮเดรต และไขมัน น้ำย่อยที่ผลิตโดยดับอ่อนจะลำเลียงผ่านท่อมาสู่ทางเดินอาหารที่ลำไส้เล็กส่วนต้น
        
        ตับ (Liver)
        บทบาทของตับในระบบทางเดินอาหารคือทำหน้าที่ผลิตน้ำดี เพื่อช่วยการย่อยไขมันและวิตามินบางชนิด โดยน้ำดีที่สร้างจากตับจะเก็บไว้ที่ถุงน้ำดีและลำเลียงเข้าสู่ทางเดินอาหารบริเวณลำไส้เล็กส่วนต้น
- - - - Achalasia
        จำนวน myenteric ganglion cell ในผนังหลอดอาหารที่ทำหน้าทีดวนคุมการหดตัวเพื่อบีนไล่อาหารมีจำนวนลดลงหรือไม่มี Achalasiaกลืนอาหารลำบากและสำลัก โดยเฉพาะเวลากลางคืนหลอดอาหารส่วนบนจะมีผนังบางและโป้งออก
      - Esophageal varices
        หลอดเลือดดำโป่งพองบริเวณหลอดอาหารส่วนล่างเป็นเส้นเลือดที่ท่ออาหาร esophagus ส่วนล่างเกิดการขยายตัว ทำให้เกิดผนังของเส้นเลือดบางลงง่ายต่อการฉีกขาดหรือแตก และมีเลือดออก
        
        สาเหตุ
        ที่ทำให้เกิดภาวะเลือดออก คือ cirrhosisหลอดเลือดดำมีลักษณะคดเคี้ยว จาก portal hypertension ทำให้เกิดแผลได
  - - - Gastritis
        เป็นการอักเสบของ gastric mucosa จากสารระคายเคืองและความบกพร่องกลไกป้องกัน
        
        mucosa เกิดอันตรายคอเส้นเลือด --บวม --เลือดออก --รอยถลอก -- เสี่ยงเป็นมะเร็ง
        
        ชนิดกระเพาะอาหารอีกเสบAcute gastritis chronic gastritis
      - Acute gastritis
        สาเหตุ ระคายเคืองจาก อาหาร ยา แอลกอฮอล์ การติดเชื้อพยาธิสภาพเริ่มจากอาการเลือดดังและบวมของเยื่อบุกระเพาะอาหารอาจพบรอยโรคเรียก acute hemorrhagic erosive gastritis
      - Chronic gastritis
        
        สาเหตุ
        การทันกลับน้ำดี.การระคายเคืองเรื้อรัง การดื่มเหล้า ยาASA การติดเชื้อ Helicobacter pylori
        
        รอยโรค
        รอยแผลเป็นลุกลามเลือดออก แผลในกระเพาะอาหาร
      - Peptic ulcer
        ตำแหน่งที่พบได้ เช่น หลอดอาหารส่วนล่างกระเพาะอาหาร ลำไส้เล็กส่วนต้นที่ติดกับกระเพาะอาหารเกิดจากความเสียสมดุลระหว่างปริมาณกรดที่หลังในกระเพาะอาหาร กับวามต้านทานต่อกรด
      - แผลที่กระเพาะอาหาร (Gastric ulcer)
        
        เป็นแผลที่พบได้ในทุกส่วนของกระเพาะอาหาร ทั้งส่วนกระเพาะอาหาร ฟันดัส ไพโรริกและแอนทรัม
        
        มักพบมากในผู้ที่มีอายุตั้งแต่ 40 ปีขึ้นไป ทั้งเพศหญิงและเพศชายพบในอัตราที่เท่ากัน
        
        สาเหตุมักพบเกิดจากความสามารถในการป้องกันกรดและเปปซินของกระเพาะอาหารลดลงทำให้เกิดแผลได้งาย
  - - - Jaundice
        ระดับ bilirubin ในเลือดสูงกว่าปกติสองเท่อาการ ผิวหนัง ตา sclera เหลืองสาเหตุ มีหารแตก RBC เพิ่มชื่นมีความบกพร่องของเชลล์ตับในการ bilirubin ลดการconjugation ของ bilirubinมีการอุดตันของทางเดินน้ำดีทั้งภายในและภายนอกดับ
      - Portal hypertention
        
        การเกิด Portal hypertention ระยะยาวทำให้เกิดปัญหา
        Varices
        splen
        omegaly
        ascites
      - Hepatic encephalopathy
        Hepatitisเป็นการอักเสบของตับเกิดจกการติดเชื้อ Virusหรือreactionจากยาและสารเคมี มีการทำลายparenchymal cell และมี transaminases (SGOTSGPT) ปล่อยเข้ากระแสเลือดViral hepatitis Drug induce hepatitis ได้แก่ Paracetamol Aspirin, Isoniazid Alcohol hepatitis
      - Cirrhosis
        เป็นความผิตปกติของตับที่เกิดจากการอักเสบมีfibrosis และมี nodular regeneration ทำให้มีความผิดปกติทั้งโครงสร้างและหน้าที่ของตับตับรูปร่างบิดเบี้ยว คลำพบเป็นก้อนแข็ง ทำให้เกิดการอุดตันของทางเดินน้ำดี เกิด portal hypertention
      - Ascites
        ภาวะท้องมานเป็นการสะสมของเหลวในช่องท้อง โดยมีสาเหตุจากโรคตับเรื้อรัง มะเร็ง หัวใจขวาล้มเหลว ตับอ่อนอักเสบnephrotic syndromeมีการรบกวนการไหลเวียนเลือดจาก liver สู่ hepatic vein และvena cavaภาวะalbumin ตำการหลั่งADH 1 Aldosterone
  - - - ความพิการแต่กำเนิด
        Hare Lip and Cleft palateโรคปากแหว่งเพดานโหว่สามารถกิได้ดั่งแต่ทารกอยู่ในครรภ์มารดาในช่วงเดือนที่ 2 และเดือนที่ 3 ของการตั้งครรภ์ ทำให้เกิดความผิดพลาดในการสร้างอวัยวะ ไต้แก่ ปากและเพดานปาก
        
