Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

MÔ HÌNH HÀNH VI SỨC KHỎE :recycle: - Coggle Diagram

- - - - Một trong những học thuyết lâu đời nhất về HVSK.
      - Bắt nguồn từ sự kết hợp giữa thuyết phản ứng kích thích của Watson năm 1925 và thuyết kỳ vọng của Lewin vào năm 1951.
      - Hình thành từ 1950s bởi các nhà tâm lý học ở Mĩ, xuất phát từng nghiên cứu của Hochbaum về việc tại sao người dân không sử dụng dịch vụ sàng lọc phát hiện lao phổi. Vi dụ:
      - Nghiên cứu của Hochbaum về việc người dân tham gia dịch vụ phát hiện sớm lao phổi cho thấy tỉ lệ sử dụng dịch vụ như sau
    - - Được áp dụng chủ yếu trong nghiên cứu việc sử dụng các dịch vụ y tế để sàng lọc hoặc phát hiện sớm 1số bệnh (vd: phát hiện sớm ung thư), phòng bệnh (vd: tiêm chủng), tuân thủ điều trị.
      - Giải thích/dự đoán các hành vi sức khỏe (HVSK) liên quan đến phòng bệnh hơn là chữa bệnh
    - - là mô hình để giải thích và dự đoán HVSK dựa trên niềm tin của cá nhân về hành vi và vấn đề sức khỏe.
      - Niềm tin về nguy cơ bệnh tật + Niềm tin về lợi ích của HVSK => Dự đoán được việc thực hiện HVSK
      - Một người sẽ thực hiện HVSK nếu người đó
        
        Cảm thấy vấn đề sức khỏe có thể được phòng tránh/ chữa trị
        
        Mong muốn rằng nếu HVSK được thực hiện thì sẽ phòng tránh được vấn đề sức khỏe
        
        Tin tưởng rằng mình có thể thực hiện hành vi đó thành công
    - - 6.Các yếu tố thúc đẩy
        - Các yếu tố bên trong: cảm thấy đau đớn, mệt mỏi. - Các yếu tố bên ngoài: lời khuyên của người khác, tiền sử bệnh tật của gia đình, các phương tiện truyền thông
        
        Hành vi cá nhân (khả năng thực hiện hành vi sức khỏe )
        
        Niềm tin cá nhân
        
        1. Nhận thức về độ nhạy cảm với VĐSK
        
        Đánh giá chủ quan về nguy cơ gặp phải 1 vấn đề sức khoẻ (VĐSK).
        
        Nếu cá nhân cảm thấy rằng họ có nguy cơ cao bị mắc 1 VĐSK nào đó thì sẽ có xu hướng tham gia vào các HVSK để giảm bớt rủi ro phát triển VĐSK đó.
        VD: phụ nữ trên 50 tuổi có nguy cơ mắc bệnh ung thư vú.
        
        2. Nhận thức về sự trầm trọng của VĐSK
        
        Đánh giá chủ quan về mức độ nghiêm trọng của VĐSK và những hậu quả có thể xảy ra, bao gồm:
        + Các hậu quả về sức khoẻ: đe dọa tính mạng, gây khuyết tật, đau đớn. + Các hậu quả về xã hội: ảnh hưởng đến cuộc sống gia đình, công việc, các mối quan hệ xã hội.
        
        Các cá nhân nhận thức được một vấn đề sức khỏe là nghiêm trọng sẽ có nhiều khả năng tham gia vào các hành vi để ngăn chặn vấn đề sức khỏe xảy ra. VD: Nếu nhận thức ung thư phổi là bệnh nghiêm trọng thì sẽ không hút thuốc lá.
        
        Là cấu trúc trong mô hình có ảnh hưởng ít nhất tới khả năng thực hiện HVSK
        
        3. Nhận thức lợi ích của HVSK
        
        Nhận thức về lợi ích của HVSK trong việc phòng tránh/chữa trị VĐSK
        
        Một người sẽ chỉ thực hiện HVSK nếu họ thấy được lợi ích của việc này, bao gồm
        + Lợi ích về sức khoẻ: ngăn chặn ốm đau, bệnh tật
        
        Lợi ích không liên quan đến sức khoẻ: tiết kiệm chi phí, làm hài lòng người thân
        
        4. Nhận thức về rào cản khi thực hiện
        
        Nhận thức của cá nhân về những khó khăn/rào cản để thực hiện hành vi (vd: tốn thời gian, không thuận tiện, chi phí cao, không thoải mái…).
        
        So sánh lợi ích và rào cản: nếu lợi ích > rào cản, cá nhân sẽ có xu hướng thực hiện HVSK.
        
        Là cấu trúc trong mô hình có ảnh hưởng lớn nhất tới khả năng thực hiện HVSK.
        
