ความผิดปกติของ ระบบทางเดินอาหาร
ท้องผูก(Constipation)
หมายถึงการไม่ถ่ายอุจจาระ ต่อเนื่อง 3 วันขึ้นไป ดูถ่ายอุจจาระแห้งแข็งต้องออกแรงเบ่ง ไปพบว่ามีความสัมพันธ์กับการบีบตัวของลำไส้ลดลงในผู้สูงอายุ ทำให้รู้สึกไม่สบาย แน่นอึดอัดบริเวณทวารหนักแต่ไม่สามารถถ่ายอุจจาระได้
สาเหตุของภาวะท้องผูก
ยาบางชนิด
โรคประจำตัวโรค
พฤติกรรมและแบบแผนการดำเนินชีวิตประจำวัน
นิสัยการกลั้นอุจจาระเป็นประจำ
รับประทานอาหารที่มีกากใยน้อยเกินไป
ขาดการออกกำลังกาย
ภาวะเครียด
ยาต้านอาการซึมเศร้า
ยากันชัก
ยากลุ่ม Opiates
ยาลดกรดที่มีเกลืออลูมิเนียม
โรคของลำไส้และทวารหนัก
การเคลื่อนไหวร่างกายลดลง
โรคทางระบบประสาท
อาการและอาการแสดง
อุจจาระอัดแน่น (fecal impaction)
รับประทานอาหารได้น้อย
อึดอัด แน่นท้อง ท้องอืด มีไข้อาเจียน สับสน กลั้นอุจจาระไม่ได้เกิดแผลเนื้อตาย
พร่องโภชนาการการ มีภาวะซีด
ภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นจากภาวะท้องผูก
Sigmoid volvulus
Stercoral ulceration
มีการบิดตัวของ sigmoid colon พี่ยาวและขยายใหญ่ เนื่องจากการกินอาหารที่มีไฟเบอร์สูง มี bulky stool หรือท้องผูกเรื้อรังลักษณะที่เห็นคือลำไส้ใหญ่จะมีการขยายพองและมี double loop หรือ loop ที่มีลักษณะคล้ายเกือกม้ายื่นจากบริเวณ pelvis ไปยัง upper abdomen
บาดแผลของลำไส้ใหญ่ซึ่งเกิดจากการที่มีอุจจาระที่ค่อนข้างแข็งอยู่ภายในลำไส้ใหญ่แล้วไม่สามารถขับถ่ายออกมาได้อุจจาระที่แข็งจะทำให้เกิดความดันในลำไส้ขึ้นมากสุดท้ายจะเกิดการแตกของลำไส้
ลำไส้บวมและโป่งพอง (Acquired megacolon or megarectum)
ปวดท้องเรื้อรัง
การดูแลตนเองหากท้องผูก
การดูแลผู้สูงอายุที่มีภาวะท้องผูก
- ออกกำลังกายเป็นประจำ
- ฝึกนิสัยการขับถ่ายเป็นเวลา
- ทานอาหารที่มีปริมาณเส้นใยเพียงพอ 20 ถึง 35 กรัมต่อวัน
- หลีกเลี่ยงการใช้ยาระบายต่อเนื่องยาวนานโดยไม่จำเป็นหากจำเป็นต้องใช้ยาควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร
- ควรดื่มน้ำมากๆอย่างน้อย 1.5 ถึง 2.0 ลิตรต่อวัน
แนะนำให้รับประทานอาหารที่มีกากใยสูง
แนะนำการบดเคี้ยวอาหารอย่างละเอียด
กระตุ้นให้ดื่มน้ำอย่างเพียงพอและสม่ำเสมอ มากกว่า 2,000 ml/day
จัดสิ่งแวดล้อมที่เป็นมิตรมีความเป็นส่วนตัวให้เวลาในการขับถ่าย
ชี้ให้เห็นถึงความสำคัญและปัจจัยที่ทำให้เกิดปัญหาการขับถ่าย
ควรฝึกการขับถ่ายให้เป็นนิสัย
แนะนำให้หลีกเลี่ยงการกลั้นอุจจาระ
กรณีนอนติดเตียงควรจัดท่านั่งศีรษะสูงในการขับถ่ายอุจจาระ
หากต้องใช้ยาระบายควรปฏิบัติตามคำแนะนำอย่างเคร่งครัด
กรณีที่อุจจาระอัดแน่นให้ทำการล้วงด้วยความนุ่มนวล
กระตุ้นให้มีการเคลื่อนไหวหรือออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ
ท้องร่วง(diarrhea)
อาการและอาการแสดง
โรคอุจจาระร่วงแบ่งได้เป็น 2 ชนิด
ภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นจากภาวะท้องร่วง
หมายถึง การถ่ายอุจจาระเหลวเกิน 3 ครั้งขึ้นไป หรือถ่ายเหลวเป็นน้ำ 1 ครั้ง หรือถ่ายเป็นมูกเลือด 1 ครั้งในหนึ่งวัน หรือมีอาการถ่ายเหลวผิดปกติหรือถ่ายบ่อยกว่าปกติ เรามักพูดกันติดปากว่า ท้องร่วง ท้องเสีย ในบางครั้งผู้ป่วยอาจมีอาการอื่นร่วมด้วย เช่น ปวดบิดในท้อง ท้องอืด คลื่นไส้ อาเจียน
โรคอุจจาระร่วงเฉียบพลัน
โรคอุจจาระร่วงเรื้อรัง
สาเหตุ
การติดเชื้อไวรัส
การได้รับเชื้อปรสิต
การติดเชื้อแบคทีเรีย
สาเหตุ
มีการถ่ายอุจจาระเหลว ถ่ายเป็นน้ำมากกว่า 3 ครั้งขึ้นไป ถ่ายบ่อยกว่าปกติของแต่ละคน หรือถ่ายเป็นมูกปนเลือด 1 ครั้งหรือมากกว่านั้นภายใน 24 ชั่วโมง ในบางรายอาจมีอาการอื่น ๆ ร่วมด้วย เช่น ปวดท้อง ท้องอืด คลื่นไส้ อ่อนเพลีย รู้สึกครั่นเนื้อครั่นตัว และมีไข้
อาหารเป็นพิษ โดยการปะปนของเชื้อโรคที่อยู่ในอาหาร
สารเคมี เช่น สารตะกั่ว สารหนูไนเตรท ยาฆ่าแมลง ทำให้อาเจียน ปวดท้องรุนแรง และชักร่วมด้วย
ยา เช่น ยาถ่าย ยาระบาย ยาปฏิชีวนะ
พืชพิษ เช่น เห็ดพิษ กลอย
อารมณ์ ความเครียด
ขาดน้ำย่อย สำหรับย่อยน้ำตาลที่อยู่ในนม จึงทำให้เกิดอาการท้องเสียหลังดื่มนม
เนื้องอก มะเร็งลำไส้ หรือมะเร็งตับอ่อน
การติดเชื้อ เช่น บิด อะมีบา วัณโรคลำไส้ และพยาธิแส้ม้า
โรคเรื้อรัง เช่น เบาหวาน คอพอกเป็นพิษ
ความผิดปกติของการดูดซึมอาหารที่ลำไส้
ยา เช่น รับประทานยาถ่าย หรือยาลดกรดเป็นประจำ
สาเหตุอื่นๆ เช่น ผ่าตัดกระเพาะอาหาร ทำให้การย่อยอาหารผิดปกติ การฝังแร่อาจทำให้เกิดอาการท้องเดินเรื้อรังได้
ภาวะขาดน้ำและเกลือแร่ ซึ่งเป็นสาเหตุของอาการช็อก ภาวะเลือดเป็นกรด ภาวะเกลือแร่ในร่างกายต่ำ
การดูแลตนเองเมื่อท้องร่วง
การดูแลผู้สูงอายุที่มีภาวะท้องร่วง
- ควรพักผ่อน หากมีอาการมาก ควรหยุดงาน หรือหยุดเรียนก่อน
- ดื่มน้ำมากๆหรือน้ำผสมเกลือแร่ ORS เมื่อถ่ายเป็นน้ำหรือรู้สึกปากแห้ง
- กินอาหารอ่อนๆ อาหารเหลว หรืออาหารจืดๆ
- ไม่ควรรับประทานยาหยุดถ่าย ทันทีที่มีอาการท้องเสีย เนื่องจากการรับประทานยาหยุดถ่ายจะทำให้ของเสียหรือเชื้อโรคจะยังคงสะสมอยู่ในลำไส้
- รักษาสุขอนามัยพื้นฐาน เพื่อป้องกันการแพร่เชื้อสู่ผู้อื่น
ให้เกลือแร่สำเร็จรูป โดยดื่มแทนน้ำเปล่า เป็นการดูแลอาการเบื้องต้นที่ช่วยบรรเทาอาการ
หลังจากท้องเสีย 1 สัปดาห์ ควรงดอาหารรสจัด มีแก๊สเยอะ ถั่ว ผลิตภัณฑ์จากนม แต่ควรทานอาหารอ่อนๆ ย่อยง่ายแทน
ควรปล่อยให้ถ่ายไป เพราะร่างกายต้องขับของเสียออกมาจนหมดจึงจะหยุดถ่ายไปเองตามธรรมชาติ
หากผู้สูงอายุท้องเสียมากๆ จะเกิดอาการแสบก้นหรือก้นเปื่อย ให้ใช้ปิโตรเลียมเจลทาบริเวณดังกล่าว เพื่อช่วยลดอาการแสบ
- ปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร หากมีอาการมาก เมื่อจำเป็นต้องใช้ยา
นางสาวจุฑามาศ สงวนนาม เลขที่ 54 ห้อง A