Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ความผิดปกติของระบบทางเดินอาหาร, นางสาวเมลดา ธรรมสรณกุล เลขที่8 ห้องA …
ความผิดปกติของระบบทางเดินอาหาร
ท้องผูก(Constipation)
สาเหตุ
ปัญหาเรื่องฟันและช่องปาก หากไม่ได้รับการดูแลรักษาอาจสร้างปัญหาการเคี้ยวอาหารได้ไม่ละเอียด ส่งผลให้ท้องอืดเฟ้อหลังอาหาร จนทำให้ไม่อยากรับประทานอาหารเพื่อเลี่ยงปัญหาดังกล่าว
ดื่มน้ำน้อย ผู้สูงอายุกับปัญหาปัสสาวะเล็ดหรือกลั้นปัสสาวะไม่อยู่ เป็นของคู่กัน หลายท่านจึงเลือกที่จะดื่มน้ำน้อยหรือไม่ดื่มระหว่างวันเลย อาการท้องผูกจึงเป็นปัญหาที่ตามมา
ขาดการออกกำลังกาย การเคลื่อนไหวร่างกายในผู้สูงอายุเป็นเรื่องยาก อาจเนื่องด้วยกลัวการพลัดตกหกล้ม หรือบางกรณีที่มีอาการป่วยจากโรคเรื้อรัง รวมถึงไม่เห็นความสำคัญของการออกกำลังกาย
อาการป่วยเรื้อรัง และได้รับยาบางชนิด ส่งผลให้มีอาการท้องผูก
มีความเครียด หรือมีนิสัยกลั้นอุจจาระ
รับประทานอาหารที่มีใยอาหารไม่เพียงพอ เนื่องจากกากใยอาหารมักเคี้ยวยาก มีความเหนียว ยากต่อการเคี้ยวบด ผู้สูงอายุจึงมักเลือกรับประทานอาหารนิ่มที่ขาดใยอาหาร
อาการและอาการแสดง
ไม่ถ่ายอุจจาระ 3 วันขึ้นไปหรือน้อยกว่าปกติที่เคยเป็น
อุจจาระมีลักษณะเป็นก้อนแข็ง เป็นเม็ดเล็ก ๆ
รู้สึกถ่ายอุจจาระไม่ออก หรือถ่ายได้ไม่สุด
ถ่ายอุจจาระออกได้ยาก ต้องใช้แรงเบ่งมากหรือใช้มือช่วยล้วง อาจมีอาการเจ็บขณะถ่ายอุจจาระร่วมด้วย
ท้องอืด ปวดท้อง หรือปวดเกร็งบริเวณหน้าท้อง
ความสัมผัสกับการบีบตัวของลำไส้ลดลงในผู้สูงอายุ ทำให้รู้สึกไม่สบาย แน่น อึดอัด บริเวณทวาร แต่ไม่สามารถถ่ายอุจจาระได้
ภาวะแทรกซ้อนของอาการท้องผูก
อาการท้องผูกโดยทั่วไปไม่ค่อยก่อให้เกิดภาวะแทรกซ้อนรุนแรง ผู้ป่วยอาจมีอาการเจ็บในขณะขับถ่าย แต่หากเกิดอาการท้องผูกบ่อยมากขึ้นอาจส่งผลให้อุจจาระตกค้างอยู่ภายในลำไส้จนแห้งและแข็ง ทำให้ถ่ายออกได้ลำบากหรือไปเสียดกับผนังลำไส้และทวารหนักขณะถ่าย จึงอาจทำให้ถ่ายเป็นเลือด ในบางรายอาจพัฒนาเป็นแผลแตกรอบ ๆ ทวารหนักหรือโรคริดสีดวงทวารขึ้นได้ เนื่องจากต้องใช้แรงเบ่งในการขับอุจจาระ
มีอาการปวดท้องเรื้อรัง
ลำไส้บวมและโป่งพอง
ปรับเปลี่ยนพฤคิกรรมช่วยให้ถ่ายคล่อง
หากมีปัญหาช่องปากและฟัน ผู้สูงอายุควรได้รับการรักษาเพื่อช่วยให้การเคี้ยวอาหารง่ายขึ้น และช่วยให้การรับประทานอาหารมีรสชาติมากขึ้น
ดื่มน้ำอย่างน้อยวันละ 8-10 แก้ว โดยแบ่งดื่มทั้งวัน
