Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
บทที่ 1 ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับกฎหมาย - Coggle Diagram
บทที่ 1 ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับกฎหมาย
ความหมายของกฎหมาย
ระเบียบ กฎเกณฑ์ ข้อบังคับ ที่รัฐหรือผู้มีอำนาจกำหนดขึ้น เพื่อควบคุมประพฤติ/พฤติกรรมของมนุษย์ ที่ก่อให้เกิดความไม่เป็นระเบียบเรียบร้อย และความไม่สงบสุขทางสังคม
หากผู้ใดฝ่าฝืนย่อมต้องได้รับโทษที่กฎหมายกำหนด
ระบบของกฎหมาย
ระบบกฎหมายจารีตประเพณี หรือระบบกฎหมายไม่เป็นลายลักษณ์อักษร
มีต้นกำเนิดในชนเผ่าพื้นเมืองของประเทศอังกฤษ โดยมีระบบการพิจารณาพิพากษาคดีที่อาศัยบรรทัดฐานจากคดีที่คล้ายคลึงกันและผู้พิพากษาคนก่อนๆ ตัดสินคดีเดิมไว้
ประเทศที่นิมยมใช้ คือ อังกฤษ ประเทศที่มีชาวอังกฤษไปตั้งถิ่นฐาน และประเทศที่เคยเป็นอาณานิคมของอังกฤษ
ระบบกฎหมายลายลักษณ์อักษร หรือระบบประมวลกฎหมาย
กำเนิดจากชาวโรมัน การพิจารณาคดีของศาลจะพิจารณาจากหลักเกณฑ์ทั่วไปสู่การพิจารณาเฉพาะเรื่องโดยการตีความต้องพิจารณาตามตัวบทกฎหมาย
ประเทศที่นิยมใช้ ฝรั่งเศส สเปน ญี่ปุ่น ไทย จีน ออสเตรีย เป็นต้น
ลำดับขั้นหรือศักดิ์ของกฎหมาย
พระราชบัญญัติกฤษฎีกา (Royal Decree)
เป็นกฎหมายที่กำหนดรายละเอียดที่เป็นหลักย่อยของพระราชบัญญัติหรือพระราชกำหนด
ซึ่งพระมหากษัตริย์ทรงตราขึ้นตามคำแนะนำของรัฐมนตรี
กฎกระทรวง (Ministerial Regulation)
เป็นกฎหมายที่ออกโดยฝ่ายบริหาร ซึ่งออกตามความเห็นชอบของคณะรัฐมนตรี และอาศัยตามอำนาจพระราชบัญญัติเพื่อออกกฎหมาย ต้องผ่านการเห็นชอบจากคณะรัฐมนตรี
ออกโดยรัฐมนตรีว่าการกระทรวงต่างๆ
พระราชบัญญัติ พระราชกำหนด และประมวลกฎหมาย
พระราชบัญญัติ (พรบ.) (Act)
กฎหมายที่ออกโดยฝ่ายนิติบัญญัติหรือรัฐสภา ผู้ที่สามารถเสนอได้ คือ คณะรัฐมนตรี และสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร
เมื่อกฎหมายผ่านขั้นตอนการออกกฎหมายจากรัฐสภา นายกรัฐมนตรีจะทูลเกล้า เพื่อให้พระมหากษัตริย์ลงพระปรมาภิไธย และประกาศในพระราชกิจจานุเบกษา
ประมวลกฎหมาย (Code of Law)
เป็นการรวบรวมบทบัญญัติของกฎหมายลายลักษณ์อักษรในเรื่องเดียวกันหรือใกล้เคียงกัน ให้มาอยู่ในหมวดเดียวกันอย่างเป็นระบบ
พระราชกำหนด (Royal Enactment)
เป็นกฎหมายที่รัฐธรรมนูญมอบอำนาจให้แก่ฝ่ายบริหาร เพื่อออกข้อบังคับในกรณีฉุกเฉินที่มีความจำเป็นเร่งด่วน อันจะเป็นประโยชน์ในการรักษาความปลอดภัยของประเทศ / สาธารณะ
ระเบียบและข้อบังคับ (Rule/Regulation/Discipline)
เป็นกฎที่ออกโดยหัวหน้าหน่วยงานองค์กร ผ่านความเห็นชอบจากผู้บริหารหน่วยงานหรือคณะกรรมการ เพื่อกำหนดรายระเอียดวิธีการปฏิบัติงาน โดยอาศัยตามพระราชบัญญัติ
รัฐธรรมนูญ (Constitutional Law)
