โรคของระบบทางเดินปัสสาวะ (Diseasea of Urinary System )

ระบบขับถ่ายปัสสาวะ 1

ระบบขับถ่ายปัสสาวะส่วนบน
(Uper urinary tract)

ระบบขับถ่ายปัสสาวะส่วนล่าง
(Lower urinary tract)

ไต2ข้าง(Kidney) : อวัยวะสำคัญที่สุดของระบบ กรองเอาน้ำเเละของเสียออกจากเลือดเป็ยน้ำปัสสาวะ

หน่อยไต(Nephron) : สร้างปัสสาวะ

กรวยไต(Renal pevis) : ส่งมาตามท่อ

ท่อไต(Ureter) : นำน้ำปัสสาวะออกจากไตสู่กระเพาะปัสสวะ

กระเพาะปัสสาวะ(Urinary bladder) : เป็นที่เก็บปัสสาวะชั่วคราว

ท่อปัสสาวะ(Urethra) : เป็นทางผ่านน้ำปัสสาวะจากกระเพาะปัสสาวะไปสู้นอกร่างกาย

Renal malformations
(ความผิดปกติของไต)

ปริมาณของเนื้อไต

ตำเเหน่ง รูปร่างเเละOrientation

Differentiation

Agenesis : ไตฝ่อหรือภาวะที่ไม่มีเนื้อไต เป็นข้างเดียวหรือสองข้างก็ได้

เป็น2ข้าง เรียก Potter's syndrome

เกิดจากทารกในครรภ์อยู่ในภาวะขาดน้ำคร่ำ ร่างกายถูกกดแบ่งตัวของเซลล์ผิดปกติ เป็นสาเหตุของการเสียชวีติตั้งเเต่กำเนิด

รูปร่างผิดปกติ โก่ง บิด ข้อเคลื่อน clubfoot

Potter's facies หูติดต่า ผิวหนังย่น จมูกงุ้ม คางเล็ก มีสันนูนเด่นที่หัวคิ้วทั้งสองข้าง

Hypoplasia :

ไตมีขนาดเล็กกว่าปกติ

renal lobule และ calyx ลดลงด้วย แต่เนื้อไตไม่มีความผิดปกติ

Supernumerary kidney

มีจำนวนไตมากกว่าสอง ส่วนใหญ่จะเป็นสามไต

ภาวะไตแฝดที่ไตสองส่วนอยู่ติดแน่นเป็นไตเดียว

ไม่ทำให้ทารก มีอาการผิดปกติ และทารกยังคงมีชีวิตอยู่ตามปกติได้

มีการหมุนตัวของไต ให้อยู่ในตำแหน่งผิดปกติ

Ectopia

Fusion of kidneys หรือ Horseshoe kidney

ไตอยู่ในตาแหน่งที่ผิดปกติ
เช่น อยู่ในอุ้งเชิงกราน

อาจจะเป็นข้างเดียวหรือสองข้าง

Malrotation

ภาวะที่ไตมีrenal pelvis และ ureter
อยู่ทางด้านหน้า

การเชื่อมกันตรงกลางระหว่างเนื้อไตทั้งสองข้าง

Renal cystic diseases

รอยโรคที่อาจเป็นพันธุกรรม การเจริญผิดปกติ หรือเกิดขึ้นภายหลัง

ก่อให้เกิดปัญหาในการวินิจฉัยแยกจากเนื้องอกของไต

1. Polycystic kidney disease

Adult type

พบบ่อย เป็นทั้งสองข้าง

ถ่ายทอดทางกรรมพันธุ์แบบ autosomal dominant(ยีนเด่น)

ผิวนอกตะปุ่มตะป่ำ

2. Medullarycyst

3. Simple cyst

Infantile type

พบได้ตั้งแต่ทารกแรกคลอด มักจะเสียชีวิตในระยะแรกๆ

ถ่ายทอดทางกรรมพันธุ์แบบ autosomalrecessive(ยีนด้อย)

ไตมีขนาดใหญ่ทั้งสองข้าง ผิวหนังนอกเรียบ มีลักษณะพรุนแบบฟองน้า

Medullarysponge kidney

Uremic Medullarycystic disease

มีการขยายใหญ่เป็นถุงของ collecting tubule
ของ medulla

พบในผู้ใหญ่

ไตทำงานปกติ

ถ่ายทอดทางกรรมพันธุ์ มีอาการตั้งแต่เด็ก

พบcyst อยู่ในบริเวณ Medulla

มี cortical tubular atrophyและinterstitial fibrosis ร่วมด้วย ซึ่งเป็นสาเหตุของภาวะไตวาย