        ปากแหว่ง
        เกิดที่ค้นบนของริฝีปากในลักษณะซ่องว่างเล็กๆหรือเว้าเล็กน้อยเรียกว่า ปากแหว่งไม่สมบูรณ์ หรือปากแหว่งบางส่วนถ้ารอยแยกนี้ต่อเนื่องไปถึงจมูกเรียกว่า ปากแหว่งสมบูรณ์ อาจเกิดข้างเดียวหรือสองข้างก็ได้ สาเหตุจากการเชื่อมของขากรรไกรบนและส่วนยื่นจมูกด้านใกล้กลาง เพื่อเป็นเพดานปากปฐมภูมิ ไม่สมบูรณ์
        
        เพดานโหว่
        เป็นภาวะที่แผ่นกระดูกของกะโหลกศีรษะที่ประกอบเป็นเพดานแข็ง 2 แผ่นไม่เชื่อมกันผู้ป่วยส่วนมากมักมีปากแหว่งร่วมด้วยผู้ป่วยเพดานไหวมักมีลิ้นไก่แฉกสาเหตุจากความบกพร่องของการเชื่อมของส่วนยื่นเพดานปากด้านข้าง (lateral palatine processes), ผนังกลางจมูก(nasal septum), และ/หรือส่วนยื่นเพดานปากกลาง(median palatine processes) เพื่อเป็นเพดานปากทุติยภูมิเพดานโหว่แบ่งออกเป็นชนิดสมบูรณ์คือมีรอยแยกทั้งเพดานแข็งและเพดานอ่อน บางครั้งอาจมีที่ขากรรไกรด้วยชนิดไม่สมบูรณ์ คือมีซึ่งอยู่ที่เพตนปก มักเป็นที่เพดานอ่อน
    - - การอักเสบ
        
        Gingivitis
        
        Periodontitis
        
        Dental caries
        
        Recurrent herpes labialis
        
        Aphthous ulcer Oral
        
        candidiasis (Thrush)
        
        ฟัน
        
        โพรงประสาทฟัน (pup) : เป็นที่อยู่ของเส้นเลือดที่นำอาหารมาหล่อเลี้ยงฟัน และนำของเสียออกจากฟัน และมีเส้นประสาทรับความรู้สึกของฟัน
        
        เคลือบรากฟัน (cementum) : เป็นส่วนของเนื้อเยื่อปริทันต์ที่อยู่ภายในรากฟัน ด้นหลังของเหงือก ซึ่งมีเส้นประสาทไหลเวียนมาก
        
        เหงือก (gingiva) เนื้อเยื่อที่หุ้มตัวฟันและกระลกขากรรไกรไว้
        
        Periodontitis
        เป็นการอักเสบของเนื้อเชื่อที่อยู่รอบฟันมักเกิดที่เหอกก่อน แล้วลุกลามทำลาย issueถ้าอักเสบเรื้อรัง อาจทำให้เหงือกร่น (Gingival recession) เป็นสาเหตุสำคัญของการสูญเสียฟันในคนอายุ35 ปีขึ้นไป
        
        Gingivitis
        เศษอาหารหมักหมม หรือหินปูน พอกอยู่ที่ฟันทำให้ Bacteria เจริญได้ดีเกิดการอักเสบ
        
        Dental caries
        รอยโรคที่มีการทำลายสาร enamel และdentineโรคแทรกซ้อนที่สำคัญ คือ Osteomyelitisและ Cellulitis
        
        Aphthous ulcer (Canker sore)
        เป็นแผลที่เกิดซ้ำในช่องปากมักเป็นแผลตื้น แผลเดียวหรือหลายแผลพร้อมกันคลุมด้วย exudate สีเทาและรอบๆเป็นสีแดงมักหายภายใน 1 สัปดาห์
        
        Recurrent herpes labialls
        เกิดจาก herpes simplex virusระยะแรกเป็น vesicle ขนาดเล็ก ทีmucocutaneous junction ของริมฝีปากต่อมาแตกเป็นแผล และอาจมี secondary infectionถ้าร่างกายมีความต้านทานลดลง จะเกิดรอยโรคซ้ำบริเวณเดิม
        
        Oral candidiasis (Thrush)
        เกิดจากเชื้อรา Candida albicansพบในเด็กเล็กผู้ที่มีภูมิต้านทานต่ำได้รับยาปฏิชีวนะบริเวณอักเสบจะคลุมด้วย fbro-suppurativeexudate ที่มีเชื้อราปนอยู่