การพยาบาล
มารดาทารก

1.แนวคิดและหลักการการพยาบาลมารดาทารก

  1. แนวคิดพื้นฐานเกี่ยวกับการอนามัยเจริญพันธ์

3.การเปลี่ยนแปลงทางสรีรวิทยา จิตสังคม และการพยาบาลในระยะตั้งครรภ์

4.การพยาบาลในระยะคลอด

6.การพยาบาลทารกแรกเกิด

5.การพยาบาลมารดาระยะหลังคลอด

ปัจจัยที่มีผลกระทบต่อภาวะสุขภาพของมารดาและทารกในครรภ์

ปัจจัยด้านพันธุกรรม Genetic Factors

Trisomy 18 syndrome / Edward' s syndrome

Trisomy 13 syndrome / Patau syndrome

Trisomy 21 / Down ' s syndrome

Sex chomosome disorders

Klinefelter syndrome

Turner syndrome

47 XXY Syndrome

Triple syndrome/ 47XXX

สุขภาพทั่วไป

ปัญหาสุขภาพ

ปัญหาสุขภาพด้านสูตินารีเวช

น้ำหนัก

อายุ

ปัจจัยด้านยา

1.ฝิ่นและอนุพันธ์ฝิ่น

2.กัญชา

3.ยาบ้า

4.แอลกอฮอล์

5.โคเคน

6.บุหรี่

7.คาเฟอีน

อิทธิพลทางวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียม ความเชื่อ

ปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อม

4.ผลของยา 5 กลุ่ม

5.ยาแก้แพ้ท้อง เช่น Thalidomind

3.สารตะกั่ว รง.แบตเตอรี่ >25 ug เจริญเติบโตไม่สมอายุ

6.Alkylting agents แท้งสูง /anomalies

2.สารปรอท ระบบประสาทถูกทำลาย นิ้วหงิกงอ ปญอ.

7.Hormons เช่น Progestin(D)

8.Lithium carbonate

9.Sulfonylureas(D)

10.Tranquizers เช่น Benzodiazepine (D) เกิด Facial clefts

1.เสียง > 85 เดซิเบล ทารกมี ปห.การได้ยิน

11.การฉายรังสี X-ray รับรังสี >25000 milliards สมองพิการ ผิดปกติระบบประสาท ตาย

ประเด็นและแนวโน้มในการพยาบาลมารดาทารก

สถิติชีพ

1.การให้คำปรึกษาก่อนสมรสและปัญหาทางพันธุกรรม

การเตรียมตัวและการให้คำปรึกษาก่อนสมรส

การให้คำปรึกษาปัญหาทางพันธุกรรม

2.การวางแผนครอบครัวและการให้คำแนะนำ

ความหมาย Family Planing

การคุมกำเนิด

ระยะเวลาในการวางแผน

ชั่วคราว

ถาวร

ไม่ใช้ฮอร์โมน

ใช้ฮอร์โมน

  1. การมีบุตรยาก Infertility

4.การปฏิสนธิและการเจริญเติบโตของทารกในครรภ์

5.ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการเจริญเติบโตและพัฒนาการของทารกในครรภ์ 11 ปัจจัย

1.การตั้งครรภ์

2.การเปลี่ยนแปลงทางสรีรวิทยาระยะตั้งครรภ์

ระบบทางเดินหายใจ >> Physiological dyspnea

ระบบต่อมไร้ท่อ

Cardiovascular system ตำแหน่งขาดหัวใจ,cardiac output,BP ลดลงเล็กน้อย >> supine hypotension syndrome ,Blood volume>> Physiological anemia, RBC,WBC,Coagulation factors >> DVT , Pulmonary embolism