        5. Sự tự tin Mức độ tự tin của 1 người vào khả năng thực hiện hành vi thành công
    - - Nhận thức về mức độ nhạy cảm
        - Niềm tin về nguy cơ gặp phải 1 VĐSK
        
        Xác định quần thể nguy cơ và mức độ nguy cơ
        
        Phát triển các can thiệp nhằm tăng cường nhận thức về nguy cơ
      - Nhận thức về mức độ trầm trọng
        - Niềm tin về mức độ nghiêm trọng của VĐSK
        
        Xác định các hậu quả có thể của VĐSK
      - Nhận thức về lợi ích
        - Niềm tin về những lợi ích của HVSK
        
        Xác định những ảnh hưởng có lợi của HVSK
      - Nhận thức về rào cản
        - Niềm tin về những rào cản đối với HVSK
        
        Xác định các rào cản để tìm cách giảm bớt/ loại
        trừ các rào cản
- - - - Thái độ đối với hành vi
      - Nhận thức kiểm soát hành vi
      - Chuẩn chủ quan liên quan đến hành vi
  - - - Thái độ đối với hành vi
        
        Cảm nhận chung (tích cực/ tiêu cực) về HVSK
        
        Được quyết định và đo lường bởi hai yếu tố:
        
        NIềm tin về hành vi tin rằng việc thực hiện hành vi sẽ mang lại những kết quả nhất định
        
        Đánh giá về kết quả của hành vi đánh giá về kết quả của hành vi là có lợi hay không
      - Chuẩn chủ quan
        
        Nhận thức về việc những người có ảnh hưởng sẽ phản đối hay tán thành HVSK
        
        Đo lường gián tiếp qua 2 yếu tố:
        
        Niềm tin theo chuẩn mực chung nhận thức liệu những người ảnh hưởng có ủng hộ/ phản đối việc thực hiện HVSK hay không
        
        Động cơ tuân thủ động cơ của cá nhân làm theo những mong muốn của người khác
      - Nhận thức và kiểm soát về hành vi
        
        Nhận thức về việc thực hiện HVSK khó hay dễ: Càng nhiều nguồn lực và cơ hội sẽ càng có ít cản trở kiểm soát với hành vi càng lớn
        
        Đo lường gián tiếp qua 2 yếu tố:
        
        Sự tự chủ niềm tin về khả năng thực hiện, kiểm soát được HVSK từ các yếu tố bên trong (vd: quyết tâm, năng lực)
        
        Nhận thức về năng lực tự chủ niềm tin về khả năng thực hiện, kiểm soát được HVSK từ các yếu tố bên ngoài
        (vd: điều kiện kinh tế, thời gian, ảnh hưởng quyển lực từ người khác, cơ may, định mệnh)
- - - - Tiền ý định: Chưa có ý định thay đổi hành vi trong 6 tháng tới
      - Ý định: Dự định thay đổi hành vi trong vòng 6 tháng
      - Chuẩn bị: Dự định thay đổi hành vi trong vòng 30 ngày
      - Hành động: Đã thay đổi hành vi nhưng chưa đến 6 tháng
      - Duy trì: Đã thay đổi hành vi hơn 6 tháng
    - - TIẾN TRÌNH THAY ĐỔI NHẬN THỨC
        
        Tìm thấy và học những ý tưởng mới hỗ trợ sự thay đổi hành vi
        
        Trải nghiệm những cảm xúc tiêu cực (sợ hãi, lo âu) đi kèm với hành vi không tốt cho sức khỏe
        
        Nhận ra rằng sự thay đổi hành vi là một phần của việc định danh con người
        
        Nhận ra tác động tiêu cực của hành vi lên môi trường và xã hội
        
        Cam kết với sự thay đổi
      - TIẾN TRÌNH THAY ĐỔI HÀNH VI
        
        Tìm kiếm, sử dụng hỗ trợ từ xã hội để thay đổi
        
        Thay thế những hành vi và nhận thức có hại bằng những hành vi có lợi
        
        Gia tăng phần thưởng cho những hành vi tích cực, giảm phần thưởng cho những hành vi tiêu cực
        
        Loại bỏ những yếu tố nhắc đến việc thực hiện những hành vi tiêu cực, thêm yếu tố gợi nhớ cho hành vi tích cực
        
        Nhận ra rằng những chuẩn mực xã hội đang thay đổi để ủng hộ hành vi tích cực
    - - Không hiệu quả khi áp dụng mô hình này để thiết kế can thiệp thay đổi 1 số HVSK
      - VD: sử dụng chất kích thích ở trẻ em và thiếu niên.
      - Cần thêm nghiên cứu về việc áp dụng mô hình ở các quốc gia và các nền văn hoá khác nhau.