Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

บทที่ 9 อาหารที่เหมาะกับผู้ที่มีปัญหาสุขภาพ - Coggle Diagram

- - - - การนับปริมาณสารอาหารคาร์โบไฮเดรทในอาหารที่กินเข้าไปทําให้มีผลต่อระดับน้ำตาลในกระแสเลือด กลุ่มอาหารที่ให้สารคาร์โบไฮเดรท
    - - กินโปรตีน 0.8 กรัม/น้ำหนักตัว (กิโลกรัม) เพื่อรักษามวลกล้ามเนื้อ
      - กินเนื้อสัตว์ที่มีไขมันตํ่า และมีแคลเซียม เหล็ก สังกะสี เช่น ปลา
      - หลีกเลี่ยงเนื้อสัตวที่ไขมันสูง
        
        หมูสามชั้น
        
        กุนเชียง
        
        หนังหมู
        
        หมยูอ
        
        ไส้กรอก
        
        การปรุงอาหารโดยใช้น้ำมันมาก
    - - 3.1. เลือกคาร์โบไฮเดรตชนิดดีกิน
      - 3.2. เลือกกินชนิดไขมันที่ช่วยลดคอเรสเตอรอลที่ไม่ดี(LDL)
        
        น้ำมันรําข้าว
        
        น้ำมันมะกอก
        
        น้ำมันคาโนลา
        
        น้ำมันถั่วลิสง
      - 3.3. รู้จักเลือกกินอาหารที่มีประโยชน์
        
        กินอาหารที่มีแอนตี้ออกซิเดนซ์
        
        กินอาหารที่มีจุลินทรีย์สุขภาพ
        
        เช่น โยเกิร์ตสูตรไขมันตํ่า นํ้าตาลน้อย
    - - 4.1. ลดและงดคาร์โบไฮเดรตชนิดไม่ดี
      - 4.2. ลดและงดไขมันที่ได้จากผลิตภัณฑ์สัตว์ และไขมันทรานซ์
        
        หมูสามชั้น
        
        หนังหมู/ไก่
      - 4.3.ลดอาหารหมักดองและอาหารเค็มจัด
- - - - ขณะที่ผู้ป่ วยเบื่ออาหารอาจช่วยได้โดยให้
        อาหารเหลวแต่มีคุณค่ามาก
        
        อาหารที่ทําจากไข่
        
        นม
        
        นํ้าตาล
        
        ไอศครีม
  - - - ควรได้พลังงานสูงกว่าปกติเพราะผู้ป่วยส่วนใหญ่น้ำหนักจะลดควรได้พลังงานวันละประมาณ 2500 – 3500 แคลอรี
    - - เพื่อรักษาเนื้อเยื่อของตับที่ถูกทําลาย ผู้ป่วยควรได้รับโปรตีนวันละ 75 – 100 กรัมและควรเป็นโปรตีนที่ได้จากสัตว์เป็นส่วนใหญ่
    - - เป็นสารอาหารที่ให้พลังงาน ผู้ป่วยควรได้รับวันละ 300 – 400 กรัม
    - - อาหารไขมันจะจํากัดมากหรือน้อยขึ้นอยู่กับระยะเวลาและความรุนแรงของโรคส่วนใหญ่ก็จะรับประทานได้ปกติ คือ ประมาณร้อยละ 25 - 30 ของพลังงานที่ควรได้ทั้งวัน
  - - - นม
      - ไข่ทั้งฟอง
      - เนื้อสัตว์ไม่ติดมัน
        
        เนื้อปลา
        
        เนื้อไก่
        
        เนื้อหมู
    - - วุ้นเส้น
      - แป้งซาหริ่ม
      - เส้นเซี่ยงไฮ้
      - แป้งสาคู
      - แป้งมัน
  - - - จากเนื้อปลา
      - ไข่ไก่
- - - - อาหารที่รับประทาน
        