พบ cyst เดียวหรือหลายอัน

พบอยู่ในบริเวณ cortex เกิด dilatation ของtubule อาจทำให้มีเลือดออก หรือ calcificationในภายหลัง

Glomerular diseases
(โรคไตอักเสบ)

1.พยาธิสภาพที่เกี่ยวข้องกับภูมิคุ้มกัน

Glomerulonephritis(GN) ไตอักเสบ

อักเสบภายนอกไตที่มีผลต่อไต

ภาวะแพ้ภูมิตนเอง (autoimmunity) เช่น Malaria , Syphilis , Hepatitis และ Systemic Lupus Erythematosus(SLE)

2.พยาธิสภาพที่ไม่เกี่ยวข้องกับระบบภูมิคุ้มกัน

พบได้บ่อย คือ โรคไตจากเบาหวาน การรักษาเบาหวาน เช่น การใช้ยากลุ่มซัลโฟนิลยูเรีย(sulfonylurea) ทำให้เกิดภาวะโซเดียมในเลือดต่ำ เกิดภาวะขาดADH

ภาวะที่พบได้บ่อย เช่น การติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะ ความดันโลหิตสูง

กลไกการเกิด

1. การกรองเพิ่มขึ้น (hyperfiltration)

กล้ามเนื้อเรียบของหลอดเลือดนำเลือดเข้าโกลเมอรูลัส มีระดับน้ำตาลภายในเซลล์ลดลง

ขาดพลังงานในการหดตัว เกิดการขยายตัวของหลอดเลือด เลือดจึงไหลเวียนไปกรองที่ไตเพิ่มขึ้น

2. การเปลี่ยนแปลงกลไกการทางานของ Renin

juxtaglomerular cell มีหน้าที่สร้าง Prorenin เปลี่ยนเป็นเรนิน

ผู้ป่วยโรคไตจากเบาหวานจะพบ prorenin เพิ่มขึ้น การหลั่งเรนินเข้าสู่กระแสเลือดลดลง

เกิดภาวะ hyperkalemia ภาวะกรดเกิน

Tubulo-interstitial diseases

โรคที่มีความผิดปกติในรูปร่างและหน้าที่ของ tubule และ interstitium ของไต

สาเหตุหลายอย่าง ได้แก่ ยา การติดเชื้อ immunological reaction

Acute interstitial nephritis

Chronic interstitial nephritis

พบ interstitial fibrosis , tubular atrophy และ mononuclear cell infiltration

พบ interstitial edema ร่วมกับ leukocyticinfiltration และ tubular necrosis

Tubular diseases

โรคที่สำคัญ คือ Acute tubular necrosis

ภาวะที่มีการถูกทำลายอย่างเฉียบพลันของ Renal tubule

ขาดเลือดไปเลี้ยงไตเป็นเวลานาน

Acute tubular necrosis

ชนิด

Nephrotoxic type : ได้รับสารพิษ

Ischemic type : shock

ระยะที่1 Oliguricphase

มีการตายของ renal tubule และหลุดมาอุดตันทางเดินปัสสาวะ

ปัสสาวะออกน้อย และมีอาการบวม

ระยะที่2 Diuretic phase

tubular cell ที่ตายมีการสลายไปและมีการสร้าง cellใหม่

cellใหม่ที่สร้างไม่สามารถดูดกลับน้ำได้เต็มที่ ปัสสาวะจึงออกมาก

ระยะที่3 Recovery phase

นานเข้า tubular cell สามารถดูดน้ำกลับได้ปกติ ปัสสาวะจึงมีปริมาณปกติ

Urinary tract infection

กรวยไตอักเสบ( Pyelonephritis)

เกิดเพียงข้างเดียวหรือเกิดพร้อมกันทั้งสองข้าง

Acute Pyelonephritis

Chronic Pyelonephritis

เกิดทันที และรุนแรง ได้รับการรักษาจะหาย2-3สัปดาห์

มีอาการไตบวมโตมีเลือดคั่งมากขึ้น

การอักเสบไม่รุนแรง แต่เป็นๆหายๆ

อาจมีการตายของ renal papilla เรียกว่า Renal papillary necrosis

ไตจะมีขนาดเล็กลง ผิวขรุขระ เนื่องจากรอยแผลเป็น(scar)