ระบบ metabolism

Breasts >> Montgomery tubercles ต่อมไขมันลานนมโต

ระบบทางเดินปสสาวะ

Valva and Vagina

ระบบผิวหนัง

  1. การเปลี่ยนแปลงทางจิตสังคมของหญิงตั้งครรภ์

4.การวินิจฉัยการตั้งครรภ์

Probable signs

Positive signs

Presumptive signs and Symptoms

  1. การประเมินภาวะสุขภาพของมารดา ทารกและการคัดกรอง

6.การส่งเสริมสุขภาพมารดาขณะตั้งครรภ์

7.การเตรียมตัวเพื่อการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่

8.การกระตุ้นพัฒนาการของทารกในครรภ์

9.การเตรียมตัวเพื่อการคลอดและการเตรียมบทบาทการเป็นบิดามารดา

  1. การดูแลด้านจิตสังคมของหญิงตั้งครรภ์

11.การพยาบาลภาวะไม่สุขสบายระหว่างการตั้งครรภ์

  1. การพยาบาลทางด้านสรีรจิตสังคมของมารดาในระยะคลอด

การ ปป. ด้านจิตสังคมระยะที่ 1 คลอด

Fear

Exhaustion อ่อนล้า หมดแรง

Anxiety or Stress

การ ปป. ด้านจิตสังคมระยะที่ 2 คลอด

การ ปป. ด้านจิตสังคมระยะที่ 3 คลอด

การ ปป. ด้านจิตสังคมระยะที่ 4 คลอด

ความเครียด

ความเจ็บปวด

การส่งเสริมความสุขสบายระยะคลอด

1.การเปลี่ยนแปลง/การปรับตัวด้านสรีระและการกลับคืนสู่ภาวะปกติของอวัยวะต่าง ๆ

การ ปป. ด้านสรีระวิทยาหลังคลอด 12 อย่าง

**การ ปป.ด้านจิตสังคม

2.การส่งเสริมการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่

3.ปัญหาที่พบบ่อยในการเลี้ยงบุตรด้วยนมมารดาและวิธีแก้ไข

น้ำนมมาก

เต้านมคัด Breast engorgement

น้ำนมน้อย ไม่เพียงพอ

หัวนมแตก

หัวนมสั้น

4.การส่งเสริมสุขภาพมารดาหลังคลอดปกติ

5.หลักการส่งเสริมสัมพันธภาพมารดา ทารกหลังคลอด

6.การพยาบาลมารดาหลังคลอดที่มีภาวะเบี่ยงเบนทางสุขภาพ

เจ็บแผลฝีเย็บ

ริดสีดวงทวารหนักอักเสบ

After pain

ท้องผูก

Reactionary fever

ปัสสาวะลำบาก

1.การประเมินสภาพทารกแรกเกิด

การตรวจร่างกายตามระบบ

ระดับความรู้สึกตัวของทารก

Ballard' score

การประเมินระบบประสาท

2.การพยาบาลทารกแรกเกิดประจำวัน

3.การดูแลทารกแรกเกิดปกติ

4.การสร้างเสริมภูมิคุ้มกัน

  1. การประเมินและดูแลทารก
    แรกเกิดที่มีความผิดปกติเล็กน้อย

1.การป้องกันปัญหาสุขภาพ

2.ปัญหาสุขภาพของทารกแรกเกิดที่พบได้บ่อย 24 โรค

  1. การดูแลทารกแรกเกิดมีความผิด
    ปกติเกี่ยวกับอุณหภูมิร่างกาย

น้อยกว่า 20

มากกว่า 35

น้อยกว่าเกณฑ์

มากกว่าเกณฑ์

ก่อนตั้งครรภ์

ระยะตั้งครรภ์

เชิงกรานและมดลูกผิดปกติ

ประวัติโรคติดเชื้อทางเพศสัมพันธ์

Gavida/Para

ประวัติภาวะแทรกซ้อนจากครรภ์ก่อน

G1

G5

Cate A

Cate B

Cate C

Cate D

Cate X

คำศัพท์

วิธีการคำนวณ

ข้อมูลที่ได้จากการบันทึกทะเบียนประวัติหรืรายงานสถิติของประชากร

การเกิดไร้ชีพ still birth

การตายของทารกแรกเกิด Neonatal Death

การเกิดมีชีพ Live birth

Infant death ตายภายใน 12 เดือนหลังคลอด

Birth การเกิด

Early Neonatal death แรกเกิด - 7 วัน

Late neonatal death หลัง 7 - 28 วัน

อัตราตายของทารกต่ำกว่า 7 วัน

อัตราตายของเด็กต่ำกว่าอายุ 28 วัน หรืออัตราตายของเด็กแรกเกิด

อัตราตายก่อนและหลังคลอด

อัตราตายของทารกอายุ 28 วันแต่ต่ำกว่า 1 ปี

อัตราเด็กเกิดไร้ชีพ

อัตราตายของทารก

อัตราเด็กเกิดมีชีพ

อัตราส่วนการตายของมารดา

ประเภท 1 GA > 28 wks หรือเรียก อัตราตายคลอด

ประเภท 2 GA 20 wks ขึ้นไป

3.ห่วงอนามัย

4.ยาฆ่าอสุจิ

  1. Barrier methods >> condom, diaphragm,Cervical cap

5.การทำหมัน

  1. Non appliance method

Rhythm or Safe period ระยะปลอกภัย

Coitus reservatus or witholding ฝายชายหลั่งควบคุมไม่หลั่ง

Coitus interruptus or Withdrawal หลั่งนอก

Abstinence งด SEX บางเวลา

หญิง เปียก/แห้ง

ชาย ตัดท่อนำอสุจิ

ยาคุมชนิดห่วงสอด

ยาเม็ดคุมกำเนิด oral pill

ยาฉีดคุมกำเนิด

ยาฝังคุมกำเนิด

ยาคุมแผ่นติดผิวหนัง Patch

ห่วงอนามัยชนิดมีฮอร์โมน LNG

DMPA

NET-EN

การคุมกำเนิดในกลุ่มเป้าหมายพิเศษ 15 กลุ่่ม

ปัจจัยการมีบุตรยาก ช/ญ/ร่วม

สาเหตุ ญ/ช

ปัจจัยที่มีผลต่อการตั้งครรภ์

การรักษา

ความหมาย

แบ่งไตรมาส

1-13 wks

14 - 26 wks

27 - 40 wks

Chadwick's sign 8 wks

Vaginal discharge

Cervix >> Goodell' s sign นุ่มขึ้น

๊Uterus

Ovaries

Pituitary gland

Thyroid H. เพิ่มขึ้นจนถึง GA 18 wks คงที่

Adrenal gland

Placenta

Prolactin

Oxytocin

PPH >>Sheehan's syndrome

Cortisal สูงจาก E สูง ทำให้กระตุ้นสร้าง Glucose

Aldosterone เพิ่มขึ้น

1.Protien H.