        เครื่องในสัตว์และเนื้อสัตว์ต่างๆ
        
        และผักบางชนิด
      - การสลายตัวของเซลล์ในร่างกาย
  - - - ตับอ่อน
      - หัวใจ
      - ตับกึ๋นของไก่
      - เนื้อไก่ เป็ด ห่าน
      - มันสมองวัว
      - ไข่ปลา
        ปลาอินทรีย์ ปลาดุก ปลาไส้ตัน
  - - - เนื้อ หมู วัว
      - ปลากะพง
      - ปลาหมึก
      - ปู
      - ถั่วลิสง
      - ใบขี้เหล็ก
      - สะตอ
      - ผักโขม
  - - - นมและผลิตภัณฑ์
        จากนมไข่
      - ธัญพืชต่างๆ
- - - - อาหารจํากัดโปรตีน
        
        เป็นอาหารที่จํากัดปริมาณโปรตีนให้เหมาะสมกับการทํางานของไต มักกําหนดให้ประมาณ 20 – 40 กรัมต่อวัน
        
        หลักในการคํานวณและกําหนดอาหารจํากัดโปรตีนควรปฏิบัติดังนี้
        
        โปรตีนที่ใช้ในอาหารจํากัดโปรตีน ควรเป็ นโปรตีนที่มีคุณภาพสูง
        
        สําหรับผู้ป่ วยโรคไตวายเรื้อรัง ถ้ามีระดับฟอสเฟตในเลือดสูงควรหลีกเลี่ยงอาหารที่มี
        ฟอสเฟตมาก
        
        เมื่อจํากัดโปรตีนในอาหาร ควรให้อาหารที่มีพลังงานมาก
      - อาหารเพิ่มโปรตีน
        
        เป็นอาหารที่กําหนดให้โปรตีนสูง เพื่อชดเชยโปรตีนที่สูญเสียไปในปัสสาวะในผู้ป่วยที่มีการสูญเสียโปรตีนออกทางปัสสาวะและผู้ป่วยไตวายเรื้อรัง ที่ได้รับการรักษาด้วยการล้างท้องแบบ CAPD ควรได้รับโปรตีนวันละ1.2 – 1.5 กรัม ต่อน้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม เพื่อทดแทน โปรตีนที่เสียไปในการล้างช่องท้อง
      - อาหารจํากัดโซเดียม
        
        อาหารลดเกลือ (Low salt diet) เป็นอาหารที่มีโซเดียมน้อยใช้สําหรับผู้ป่วยที่มีอาการบวม ความดันโลหิตสูงหรือหัวใจวาย เพื่อช่วยลดอาการคั่งของโซเดียม และ น้ำในร่างกายการจํากัดโซเดียม
        
        อาหารจํากัดโซเดียมอย่างเบาที่สุด
        
        มีปริมาณโซเดียม 2500 มิลลิกรัม
        
        อาหารจํากัดโซเดียมเพียงเล็กน้อย
        
        มีปริมาณโซเดียม 1500 – 2000 มิลลิกรัม
        
        อาหารจํากัดโซเดียมปานกลาง
        
        มีปริมาณโซเดียม 1000 - 1200 มิลลิกรัม
        
        อาหารจํากัดโซเดียมอย่างมาก
        
        มีปริมาณโซเดียม 500 – 600 มิลลิกรัม
        
        อาหารจํากัดโซเดียมอย่างเข้มงวด
        
        มีปริมาณโซเดียม 250 มิลลิกรัม
      - อาหารเพิ่มโซเดียม
        
        ใช้ในผู้ป่วยที่มีการขับถ่ายโซเดียมออกทางไตมาก
        
        ใช้เครื่องปรุงรสเค็มในการปรุงอาหาร
        
        ใช้อาหารที่มีรสเค็มในการประกอบอาหาร
        
        กินเนื้อสัตว์ที่ปรุงเค็มให้มากขึ้น
        
        กินอาหารที่มีโซเดียมมากตามธรรมชาติเพิ่มขึ้น
      - อาหารจํากัดโปตัสเซียม
        
        ใช้ในผู้ป่วยที่ไตขับถ่ายของเสียได้น้อย มักมีการคั่งของโปตัสเซียมทําให้มีโปตัสเซียมสูง จึงจําเป็นต้องจํากัดอาหารที่มีโปตัสเซียมมาก ตามปกติโปตัสเซียม จะมีในอาหารทุกชนิด แต่มีมากในสัตว์ ไข่ นํ้านม ผัก และผลไม้
      - อาหารจํากัดฟอสเฟต
        
