การพยาบาล
มารดาทารก
1.แนวคิดและหลักการการพยาบาลมารดาทารก
- แนวคิดพื้นฐานเกี่ยวกับการอนามัยเจริญพันธ์
3.การเปลี่ยนแปลงทางสรีรวิทยา จิตสังคม และการพยาบาลในระยะตั้งครรภ์
4.การพยาบาลในระยะคลอด
6.การพยาบาลทารกแรกเกิด
5.การพยาบาลมารดาระยะหลังคลอด
ปัจจัยที่มีผลกระทบต่อภาวะสุขภาพของมารดาและทารกในครรภ์
ปัจจัยด้านพันธุกรรม Genetic Factors
Trisomy 18 syndrome / Edward' s syndrome
Trisomy 13 syndrome / Patau syndrome
Trisomy 21 / Down ' s syndrome
Sex chomosome disorders
Klinefelter syndrome
Turner syndrome
47 XXY Syndrome
Triple syndrome/ 47XXX
สุขภาพทั่วไป
ปัญหาสุขภาพ
ปัญหาสุขภาพด้านสูตินารีเวช
น้ำหนัก
อายุ
ปัจจัยด้านยา
1.ฝิ่นและอนุพันธ์ฝิ่น
2.กัญชา
3.ยาบ้า
4.แอลกอฮอล์
5.โคเคน
6.บุหรี่
7.คาเฟอีน
อิทธิพลทางวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียม ความเชื่อ
ปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อม
4.ผลของยา 5 กลุ่ม
5.ยาแก้แพ้ท้อง เช่น Thalidomind
3.สารตะกั่ว รง.แบตเตอรี่ >25 ug เจริญเติบโตไม่สมอายุ
6.Alkylting agents แท้งสูง /anomalies
2.สารปรอท ระบบประสาทถูกทำลาย นิ้วหงิกงอ ปญอ.
7.Hormons เช่น Progestin(D)
8.Lithium carbonate
9.Sulfonylureas(D)
10.Tranquizers เช่น Benzodiazepine (D) เกิด Facial clefts
1.เสียง > 85 เดซิเบล ทารกมี ปห.การได้ยิน
11.การฉายรังสี X-ray รับรังสี >25000 milliards สมองพิการ ผิดปกติระบบประสาท ตาย
ประเด็นและแนวโน้มในการพยาบาลมารดาทารก
สถิติชีพ
1.การให้คำปรึกษาก่อนสมรสและปัญหาทางพันธุกรรม
การเตรียมตัวและการให้คำปรึกษาก่อนสมรส
การให้คำปรึกษาปัญหาทางพันธุกรรม
2.การวางแผนครอบครัวและการให้คำแนะนำ
ความหมาย Family Planing
การคุมกำเนิด
ระยะเวลาในการวางแผน
ชั่วคราว
ถาวร
ไม่ใช้ฮอร์โมน
ใช้ฮอร์โมน
- การมีบุตรยาก Infertility
4.การปฏิสนธิและการเจริญเติบโตของทารกในครรภ์
5.ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการเจริญเติบโตและพัฒนาการของทารกในครรภ์ 11 ปัจจัย
1.การตั้งครรภ์
2.การเปลี่ยนแปลงทางสรีรวิทยาระยะตั้งครรภ์
ระบบทางเดินหายใจ >> Physiological dyspnea
ระบบต่อมไร้ท่อ
Cardiovascular system ตำแหน่งขาดหัวใจ,cardiac output,BP ลดลงเล็กน้อย >> supine hypotension syndrome ,Blood volume>> Physiological anemia, RBC,WBC,Coagulation factors >> DVT , Pulmonary embolism
ระบบ metabolism
Breasts >> Montgomery tubercles ต่อมไขมันลานนมโต
ระบบทางเดินปสสาวะ
Valva and Vagina
ระบบผิวหนัง
- การเปลี่ยนแปลงทางจิตสังคมของหญิงตั้งครรภ์
4.การวินิจฉัยการตั้งครรภ์
Probable signs
Positive signs
Presumptive signs and Symptoms
- การประเมินภาวะสุขภาพของมารดา ทารกและการคัดกรอง
6.การส่งเสริมสุขภาพมารดาขณะตั้งครรภ์
7.การเตรียมตัวเพื่อการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่
8.การกระตุ้นพัฒนาการของทารกในครรภ์
9.การเตรียมตัวเพื่อการคลอดและการเตรียมบทบาทการเป็นบิดามารดา