เกิดจากการควบคุมสาเหตุของโรคไม่ได้ เช่น นิ่วในไตเรื้อรัง หรือ ต่อมลูกหมากโต

นิ่วในทางเดินปัสสาวะUrolithiasis, urinary calculi

ปัจจัยส่งเสริม

crystalloidconc เพิ่มขึ้นในปัสสาวะ : ปัสสาวะน้อย

crystalloid ตกตะกอนมากขึ้น : การคั่งของปัสสาวะ

foreign bodies : แบคทีเรีย

Nephrocalcinosis

ภาวะที่มี calcium สะสมในเนื้อไต

สาเหตุเกิดจาก Hypercalcemia

กลไกการเกิด

ระดับแคลเซียมในเลือดสูง

เลือดกรองที่ไต แคลเซียมส่วนหนึ่งจะถูกดึงไว้ในกระดูกเพื่อใช้ในยามจาเป็น ส่วนที่เหลือใช้จะถูกขับออกทางปัสสาวะ

เมื่อเลือดมีแคลเซียมสูง ร่างกายขับแคลเซียมออกไม่หมด เกิดการตกตะกอนของแคลเซียมในเนื้อไต

Urinarytract obstruction
ภาวะที่มีการอุดกั้นของทางเดินปัสสาวะ

สาเหตุ

1.ความพิการแต่กาเนิด

2.การอุดกั้นจากรอยโรคที่เกิดขึ้นภายหลังได้แก่ นิ่ว เนื้องอก

  1. ความผิดปกติของระบบประสาทที่ควบคุม

ผล

  1. ทำให้ทางเดินปัสสาวะส่วนที่อยู่เหนือตาแหน่งที่มีการอุดตันขึ้นไปขยายตัว (dilatation)
  1. มีโอกาสเกิดนิ่วและการติดเชื้อเพิ่มขึ้น และทาลายเนื้อไตอย่างถาวร

ความผิดปกติในส่วนของ Ureter

สาเหตุ

นิ่วที่หลุดมาจากส่วนของไต

หลอดไตตีบ(stricture)

เนื้องอกของ Ureter

เนื้องอกของอวัยวะใกล้เคียง เช่น ปากมดลูกและมดลูก

พยาธิสภาพที่สำคัญ

การอุดกั้น

เนื้องอก

vesicoureteral reflux

Vesicoureteral reflux

การอุดกั้นเกิดในส่วนล่างของหลอดไต อาจเกิดการโป่งพองของ Ureter (Hydroureter)

เกิดจากมีการไหลย้อนกลับของน้ำปัสสาวะจากกระเพาะปัสสาวะเข้าไปในหลอดไตและ renal pelvis

กระเพาะปัสสาวะอักเสบ(Cystitis)

สาเหตุ

การกลั้นปัสสาวะ

เกิดการอักเสบของท่อปัสสาวะ

การกระเทือนหรือหลังมีเพศสัมพันธ์

มีสิ่งแปลกปลอม

ดื่มน้ำน้อย ดื่มแอลกอฮอล์มาก

ท่อปัสสาวะอักเสบ (Urethritis)

สาเหตุ

  1. โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์

ติดเชื้อจากโรคหนองใน

จากเชื้อที่ไม่ใช่หนองใน เช่น โรคเริม โรคซิฟิลิสจากการติดเชื้อHIVหรือ โรคเอดส์

  1. การติดเชื้อที่ไม่ใช่จากเพศสัมพันธ์

เชื้อ E. coli (Staphylococcus) หรือ เชื้อ Pseudomonas อาจติดต่อผ่านมาทางลำไส้

สาเหตุที่ไม่ใช่จากการติดเชื้อ

การบาดเจ็บของท่อปัสสาวะจากการสวนปัสสาวะ
เช่น ในการผ่าตัด

อาการ

มีหนองออกจากปลายท่อปัสสาวะ(ปลายอวัยวะเพศ)

คลำได้ต่อมน้าเหลืองขาหนีบโตเจ็บข้างเดียว หรือ ทั้งสองข้าง