2.Steroid hormone

HCG ศร้าง E and P

hPL/hCS ยับยั้งการทำงานของ Insulin

Estrogen

Progesterone

ระบบทางเดินอาหาร

ระบบกล้ามเนื้อและกระดูก

การเปลี่ยนแปลงด้านอารามณ์

การ ปป.ด้านภาพลักษณ์

T1 สองฝักสองฝ่าย Ambivalence

T2 ยอมรับการตั้งครรภ์

T3 วิตกกังวลคลอด

T1 เกิดไม่มาก

T2 เริ่มรู้สึกต่อการ ปป ยอมรับ รู้สึกดี

T3 ปป.มาก ไม่คล่องตัว อับอาย

1.ศัพท์ที่ควรรู้

2.การซักประวัติ

3.กำหนดวันคลอดและคำนวณอายุครรภ์

4.ตรวจร่างกาย

ุ6.ตรวจ Lab

7.คัดกรองภาวะเสี่ยง

8.นัดตรวจติดตาม

9.การให้ภูมิคุ้มกัน

5.ตรวจครรภ์

1.โภชนาการอาหารและยา

2.การใช้ยาในระหว่างตั้งครรภ์

3.การมีเพศสัมพันธ์

ประเมินภาวะโภชนาการ

4.การออกกำลังกาย

5.การพักผ่อน

2.ประโยชน์การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่

3.ข้อห้ามการให้นมแม่

1.ลษณ.หัวนม

4.การดูแลเต้านม

5.การแก้ไขหัวนมผิดปกติ

ผลของความเครียดระยะสั้น

ผลของความเครียดระยะยาว

ผลของความเครียดต่อการคลอด

กลไกความเจ็บปวด

ท.ควบคุมประตู Gate control theory

ท.ควบคุมความเจ็บปวดภายใน

ความเจ็บปวดในระยะคลอด

พ.เผชิญความเจ็บปวดในระยะคลอด

ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อความเจ็บปวด

การบรรเทาปวดโดยไม่ใช้ยา

1.ลดตัวกระตุ้นความเจ็บปวด

2.กระตุ้นปลายประสาทส่วนปลาย

3.ส่งเสริมการยับยั้งการส่งกระแสประสาทความปวดจากไขสันหลัง

ใช้แรงกดต้าน สันมือกดหลัง ต้านการตึงตัวของเอ็น

ลดแรงกดท้องขณะมดลูกหดรัดตัว

Movement & Position

ประคบน้ำอุ่นน้ำเย็น

แช่น้ำธรรมดา/อุ่น เว้น Latent phase,PROM

การสัมผัสและการนวด

กระตุ้นด้วยเครื่องไฟฟ้า

ฝังเข็มและกดจุด

ใช้ดนตรี

เพ่งจุดสนใจ

เบี่ยงเบนความสนใจ

กลิ่นหอมระเหยบำบัด

เทคนิคการหายใจ

4-8 cm จดจ่อกับนับลมหายใจเข้าออก ขณะมี UC

8 - 10 cm หายใจเข้าลึก ๆ เพ่งจุดหนึ่งอย่างแน่แน่ขณะ UC

1-4 cm เดิน พูดคุย ฟังวิทยุ อ่านหนังสือ

เริ่มเปิด - 3 cm >> Slow-deep chest breathing

4-7 cm >> หายใจแบบตื้นเร็วและเบา Shollow accelerated breathing

8-10 cm >> หายใจตื้นเร็วเป่าออก Pant-blow breathing

หายใจเบ่งคลอด >> Pushing

สุขสบายทั่วไป

ความสะอาดร่างกาย

2.ระยะกึ่งพึ่งพา Taking hold 3- 10 วัน

3.ระยะอิสระ Letting go phase > 10 วัน

