Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
Fosfor i njegovi spojevi fosfor - Coggle Diagram
Fosfor i njegovi spojevi
biološka važnost
sastavni dio nukleinskih kiselina i staničnih membrana
ključna uloga u prijenosu energije u obliku ATP-a
biogeni element (dio kosti i zubi)
otkriće
otkrio njemački apotekar i alhemičar Hennig Brand, koji je u potrazi za "Kamenom mudrosti", isušivao urin dok nije sva tekućina isparila. Kada je suhi ostatak zagrijao bez prisustva zraka, redukcijom sa organskom materijom nastao je bijeli fosfor
upotreba
Crveni fosfor nastaje zagrijavanjem bijelog fosfora iznad 260°C. Manje je reaktivan od bijelog fosfora, a na zraku se zapali tek pri temperaturi iznad 400°C. U mraku svjetluca samo kada je u zraku prisutan ozon. Kad je čist, praktički je netopljiv u svim otapalima, osim u alkalijskim lužinama. Nije otrovan, a najaviše se upotrebljava za izradu tarnih površina na kutijama šibica u smjesi sa staklenim prahom i fosfor(V)-sulfidom. Koristi se i u procesima organskih sinteza, u pirotehnici i kao geter za uklanjanje zaostalih plinova u proizvodnji žarulja.
Crni fosfor je najstabilnija modifikacija fosfora, ali samo pod tlakom. Nastaje zagrijavanjem bijelog fosfora pri tlaku od 1,2 - 3,5 MPa. Postoji u amorfnom i romboedarskom obliku. Tali se pri temperaturama između 560 - 580°C. Slabo provodi električnu struju. Netopljiv je u organskim otapalima, a na vlažnom zraku brže oksidira od ostalih modifikacija i pri tom nastaje bezbojna viskozna kožica koja ga štiti od oksidacije pa ga je teško zapaliti. Crni fosfor nije otrovan.
Bijeli fosfor se upotrebljava za proizvodnju fosforne kiseline, fosfornih halogenida, oksihalogenida i sulfida, fosforno - bakrenih legura, zapaljivih i otrovnih punjenja granata i bombi te za proizvodnju umjetnih gnojiva.
alotropske modifikacije i spojevi
spojevi
P4O10
H3PO4
Najvažnija je kiselina od mnogih kiselina fosfora koje sadrže kisik. U bezvodnom je stanju (obliku) kristalna tvar tališta 42,35 °C i gustoće 1,834 g/cm3, a kao koncentrirana vodena otopina (obično 85%-tna) gusta je sirupasta tekućina. Dobro se otapa u vodi i etanolu.
P4O6
PH3
bezbojni zapaljivi, otrovni plin bez mirisa
P4O6 i P4O10 pokazuju kisela svojstva te s vodom daju kiseline (fosforastu i fosfornu)
alotropske modifikacije
crveni fosfor
krutina čija nijansa boje varira između crvene i ljubičaste i ovisi o veličini čestica
crni fosfor
ima složenu, polimernu, slojevitu strukturu sličnu grafitu, poluvodičkih je svojstava, a nastaje kao i crveni fosfor, zagrijavanjem bijelog fosfora bez pristupa zraka, ali pod visokim tlakom od 12000 do 35000 bara, ovisno o temperaturi
bijeli fosfor
poluprozirna, bezbojna krutina koja s vremenom požuti zbog formiranja stabilnije konfiguracije crvenog fosfora u tragovima
fosforna mineralna gnojiva
nedostaje ga u tlu pa se dodaje gnojivom
kalcijev fosfat reagira s fosfornom kiselinom te nastaje u vodi topljivi kalcijev dihidrogen fosfat koji se koristi za umjetna gnojiva
fosfor - bitan za razvoj biljaka
naziv
"phosphoros" = onaj koji svjetli
fosforescencija
Ima kemijskih tvari koje nakon osvjetljavanja same svijetle (npr. fosfor)
Upadno zračenje pobuđuje elektron iz osnovnog stanja u neko pobuđeno elektronsko stanje. U pobuđenom elektronskom stanju sustav se vibracijski relaksira u osnovno vibracijsko stanje tog pobuđenog elektronskog stanja. U tom stanju sustav se može zadržati nekoliko nanosekundi odakle se može fluorescencijskim prijelazom relaksirati u osnovno elektronsko stanje.
pojava svijetljenja po prestanku osvjetljavanja
u prirodi
isključivo u spojevima
kao fosforit, hidroksiapatit i fluoroapatit
kruženje fosfora u prirodi