- การดูแลด้านจิตสังคมของหญิงตั้งครรภ์
11.การพยาบาลภาวะไม่สุขสบายระหว่างการตั้งครรภ์
- การพยาบาลทางด้านสรีรจิตสังคมของมารดาในระยะคลอด
การ ปป. ด้านจิตสังคมระยะที่ 1 คลอด
Fear
Exhaustion อ่อนล้า หมดแรง
Anxiety or Stress
การ ปป. ด้านจิตสังคมระยะที่ 2 คลอด
การ ปป. ด้านจิตสังคมระยะที่ 3 คลอด
การ ปป. ด้านจิตสังคมระยะที่ 4 คลอด
ความเครียด
ความเจ็บปวด
การส่งเสริมความสุขสบายระยะคลอด
1.การเปลี่ยนแปลง/การปรับตัวด้านสรีระและการกลับคืนสู่ภาวะปกติของอวัยวะต่าง ๆ
การ ปป. ด้านสรีระวิทยาหลังคลอด 12 อย่าง
**การ ปป.ด้านจิตสังคม
2.การส่งเสริมการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่
3.ปัญหาที่พบบ่อยในการเลี้ยงบุตรด้วยนมมารดาและวิธีแก้ไข
น้ำนมมาก
เต้านมคัด Breast engorgement
น้ำนมน้อย ไม่เพียงพอ
หัวนมแตก
หัวนมสั้น
4.การส่งเสริมสุขภาพมารดาหลังคลอดปกติ
5.หลักการส่งเสริมสัมพันธภาพมารดา ทารกหลังคลอด
6.การพยาบาลมารดาหลังคลอดที่มีภาวะเบี่ยงเบนทางสุขภาพ
เจ็บแผลฝีเย็บ
ริดสีดวงทวารหนักอักเสบ
After pain
ท้องผูก
Reactionary fever
ปัสสาวะลำบาก
1.การประเมินสภาพทารกแรกเกิด
การตรวจร่างกายตามระบบ
ระดับความรู้สึกตัวของทารก
Ballard' score
การประเมินระบบประสาท
2.การพยาบาลทารกแรกเกิดประจำวัน
3.การดูแลทารกแรกเกิดปกติ
4.การสร้างเสริมภูมิคุ้มกัน
- การประเมินและดูแลทารก
แรกเกิดที่มีความผิดปกติเล็กน้อย
1.การป้องกันปัญหาสุขภาพ
2.ปัญหาสุขภาพของทารกแรกเกิดที่พบได้บ่อย 24 โรค
- การดูแลทารกแรกเกิดมีความผิด
ปกติเกี่ยวกับอุณหภูมิร่างกาย
น้อยกว่า 20
มากกว่า 35
น้อยกว่าเกณฑ์
มากกว่าเกณฑ์
ก่อนตั้งครรภ์
ระยะตั้งครรภ์
เชิงกรานและมดลูกผิดปกติ
ประวัติโรคติดเชื้อทางเพศสัมพันธ์
Gavida/Para
ประวัติภาวะแทรกซ้อนจากครรภ์ก่อน
G1
G5
Cate A
Cate B
Cate C
Cate D
Cate X
คำศัพท์
วิธีการคำนวณ
ข้อมูลที่ได้จากการบันทึกทะเบียนประวัติหรืรายงานสถิติของประชากร
การเกิดไร้ชีพ still birth
การตายของทารกแรกเกิด Neonatal Death
การเกิดมีชีพ Live birth
Infant death ตายภายใน 12 เดือนหลังคลอด
Birth การเกิด
Early Neonatal death แรกเกิด - 7 วัน
Late neonatal death หลัง 7 - 28 วัน
อัตราตายของทารกต่ำกว่า 7 วัน
อัตราตายของเด็กต่ำกว่าอายุ 28 วัน หรืออัตราตายของเด็กแรกเกิด
อัตราตายก่อนและหลังคลอด
อัตราตายของทารกอายุ 28 วันแต่ต่ำกว่า 1 ปี
อัตราเด็กเกิดไร้ชีพ
อัตราตายของทารก
อัตราเด็กเกิดมีชีพ
อัตราส่วนการตายของมารดา
ประเภท 1 GA > 28 wks หรือเรียก อัตราตายคลอด
ประเภท 2 GA 20 wks ขึ้นไป
3.ห่วงอนามัย
4.ยาฆ่าอสุจิ
- Barrier methods >> condom, diaphragm,Cervical cap
5.การทำหมัน
- Non appliance method
Rhythm or Safe period ระยะปลอกภัย
Coitus reservatus or witholding ฝายชายหลั่งควบคุมไม่หลั่ง
Coitus interruptus or Withdrawal หลั่งนอก
Abstinence งด SEX บางเวลา
หญิง เปียก/แห้ง
ชาย ตัดท่อนำอสุจิ
ยาคุมชนิดห่วงสอด
ยาเม็ดคุมกำเนิด oral pill
ยาฉีดคุมกำเนิด
ยาฝังคุมกำเนิด
ยาคุมแผ่นติดผิวหนัง Patch