1.ระยะพึ่งพา Taking in phase 1-3 วันหลังคลอด

หัวนมบอดหรือบุ๋ม

1.ความสะอาดร่างกาย

2.SEX

3.อาหาร

4.พักผ่อนและการทำงาน

5.การออกกำลังกาย

7.อาการผิดปกติที่ควรมา รพ.

8.การมาตรวจตามนัด

9.ให้คำแนะนำเรื่องการเลี้ยงลูก&ความผิดปกติลูก

6.การขับถ่าย

Rooming- in แม่อยู่กับลูกตลอด

สส.แม่รู้สึกดีกับลูก

สส.แม่สัมผัสลูก Sensitive period 30-45 นาที

ตอบสนองความต้องการแม่

ให้คำแนะนำและช่วยเหลือแม่ในการเลี้ยงทารก

การจำแนกทารกแรกเกิด

2.จำแนกโดย BW

3.จำแนกโดยใช้ BW เทียบ GA

1.จำแนกโดยใช้ GA

Passive immunization

Active Immunization

การเสริมสร้างภูมิคุ้มกันในทารกแรกเกิด

BCG 0.1 ml ID Lt. หลัง 2 wks. มีตุ่มแดง หัวหนองบริเวณฉีด ไม่ต้องใส่ยา ห้ามแกะ ใช้สำลีชุบน้ำต้มสุกเช็ด

HBV 0.5 ml กล้ามเนื้อต้นขาด้านนอก ,If มารดา positive ควรฉีด Hepatitis immuno globulin o.5 ml ภายใน 12 hr. หลังคลอด

การให้วัคซีนตามเกณฑ์

Physiological Jaundice

Breast feeding jaundice

การแหวะนม

Breast milk jaundice

Dehydration fever

Opthalmia neonatorum

Thrush ฝ้าในปาก

Constipation

Sore buttocks

Skin rashes

อาการหวัด

สะดืออักเสบ

เท้าปุก Club foot

Tongue tie

Lactose intolerance การย่อยนมที่มีแลคโตสไม่ได้

Neonatal teeth

Gingival cysts of the newborn

Undescended testis

Down's syndrome

Neonatal hypoglycemia

ท่อน้ำตาอุดตัน

ทารกไม่ยอมดูดนม

Meconium impact

BT ปกติ 36.5 - 37.5 C

การสูญเสียความร้อนของร่างกาย

Conduction นำ วางทารกบนที่นอนเย็น

Evaporation ระเหย หายใจ ตัวเปียกจาก ปสว. สระผมปล่อยแห้งเอง

Radiation แผ่ ความร้อนจากทารกแผ่ไปฝาตู้อบ , วางทารกใกล้ผนังห้อง

Convention ลมโกรก อาบน้ำที่โล่ง

Hypothermia

Hyperthermia

ทำให้

Keep warm,ห่อตัว นอน Radiant warmer

Hypoxia

Metabolic acidosis

Hypoglycemia

จากขาดน้ำและ Na สูง >> Skin แดง Movement ลดลง นอนเหยียดแขนขา HR เร็ว Apnea หมดสติ ชัก

การพยาบาล

ดูแลทารกแรกเกิดทันที

เคลื่อนย้ายทารก ใช้ Transport incubator

เตรียมสภาพแวดล้อมใน LR Radiant warmer ผ้าอุ่นเช็ด/ห่อตัวเด็ก

จัดสภาพแวดล้อมเหมาะสม Incubator preterm 35 - 37 C, Term 32 - 35 C