        ใช้ในผู้ป่วยที่ไตขับถ่ายของเสียได้น้อย และมีฟอสเฟตในเลือดสูง ฟอสเฟตจะมีมากในไข่แดง นม ถัวเม็ดแห้ง ผลไม้แห้ง
      - อาหารที่เพิ่มโปตัสเซียม
        
        ช้ในผู้ป่วยโรคไตระยะปัสสาวะมาก มักมีการสูญเสียโปตัสเซียมทางปัสสาวะมาก หรือในผู้ป่ วยที่ใช้ยาขับปัสสาวะบางชนิดซึ่งมีฤทธิ์ ขับโปตัสเซียมด้วย ทําให้ร่างกายสูญเสียโปตัสเซียมไป จึงต้องได้รับอาหารที่มีโปตัสเซียมมาชดเชย ผู้ป่วยควรเลือกกินเนื้อสัตว์ ผัก ผลไม้ที่มีโปตัสเซียมมากโดยเฉพาะ นํ้าส้มและผลไม้แห้ง
- - - - พบมากในอาหารและน้ำมันจากพืชบางชนิด
        
        1.1 ผลิตภัณฑ์จําพวกนม
        
        1.2 เนื้อสัตว์ที่มีไขมันสูง
        
        1.3 ผลิตภัณฑ์จากมะพร้าว
        
        1.4 นํ้ามันปาล์ม นํ้ามันมะพร้าว
    - - พบได้ในอาหารที่มีการใช้น้ำมันที่มีการเติมไฮโดรเจนลงในน้ำมันทีทีกรดไขมันไม่อิ่มตัวสูง ทําให้น้ำมันที่อยู่ในสภาพของเหลวเปลี่ยนเป็นไขมันที่แข็งขึ้น หรือเป็นของกึ่งเหลว
        
        เนยเทียม หรือเนยขาว
        
        ขนมอบต่างๆ
        
        เบเกอรี่
        
        คุกกี้
        
        แครกเกอร์
    - - พบได้ในผลิตภัณฑ์จากเนื้อสัตว์เท่านั้น
        
        3.1 ไข่แดง เนื้อสัตว์ไขมันสูงและผลิตภัณฑ์นมที่มีไขมันสูง
        
        3.2 เครื่องในสัตว์ เช ่น ตับ
        
        3.3 สัตว์ปี ก เช ่น ไก ่ เป็ ด
        
        3.4 สัตว์นํ้าประเภทที่มีเปลือก เช ่น หอย กุ ้ง ปู
- - - - 2.1 ลดความเค็มในอาหาร
        
        หลีกเลี่ยงอาหารรสจัด อาหารหมักดองรสเค็ม
        
        ไข่เค็ม
        
        ปลาร้า
        
        ปลาเจ่าปูเค็ม
        
        ผักดอง
        
        เต้าหู้ยี้
        
        ตั้งฉ่าย
        
        ลดการใช้เครื่องปรุงในอาหาร
        
        ผงปรุงรส
        
        นํ้าปลา
        
        ซีอิ้ว
        
        เกลือ
      - 2.2 หลีกเลี่ยงอาหารสําเร็จรูป
        
        อาหารกระป๋อง
        
        ผลิตภัณฑ์จากเนื้อสัตว์ที่ผ่านกระบวนการแปรรูป
      - 2.3 ลดความถี่และปริมาณการกินอาหารที่มีนํ้าจิ้ม
        