เป็นกฎหมายที่มีศักดื์สูงสุด กำหนดรูปแบบการปกครองประเทศ และวางระเบียบอำนาจสูงสุดของรัฐหรืออำนาจอธิปไตย
ได้แก่ อำนาจนิติบัญญัติ อำนาจบริหาร และอำนาจตุลาการ ตลอดจนการรับรองและการส่งเสริมหน้าที่ของประชาชนชาวไทย
หากต้องการเปลี่ยนแปลง แก้ไข หรือยกเลิกรัฐธรรมนูญ ต้องทำตามวิธีที่บัญญัติไว้ในรัฐธรรมนูญ
ประกาศและคำสั่ง (Announcement/Command)
กฎหมายที่ออกโดยหัวหน้าหน่วยงาน เพื่อเป็นแนวทางในการปฏิบัติงานในหน่วยงาน โดยอาศัยอำนาจตามพระราชบัญญัติหรือเพื่อปฏิบัติตามพระราชบัญญัติ
ลักษณะของกฎหมาย
กฎหมายต้องกำหนดขึ้นโดยรัฐหรือผู้มีอำนาจ
เป็นคำสั่งหรือข้อบังคับของผู้มีอำนาจในรัฐ
ในประเทศไทยผู้มีอำนาจในรัฐ ที่ทำหน้าที่ออกกฎหมาย ได้แก่
รัฐสภา
รัฐบาล
องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
กฎหมายต้องบังคับใช้โดยทั่วไป
มีข้อยกเว้นบางกรณี เช่น
หากได้รับความผิดทางอาญาอาจได้รับเอกสิทธิ์ตามกฎหมายระหว่างประเทศ ไม่ต้องดำเนินคดีในไทย โดยให้ฑูตนั้นมาประจำการดำเนินคดีแทน
ฑูตต่างประเทศเข้ามาประจำในไทยอาจยกเว้นการอยู่ภายในภาษีอากร
เมื่อมีประกาศใช้แล้วบุคคลทุกคนต้องอยู่ภายใต้กฎหมายโดยเสมอภาค
กฎหมายต้องมีลักษณะเป็นกฎเกณฑ์
เป็นข้อบังคับที่เป็นมาตรฐานที่ใช้วัดหรือกำหนดความประพฤติของคนในสังคมว่าถูกหรือผิด ทำได้หรือไม่
ตัวอย่างเช่น ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1563 บัญญัติว่า "บุตรจำเป็นต้องอุปการะเลี้ยงดูบิดามารดา"
กฎหมายต้องมีสภาพบังคับ
ในกรณีที่มีการฝ่าฝืนกฎหมาย หากเกณฑ์ใดไม่มีสภาพบังคับก็ถือว่าไม่เป็นกฎหมาย
ผลร้าย
ประหารชีวิต
จำคุก
กักขัง
ปรับ
ริบทรัพย์สิน
ผลดี
กรณีจดทะเบียนสมรส ทำให้บุตรเป็นบุตรที่ชอบด้วยกฎหมายสามารถใช้สิทธิของคู่สมรสไปลดหย่อนภาษีได้
ลักษณะของระบบศาลไทย
ระบบศาลคู่
เป็นระบบที่ให้ศาลยุติธรรมมีอำนาจวินิจฉัยชี้ขาดข้อพิพาทเฉพาะคดีแพ่งและอาญาเท่านั้น
ข้อพิจารณา คือ การแยกระบบของผู้พิพากษาและการแยกองค์กรศาลปกครองออกจากระบบศาลยุติธรรม
ระบบศาลของประเทศไทย
เป็นระบบศาลคู่ แยกเป็นอิสระจากกัน มีผู้พิพากษาหรือตุลาการของแต่ละศาลโดยเฉพาะ
ระบบศาลเดี่ยว
เป็นระบบที่ให้ศาลยุติธรรมมีอำนาจวินิจฉัยชี้ขาดข้อพิพาททุกประเภท นิยมใช้มากที่สุด
ศาลของประเทศไทย
ศาลยุติธรรม
ศาลอุทธรณ์ (Appeal Court)
สูงกว่าศาลชั้นต้น มีองค์คณะผู้พิพากษาอย่างน้อย 3 คน เพื่อพิจารณาจัดสินคดีที่ศาลชั้นต้นได้ตัดสินแล้ว แต่คู่ความยังต้องการความเป็นธรรม เป็นลักษณะยืนตาม แก้ไข กลับหรือยกคำพิพากษาของศาลชั้นต้นไม่ใช่เป็นการพิจารณาคดีใหม่
ศาลฎีกา (Supreme Court)
เป็นศาลยุติธรรมสูงสุด มีประธานศาลฎีกาที่เป็นประมุขของตุลาการศาลยุติธรรม เป็นผู้บังคับบัญชาสูงสุด มีเพียงศาลเดียวตั้งอยู่ใน กทม. องค์ผู้พิพากอย่างน้อย 3 คน คำพิพาทจากชั้นนี้จะไม่สามารถนำกลับมาฟ้องร้องได้