รับประทานอาหารที่มีใยอาหารสูง เพื่อเพิ่มกากใยให้อุจจาระคล่องขึ้น
ออกกำลังกายเบาๆ เหมาะสมกับสภาพร่างกาย เช่น เดินเล่นหลังรับประทานอาหาร หรือแกว่งแขนยามเช้า จะช่วยให้ลำไส้มีการเคลื่อนไหว ช่วยในเรื่องการขับถ่ายได้ดีขึ้น
ทำจิตใจให้แจ่มใส ฝึกขับถ่ายเป็นเวลาทุกวัน และไม่ควรใช้ยาระบายในผู้สูงวัยนานจนติดเป็นนิสัยทำให้ไม่สามารถขับถ่ายด้วยตัวเอง
ปรึกษาแพทย์เพื่อปรับเปลี่ยนยา ที่อาจมีผลทำให้ท้องผูก
การดูแลผู้สูงอายุที่มีภาวะท้องผูก
ชี้ให้เห็นถึงความสำคัญ และปัจจัยที่ทำให้เกิดปัญหาการขับถ่าย
กระตุ้นให้ดื่มน้ำอย่างเพียงพอและสม่ำเสมอ
แนะนำให้รับประทานอาหารที่มีกากใยสูง
แนะนำการบดเคี้ยวอาหารอย่างละเอียด
จัดสิ่งแวดล้อมที่เป็นมิตร มีความเป็นส่วนตัว ให้เวลาในการขับถ่าย
แนะนำให้หลีกเลี่ยงการกลั้นอุจจาระ
ควรฝึกการขับถ่ายให้เป็นนิสัย
กรณีนอนติดเตียง ควรจัดท่านั่งศีรษะสูงในการขับถ่ายอุจจาระ
กระตุ้นให้มีการเคลื่อนไหวหรือออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ
กรณีที่อุจจาระอัดแน่นให้ทำการล้วง(Evacuation)ด้วยความนุ่มนวล
หากต้องใช้ยาระบาย ควรปฏิบัติตามคำแนะนำอย่างเคร่งครัด
ท้องเสีย (Diarrhea)
อาการและอาการแสดง
มีการถ่ายอุจจาระเหลว ถ่ายเป็นน้ำมากกว่า 3 ครั้งขึ้นไป ถ่ายบ่อยกว่าปกติของแต่ละคน หรือถ่ายเป็นมูกปนเลือด 1 ครั้งหรือมากกว่านั้นภายใน 24 ชั่วโมง
ในบางรายอาจมีอาการอื่น ๆ ร่วมด้วย เช่น ปวดท้อง ท้องอืด คลื่นไส้ อ่อนเพลีย รู้สึกครั่นเนื้อครั่นตัว และมีไข้
อาการเหล่านี้หากมีอาการไม่เกิน 2 สัปดาห์ จะเรียกว่า ท้องเสียเฉียบพลัน แต่หากนานเกิด 2 สัปดาห์จะเรียกว่า ท้องเสียเรื้อรัง
สาเหตุ
ท้องเสียจากการติดเชื้อไวรัส
โรต้าไวรัส
เป็นไวรัสที่ทำให้เกิดโรคกระเพาะอาหารและลำไส้เล็กอักเสบ ส่งผลให้เกิดอาการท้องเสียอย่างรุนแรง อาเจียน มีไข้ และเกิดภาวะขาดน้ำได้ โดยมักพบในเด็กเล็กมากกว่าช่วงวัยอื่น
โนโรไวรัส
เป็นไวรัสที่แพร่กระจายจากคนสู่คน หรือผ่านทางอาหารและน้ำดื่มที่มีการปนเปื้อนเชื้อ โดยก่อให้เกิดโรคกระเพาะอาหารและลำไส้อักเสบ ส่งผลให้ผู้ติดเชื้อมีอาการท้องเสีย คลื่นไส้ อาเจียน และปวดท้อง
ท้องเสียจากการติดเชื้อแบคทีเรีย
ซาลโมเนลลา
เป็นสาเหตุหลักของภาวะอาหารเป็นพิษ โดยมักพบในเนื้อไก่ดิบหรือไข่ ทำให้ผู้ป่วยท้องเสีย มีไข้ ปวดเกร็งหน้าท้องภายใน 12-72 ชั่วโมงหลังรับประทานอาหารหรือดื่มน้ำที่ปนเปื้อนเข้าไป ซึ่งเชื้อชนิดนี้อาจอาศัยอยู่ภายในระบบทางเดินอาหารได้นานหลายสัปดาห์