        น้ำจิ้มไก่
        
        น้ำจิ้มสุกี้
        
        หมูกระทะ
      - 2.4 หลีกเลี่ยงอาหารที่ใส่ สารกันเสียที่มีโซเดียมเป็นส่วนประกอบ
        
        โซเดียมเบนโซเอต
      - 2.5 ปรุงอาหารด้วยเครื่องเทศ หรือสมุนไพร
        
        ต้มยํา
        
        แกงเลียง
        
        แกงส้ม
      - 2.6 งดหรือลดอาหารที่มีไขมันมาก
        
        เนื้อสัตว์ไม่ติดมัน
        
        อาหารทอด
        
        อาหารที่มีกะทิ
      - 2.7 งดบุหรี่ และเครื่องแอลกอฮอล์
      - 2.8 ควรออกกําลังกายอย่างสมํ่าเสมอ ให้เหมาะสมกับวัย
- - - - 1.อ่อนนุ่ม ไม่มีกากาหรือใย ไม่มีเม็ด และเปื่อยนุ่ม
      - 2.อาหารมีรสอ่อน อาจใส่เครื่องปรุงต่างๆ ได้ที่ไม่ทําให้อาการของ โรคกําเริบขึ้น
      - 3.ช่วยให้ความเป็ นกรดในกระเพาะลดลง อาหารจําพวกโปรตีน เช่น ไข่ นม
      - 4.เป็นอาหารที่อยู่ในกระเพาะได้นานพอสมควร เพื่อทําให้ฤทธิ์ของกรด ในกระเพาะอาหารลดลง
  - - - ผักกระถิน
      - ผักกระเฉด
      - กระเทียมดอกกะหลํ่า
    - - แตงโม
      - แตงไทย
      - ทุเรียน
  - - - ระยะที่ยังไม่มีการผ่าตัด ควรให้สารอาหารที่มีไขมันน้อยและไม่ควรเกินร้อยละ 25 ของพลังงานทั้งหมด และผู้ป่วยควรหลีกเลี่ยงอาหารไขมันมาก
    - - อาหารที่ผู้ป่วยโรคถุงนํ้าดีอักเสบควรงด
        