ห่วงอนามัยชนิดมีฮอร์โมน LNG
DMPA
NET-EN
การคุมกำเนิดในกลุ่มเป้าหมายพิเศษ 15 กลุ่่ม
ปัจจัยการมีบุตรยาก ช/ญ/ร่วม
สาเหตุ ญ/ช
ปัจจัยที่มีผลต่อการตั้งครรภ์
การรักษา
ความหมาย
แบ่งไตรมาส
1-13 wks
14 - 26 wks
27 - 40 wks
Chadwick's sign 8 wks
Vaginal discharge
Cervix >> Goodell' s sign นุ่มขึ้น
๊Uterus
Ovaries
Pituitary gland
Thyroid H. เพิ่มขึ้นจนถึง GA 18 wks คงที่
Adrenal gland
Placenta
Prolactin
Oxytocin
PPH >>Sheehan's syndrome
Cortisal สูงจาก E สูง ทำให้กระตุ้นสร้าง Glucose
Aldosterone เพิ่มขึ้น
1.Protien H.
2.Steroid hormone
HCG ศร้าง E and P
hPL/hCS ยับยั้งการทำงานของ Insulin
Estrogen
Progesterone
ระบบทางเดินอาหาร
ระบบกล้ามเนื้อและกระดูก
การเปลี่ยนแปลงด้านอารามณ์
การ ปป.ด้านภาพลักษณ์
T1 สองฝักสองฝ่าย Ambivalence
T2 ยอมรับการตั้งครรภ์
T3 วิตกกังวลคลอด
T1 เกิดไม่มาก
T2 เริ่มรู้สึกต่อการ ปป ยอมรับ รู้สึกดี
T3 ปป.มาก ไม่คล่องตัว อับอาย
1.ศัพท์ที่ควรรู้
2.การซักประวัติ
3.กำหนดวันคลอดและคำนวณอายุครรภ์
4.ตรวจร่างกาย
ุ6.ตรวจ Lab
7.คัดกรองภาวะเสี่ยง
8.นัดตรวจติดตาม
9.การให้ภูมิคุ้มกัน
5.ตรวจครรภ์
1.โภชนาการอาหารและยา
2.การใช้ยาในระหว่างตั้งครรภ์
3.การมีเพศสัมพันธ์
ประเมินภาวะโภชนาการ
4.การออกกำลังกาย
5.การพักผ่อน
2.ประโยชน์การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่
3.ข้อห้ามการให้นมแม่
1.ลษณ.หัวนม
4.การดูแลเต้านม
5.การแก้ไขหัวนมผิดปกติ
ผลของความเครียดระยะสั้น
ผลของความเครียดระยะยาว
ผลของความเครียดต่อการคลอด
กลไกความเจ็บปวด
ท.ควบคุมประตู Gate control theory
ท.ควบคุมความเจ็บปวดภายใน
ความเจ็บปวดในระยะคลอด
พ.เผชิญความเจ็บปวดในระยะคลอด
ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อความเจ็บปวด
การบรรเทาปวดโดยไม่ใช้ยา
1.ลดตัวกระตุ้นความเจ็บปวด
2.กระตุ้นปลายประสาทส่วนปลาย
3.ส่งเสริมการยับยั้งการส่งกระแสประสาทความปวดจากไขสันหลัง
ใช้แรงกดต้าน สันมือกดหลัง ต้านการตึงตัวของเอ็น
ลดแรงกดท้องขณะมดลูกหดรัดตัว
Movement & Position
ประคบน้ำอุ่นน้ำเย็น
แช่น้ำธรรมดา/อุ่น เว้น Latent phase,PROM
การสัมผัสและการนวด
กระตุ้นด้วยเครื่องไฟฟ้า
ฝังเข็มและกดจุด
ใช้ดนตรี
เพ่งจุดสนใจ
เบี่ยงเบนความสนใจ
กลิ่นหอมระเหยบำบัด
เทคนิคการหายใจ
4-8 cm จดจ่อกับนับลมหายใจเข้าออก ขณะมี UC
8 - 10 cm หายใจเข้าลึก ๆ เพ่งจุดหนึ่งอย่างแน่แน่ขณะ UC
1-4 cm เดิน พูดคุย ฟังวิทยุ อ่านหนังสือ
เริ่มเปิด - 3 cm >> Slow-deep chest breathing
4-7 cm >> หายใจแบบตื้นเร็วและเบา Shollow accelerated breathing
8-10 cm >> หายใจตื้นเร็วเป่าออก Pant-blow breathing
หายใจเบ่งคลอด >> Pushing
สุขสบายทั่วไป
ความสะอาดร่างกาย
2.ระยะกึ่งพึ่งพา Taking hold 3- 10 วัน
3.ระยะอิสระ Letting go phase > 10 วัน
1.ระยะพึ่งพา Taking in phase 1-3 วันหลังคลอด
หัวนมบอดหรือบุ๋ม
1.ความสะอาดร่างกาย
2.SEX
3.อาหาร
4.พักผ่อนและการทำงาน
5.การออกกำลังกาย
7.อาการผิดปกติที่ควรมา รพ.