อีโคไล
สามารถแพร่กระจายผ่านอาหารที่มีการปนเปื้อนอย่างผลิตภัณฑ์ที่ทำจากนม เนื้อสัตว์ที่ยังไม่ได้ปรุงสุก หรือผลไม้ที่ยังไม่ได้ล้าง ซึ่งอาจนำไปสู่ภาวะลำไส้ใหญ่อักเสบที่มีเลือดออกร่วมด้วยได้
ชิเกลลา
ติดต่อและแพร่เชื้อจากคนสู่คนได้ง่าย โดยส่งผลต่อผนังลำไส้และทำให้เกิดแผลที่มีเลือดออก ท้องเสีย รวมถึงอุจจาระแล้วมีมูกเลือดออกมาด้วย
แคมไพโลแบคเตอร์
เป็นแบคทีเรียชนิดหนึ่งที่ทำให้เกิดการติดเชื้อในอาหารที่พบได้มากที่สุด ซึ่งทำให้เกิดการอักเสบของลำไส้อย่างฉับพลัน ส่งผลให้ถ่ายอุจจาระเป็นเลือด
วิบริโอ
เป็นเชื้อโรคที่เกี่ยวกับการรับประทานอาหารดิบอย่างอาหารทะเลหรือซูชิ ซึ่งอาจทำให้มีอาการถ่ายเหลวเหมือนน้ำซาวข้าวได้
คลอสไทรเดียม ดิฟิซายล์
เป็นเชื้อโรคที่ทำให้เกิดอาการท้องเสียอย่างฉับพลัน โดยเชื้อชนิดนี้มักพบได้บ่อยในผู้ป่วยที่เข้ารับการรักษาตัวในโรงพยาบาล และหากผู้ป่วยต้องใช้ยาปฏิชีวนะก็อาจทำให้เกิดการติดเชื้อเพิ่มขึ้นได้
ท้องเสียจากการติดเชื้อปรสิต
ไกอาเดีย
เป็นเชื้อที่สามารถแพร่กระจายจากคนสู่คน หรือผ่านการรับประทานอาหารและการดื่มน้ำที่ปนเปื้อนเชื้อ ซึ่งอาจทำให้ท้องเสียภายใน 2 วันหลังจากติดเชื้อ
แอนตามีบาฮิสโตลิติกาหรือบิดอะมีบา
เป็นเชื้อที่ติดต่อผ่านการรับประทานอาหาร โดยเชื้อชนิดนี้จะเจาะผนังลำไส้และส่งผลให้ถ่ายอุจจาระออกมาเป็นเลือด
คริปโตสปอริเดียม
เป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดอาการเจ็บป่วยทั้งในระบบทางเดินหายใจและทางเดินอาหาร ซึ่งทำให้ผู้ติดเชื้อถ่ายอุจจาระเหลวได้
โรคในระบบทางเดินอาหารและลำไส้ผิดปกติ
โรคโครห์น โรคลำไส้อักเสบ โรคเซลิแอคหรือแพ้กลูเตน โรคลำไส้แปรปรวน โรคถุงผนังลำไส้อักเสบ โรคตับอ่อนอักเสบเรื้อรัง หรือมะเร็งลำไส้ใหญ่
การตอบสนองต่อยาบางประเภท
ยาปฏิชีวนะ ยารักษาโรคมะเร็ง รวมถึงยาลดกรดที่มีแมกนีเซียม สามารถทำให้เกิดอาการท้องเสียได้
ภาวะแทรกซ้อนของอาการท้องเสีย
ภาวะขาดน้ำและเกลือแร่
โรคลำไส้แปรปรวน
ภาวะย่อยน้ำตาลแล็กโทสบกพร่อง
กลุ่มอาการเม็ดเลือดแดงแตกยูรีเมีย หากท้องเสียจากการติดเชื้อบางชนิด
ร่างกายส่วนอื่นตอบสนองต่อการติดเชื้อในทางเดินอาหารจนเกิดการอักเสบตามไปด้วย
การติดเชื้อลุกลามไปยังอวัยวะส่วนอื่น ๆ ในร่างกาย
การป้องกันอาการท้องเสีย
ในกรณีที่ไม่สามารถล้างมือได้ ควรใช้เจลล้างมือที่มีส่วนผสมของแอลกอฮอล์ เพื่อช่วยฆ่าเชื้อโรคได้อย่างมีประสิทธิภาพ