ศาลชั้นต้น (Civil Court)
ศาลแพ่ง
ศาลยุติธรรมชั้นต้นพิจารณาพิพากษาคดีแพ่งทั้งปวงและคดีอื่นใดที่มิได้อยู่ในอำนาจของศาลยุติธรรมอื่น
ศาลอาญา
ศาลชั้นต้นพิจารณาพิพากษาคดีอาญาทั้งปวง
ศาลปกครอง (Administrative Court)
มีอำนาจหน้าที่ในการพิจารณาพิพากษาคดีในทางปกครอง ระหว่างหน่วยงานราชการ หน่วยงานของรัฐ รัฐวิสาหกิจ หรือราชการส่วนท้องถิ่น
เป็นศาลที่ใช้ระบบไต่สวน มีการพิจารณาคดีตามองค์คณะของตุลาการ มี 2 ชั้นคือ ศาลปกครองชั้นต้น และศาลปกครองสูงสุด
ศาลรัฐธรรมมนูญ
เป็นองค์กรตุลาการที่จัดตั้งขึ้นครั้งแรกตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2540 แทนคณะตุลาการที่ยุบเลิกไปและมีบัญญัติไว้เมื่อ พ.ศ. 2550
มีอำนาจพิจารณาวินิจฉัยปัญหาหรือข้อกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับรัฐธรรมนูญ แต่ไม่มีอำนาจหน้าที่พิจารณาอรรถคดีทั่วไป
ศาลทหาร
มีอำนาจหน้าที่ในการพิจารณาพิพากษาคดีที่ทหารกองประจำการกระทำผิด ตามกฎหมายพระธรรมนูญศาลทหาร
ประเภทของกฎหมาย
กฎหมายแบ่งโดยแหล่งกำเนิดของกฎหมาย
กฎหมายภายใน : เป็นกฎหมายที่องค์กรของรัฐที่มีอำนาจในการบัญญัตินิติกฎหมาย บัญญัติขึ้นภายในประเทศ
กฎหมายภายนอก : บัญญัติขึ้นโดยองค์กรระหว่างประเทศ เช่น สหประชาชาติ หรือ เกิดจากความตกลงระหว่างประเทศ
กฎหมายแบ่งโดยลักษณะการใช้กฎหมาย
กฎหมายสารบัญญัติ : เป็นกฎหมายที่กำหนดสิทธิหรือหน้าที่ให้บุคคลปฏิบัติ
กฎหมายวิธีสบัญญัติ : เป็นกฎหมายที่เกี่ยวกับวิธีการพิจารณาคดีของศาล
กฎหมายแบ่งตามสิทธิประโยชน์ และคสามสัมพันธ์ของบุคคล
กฎหมายเอกชน (Private Law)
เป็นกฎหมายบัญญัติระหว่างเอกชนกับเอกชน รวมทั้งหน่วยงานของรัฐและรัฐวิสาหกิจที่ดำเนินแบบเอกชน
เช่น กฎหมายพาณิชย์ เป็นกฎหมายที่บัญญัติเกี่ยวกับการค้าขาย หุ้นส่วน บริษัท การประกันภัย และตั๋วเงิน
กฎหมายระหว่างประเทศ (International Law)
แผนกคดีบุคคล เป็นกฎหมายกำหนดความสัมพันธ์ของบุคคลต่างรัฐในทางแพ่งเกี่ยวกับความประพฤติ สิทธิ และหน้าที่
แผนกคดีอาญา เป็นกฎหมายกำหนดความสัมพันธ์ในคดีอาญา ของบุคคลที่เกิดขึ้นโดยประชาชนของประเทศหนึ่ง หรือการกระทำผิดที่ต่อเนื่องในหลายประเทศ
แผนกคดีเมือง เป็นกฎหมายที่กำหนดความสัมพันธ์ของรัฐเกี่ยวกับสิทธิและหน้าที่มหาชน
กฎหมายมหาชน (Public Law)
เช่น กฎหมายรัฐธรรมนูญ เป็นแม่บทและเป็นกฎหมายสูงสุดที่ใช้ในการปกครองประเทศ
เป็นกฎหมายระหว่างรัฐกับประชาชน
กฎหมายแบ่งโดยสภาพบังคับกฎหมาย
กฎหมายอาญา
กฎหมายปกครอง
กฎหมายแพ่ง
กฎหมายแบ่งโดยเจตนารมณ์และเนื้อหาของกฎหมาย
กฎหมายธุรกิจ
กฎหมายสาธารณะสุข
กฎหมายการเงินการคลัง
กฎหมายอุตสาหกรรม
กฎหมายระเบียบราชการ