        อาหารที่มีไขมันมาก
        
        อาหารทอด
        
        แกงกะทิ
        
        ขนมใส่กะทิเนื้อสามชั้น
        
        หนังไก่
        
        อาหารที่มีก๊าซมาก
        
        กระถิน
        
        ชะอม
        
        ผักกระเฉด
        
        ดอกกะหลํ่า
        
        ผลไม้ที่มีก๊าซมาก
        
        ทุเรียน
        
        ขนุน
        
        พุทรา
        
        น้อยหน่า
- - - - พบได้บ่อยในผู้ติดเชื้อ HIV ทั้งนี้มีสาเหตุจากผลข้างเคียงของการใช้ยาต้านไวรัสเอดส์ หรือยาปฏิชีวนะที่ใช้รักษา ในผู้ป่วยที่มีระดับ CD4 ตํ่า อาการท้องเสียอาจเกิดได้จากการติดเชื้อฉวยโอกาสโดยตรง ผู้ป่วยควรหลีกเลี่ยงการดื่มกาแฟ อาหารรสจัด อาหารที่มีไขมันปริมาณสูง และอาจรับประทานเครื่องดื่มที่ช่วยทดแทนการสูญเสียเกลือแร่และนํ้า กล้วย มันฝรั่ง เนื้อไก่ปลา สามารถทดแทนการสูญเสียโปแตสเซียมได้ดี
  - - - ข้าว
      - ขนมปัง
      - ธัญพืช
      - เผือก
      - ผู้ป่วยควรทานอาหารกลุ่มนี้ในทุกมื้ออาหาร โดยทานวันละ 4-6 ส่วน
    - - ให้วิตามิน เกลือแร่ และ กากใยอาหาร ควรรับประทานทุกวัน วันละ 5 ส่วน (1 ส่วน ประมาณเท่ากับผลไม้ 1 ผล หรือผักสดชามใหญ่ หรือผลไม้แห้ง 1 ถ้วย หรือน้ำผลไม้คั้นสด 1 แก้ว)
    - - ให้ทั้งโปรตีน เกลือแร่ และวิตามิน ทานวันละ 2-3 ส่วนทุกวัน (1 ส่วนประมาณเท่ากับไข่ 2 ฟองเล็ก หรือเนื้อหมู ไก่ 100กรัม หรือ เนื้อปลา 150 กรัม)
    - - เช่น นมสด โยเกิร์ต เนยแข็ง ซึ่ งเป็ นแหล่งของวิตามิน เกลือแร่ และแคลเซียม ควรทานวันละ 3 ส่วน (1 ส่วน ประมาณเท่ากับนม 1 แก้ว หรือโยเกิร์ต 1 ถ้วย หรือเนยแข็ง 1แผ่น)
    - - จากน้ำมันพืชที่ใช้ปรุงอาหาร เนย เนยเทียม รวมถึงไขมันที่อยู่ในเนื้อสัตว์ซึ่งจะให้พลังงาน กรดไขมันที่จําเป็นวิตามินที่ละลายในไขมัน
- - - - กินครั้งละน้อย แต่บ่อยขึ้นเป็น 5-6 มื้อ
      - กินอาหารที่มีโปรตีนสูง เช่น เนื้อสัตว์ ได้แก่ ปลา ไก่ หมู ไข่ นม เต้าหู้ ถั่ว
      - ไข่ กินได้ทั้งไข่แดง ไข่ขาว วันละ 1-2 ฟอง
      - นม เลือกนมวัวไขมันตํ่า
      - 5.สามารถปรุงรสด้วยมะนาวหรือผักสมุนไพรจะช่วยชูรสชาติให้ดีขึ้นได้
      - กินอาหารแช่เย็น เช่น ไอศครีม หรืออมนํ้าแข็ง จะช่วยบรรเทาให้อาการเจ็บแสบลดลง หรือดื่มนํ้าเพิ่มขึ้น ก็ช่วยได้เหมือนกัน
- - - - สารโปรตีนจําเป็นต่อการซ่อมแซมและเสริมสร้างเนื้อเยื่อต่างๆ ช่วยให้บาดแผลหายเร็วขึ้น
    - - หลังจากผ่าตัดแล้วร่างกายมีการสลายไกลโคเจน ไขมันและโปรตีนเพิ่มขึ้น ผู้ป่วยจึงจําเป็นต้องได้รับอาหารที่ให้พลังงานให้เพียงพอ สําหรับใช้เป็นพลังงานในการเสริมสร้างร่างกายและเพื่อป้องกันการนําโปรตีนไปใช้เป็พลังงาน
    - - การได้รับวิตามินอย่างเพียงพอจะช่วยให้แผลหายเร็วขึ้น
- - - - ผู้ป่วยจําเป็นต้องได้รับพลังงานให้เพียงพอประมาณ 50 – 70 แคลอรี่ต่อน้ำหนักตัว 1กิโลกรัม
    - - ผู้ป่วยควรได้โปรตีนวันละ 2-3กรัม ต่อน้ำหนักตัว 1กิโลกรัมและควรเป็นโปรตีนที่ได้จาก เนื้อสัตว์ ไข่ นม
    - - ผู้ป่วยถูกความร้อนลวกและสูญเสียวิตามิน เกลือแร่มากระยะนี้จําเป็นต้องได้อาหารที่มีวิตามินและเกลือแร่ให้พอ
- - - - เป็นโรคขาดโปรตีน และแคลอรี ประเภทที่มีการขาดโปรตีนอย่างมากเด็กมีอาการบวมเห็นได้ชัดที่ขา ๒ ข้าง เส้นผมมีลักษณะบางเปราะ และร่วงหลุดง่าย ตับโต มีอาการซึม และดูเศร้า ไม่สนใจต่อสิ่งแวดล้อม ผิวหนังบางและลอกหลุด
    - - เป็นโรคขาดโปรตีน และแคลอรี ประเภทที่ขาดทั้งกําลังงาน และโปรตีน เด็กมีแขนขาลีบเล็ก เพราะทั้งไขมัน และกล้ามเนื้อ ถูกเผาผลาญมาใช้เป็นกําลังงาน เพื่อการอยู่รอด ลักษณะที่พบเห็น เป็นแบบหนังหุ้มกระดูก ผิวหนังเหี่ยวย่นเหมือนหนังคนแก่ ไม่มีอาการบวม และตับไม่โต
    - - หงุดหงิดง่ายน้าหนักลด ผอมแห้ง ในผู้ป่วย marasmus
      - ภาวะบวมกดบุ๋มในผู้ป่วย kwashiorkorผิวบางหลุดลอกออกเป็นแผ่นเล็กๆ คล้ายสีทาบ้านที่หลุดลอกออกจากผนัง (flaky paint dermatosis)ผมร่วงหลุดง่ายเล็บ บางเปราะ แตกหักง่าย
      - เล็บงอเป็ นรูปช้อนในผู้ป่ วยที่ขาดธาตุเหล็ก
      - เกล็ดกระดี่บริเวณหางตา (Bitot’s spots) ในผู้ป่ วยที่ขาดวิตามินเอ
      - มีเลือดออกตามไรฟันในผู้ป่ วยที่ขาดวิตามินซี