8.การมาตรวจตามนัด
9.ให้คำแนะนำเรื่องการเลี้ยงลูก&ความผิดปกติลูก
6.การขับถ่าย
Rooming- in แม่อยู่กับลูกตลอด
สส.แม่รู้สึกดีกับลูก
สส.แม่สัมผัสลูก Sensitive period 30-45 นาที
ตอบสนองความต้องการแม่
ให้คำแนะนำและช่วยเหลือแม่ในการเลี้ยงทารก
การจำแนกทารกแรกเกิด
2.จำแนกโดย BW
3.จำแนกโดยใช้ BW เทียบ GA
1.จำแนกโดยใช้ GA
Passive immunization
Active Immunization
การเสริมสร้างภูมิคุ้มกันในทารกแรกเกิด
BCG 0.1 ml ID Lt. หลัง 2 wks. มีตุ่มแดง หัวหนองบริเวณฉีด ไม่ต้องใส่ยา ห้ามแกะ ใช้สำลีชุบน้ำต้มสุกเช็ด
HBV 0.5 ml กล้ามเนื้อต้นขาด้านนอก ,If มารดา positive ควรฉีด Hepatitis immuno globulin o.5 ml ภายใน 12 hr. หลังคลอด
การให้วัคซีนตามเกณฑ์
Physiological Jaundice
Breast feeding jaundice
การแหวะนม
Breast milk jaundice
Dehydration fever
Opthalmia neonatorum
Thrush ฝ้าในปาก
Constipation
Sore buttocks
Skin rashes
อาการหวัด
สะดืออักเสบ
เท้าปุก Club foot
Tongue tie
Lactose intolerance การย่อยนมที่มีแลคโตสไม่ได้
Neonatal teeth
Gingival cysts of the newborn
Undescended testis
Down's syndrome
Neonatal hypoglycemia
ท่อน้ำตาอุดตัน
ทารกไม่ยอมดูดนม
Meconium impact
BT ปกติ 36.5 - 37.5 C
การสูญเสียความร้อนของร่างกาย
Conduction นำ วางทารกบนที่นอนเย็น
Evaporation ระเหย หายใจ ตัวเปียกจาก ปสว. สระผมปล่อยแห้งเอง
Radiation แผ่ ความร้อนจากทารกแผ่ไปฝาตู้อบ , วางทารกใกล้ผนังห้อง
Convention ลมโกรก อาบน้ำที่โล่ง
Hypothermia
Hyperthermia
ทำให้
Keep warm,ห่อตัว นอน Radiant warmer
Hypoxia
Metabolic acidosis
Hypoglycemia
จากขาดน้ำและ Na สูง >> Skin แดง Movement ลดลง นอนเหยียดแขนขา HR เร็ว Apnea หมดสติ ชัก
การพยาบาล
ดูแลทารกแรกเกิดทันที
เคลื่อนย้ายทารก ใช้ Transport incubator
เตรียมสภาพแวดล้อมใน LR Radiant warmer ผ้าอุ่นเช็ด/ห่อตัวเด็ก
จัดสภาพแวดล้อมเหมาะสม Incubator preterm 35 - 37 C, Term 32 - 35 C