เลือกรับประทานอาหารอย่างระมัดระวัง เช่น รับประทานของร้อน อาหารที่สะอาด สดใหม่ หลีกเลี่ยงผักผลไม้สดที่ล้างไม่สะอาด เนื้อสัตว์ดิบ และผลิตภัณฑ์ ประเภทนม เป็นต้น
ไม่ควรวางอาหารทิ้งไว้ในอุณหภูมิห้องนาน ๆ ควรเก็บเข้าตู้เย็น เพื่อป้องกันการเจริญเติบโตของแบคทีเรีย
ควรทำความสะอาดบริเวณที่มีการเตรียมอาหารให้ถูกสุขลักษณะ รวมถึงการล้างมือให้สะอาด ขณะเตรียมอาหาร
เลือกดื่มน้ำที่สะอาด ถูกสุขลักษณะ
ล้างมือให้สะอาดก่อนและหลังรับประทานอาหารหรือสัมผัสกับอาหาร หลังการเข้าห้องน้ำ หรือจับสิ่งสกปรกอื่น ๆ เพื่อป้องกันแพร่กระจายของเชื้อโรค
การรักษาอาการท้องเสีย
การรักษาภาวะขาดน้ำ
กินน้ำเกลือแร่โออาเอส ใช้ในผู้ป่วยที่มีภาวะขาดน้ำน้อย
ให้สารน้ำทางหลอดเลือดดำ ใช้ในกรณีที่มีภาวะขาดน้ำปานกลางจนถึงมากหรือมีภาวะช็อค และในกรณีที่ไม่สามารถกินน้ำเกลือแร่โออาเอสได้
การรักษาโดยใช้ยา
ยาปฏิชีวนะหรือยาฆ่าเชื้อ ใช้เฉพาะในกรณีที่สงสัยติดเชื้อแบคทีเรียที่รุนแรง, มีการติดเชื้อในกระแสเลือด หรือในผู้ป่วยที่มีภาวะภูมิต้านทานต่ำ เด็กเล็ก มีโรคประจำตัว
ยาลดปริมาณอุจจาระและหรือลดจำนวนครั้งของการถ่ายอุจจาระ
โปรไบโอติกส์ จำเป็นต้องเป็นชนิดที่เหมาะสมเพื่อการรักษาโดยเฉพาะ
ยารักษาตามอาการ เช่น ยาลดการอาเจียน ยาลดไข้ ยารักษาอาการท้องอืด ยาลดอาการปวดท้อง ยาทาก้นแดง แร่ธาตุสังกะสี
นางสาวเมลดา ธรรมสรณกุล เลขที่8 ห้องA
นักศึกษาหลักสูตรพยาบาลศาสตรบัณฑิตชั้นปีที่2 รุ่นที่26
อาการท้องผูก.(2562).[ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก:
https://www.bangkokhospital.com/th/disease-treatment/constipation[วันที่ค้นข้อมูล
: 5 มิถุนายน 2563].
อาการ สาเหตุท้องเสีย.(25ุ60).[ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก:
https://www.pobpad.com/%E0%B8%97%E0%B9%89fbclid=IwAR0piwtEr6EDi1yX_Gl8upTnuVQ65v8[วันที่ค้นข้อมูล
: 5 มิถุนายน 2563].
ท้องเสีย.(25ุ62).[ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก:
https://www.phyathai.com/article_detail/3125/th/%E0%B9%81%E0%B8%A2%E0%B8%81%E0%B9%83%E0%B8%AB%E0%B9%89.[วันที่ค้นข้อมูล
: 5 มิถุนายน 2563].
อาการท้องผูกในผู้สูงอายุ.(25ุ61).[ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก:
https://www.samitivejhospitals.com/th/.[วันที่ค้นข้อมูล
: 5 มิถุนายน 2563].
อ้างอิง