FOSFOR I NJEGOVI SPOJEVI
FOSFORESCENCIJA
FOSFOR U PRIRODI
FOSFOR U ELEMENTARNOM STANJU
BIOLOŠKA VAŽNOST
OTKRIĆE FOSFORA
SVOJSTVA FOSFORA
ALOTROPSKE MODIFIKACIJE FOSFORA 
https://i.pinimg.com/originals/b6/3d/5d/b63d5dac030747d37eec3eec1cb1efd3.png
UPOTREBA FOSFORA
KRUŽENJE FOSFORA U PRIRODI
FOSFORNA MINERALNA GNOJIVA
SPOJEVI FOSFORA
pojava emitiranja svjetlosti iz objekta koji je prethodno bio osvjetljen
emisija svjetlosti se nastavlja nakon što se prekine izvor svjetla
upadno zračenje pobuđuje elektron iz osnovnog stanja u neko pobuđeno elektronsko stanje
javlja se isključivo u spojevima
u mineralnima ili kao organofosfat
Minerali fosfora
fosforit - Ca3(PO4)2
hidroksiapatit - Ca5(PO4)3(OH)
reakcijom s fluorom može preći u flourapatit - Ca5F(PO4)3
hidroksiapatit (Ca5(PO4)3(OH) glavni je sastojak zubne cakline
biogeni element
Natrijev monofluorofosfat (Na2PO3F) dodaje se pasti da bi se osigurao florid
fosfor je potreban za razvoj živih organizama koji ga sadrže u oblilku organskih spojeva i kalcijeva fosfata
u biljkama dolazi u plodovima i zrnju
kod kralježnjaka u kostima i zubima, mišićima, mozgu i živčanim stanicama
moždano deblo je najbogatije fosforom
kalcijevog fosfata ima u naslagama izmeta ptica (guano) - ono se rabi kao mineralno gnojivo
flourapatiti - Ca5F(PO4)3 - fluoridni ioni dodani vodi za piće i pasti za zube sprjeavaju karijes jer je fluorapatiti slabije topiv u kiselinama u ustima od hidroksiapatita
DNK
ATP ( energetska valuta stanice)
fosfolipidi
kosti (kalcijev fosfat)
potreban za normalan rast i razvoj - u krvi djece ga ima dvostruko više nego u krvi odraslih
životinje bogate fosforom - tuna, losos, srdela, jetra, puretina, piletina
otkrio ga je 1669. njemački alkemičar Henning Brand
ispario mokraću - ostatak zagrijavao do crvenog usijanja - pare fosfora
mislio je da je otkrio "kamen mudraca" (kamen koji metale pretvara u zlato)
fosfor je bio skup, korisio se u medicinske svrhe
reaktivniji od dušika
3 alotropske modifikacije
bijeli
crveni
crni
samozapaljiv
vrlo reaktivan, manje reaktivan u mraku, postupno oksidira i pri tom svjetluca (fosforescencija)
ne otapa se u vodi, otapa se u CS2
otrovan
na koži izaziva teško lječive opekotine
u 20.st. - oružje terora - uzrokuje strašne rane, pri eksploziji granata komadići fosfora padaju uokolo i izazivaju požar
bojni otrov
(P4)n - polimerna lančasta molekula sastavljana od molekula P4
dobiva se zagrijavanjem bijeloga fosfora u zatvorenoj posudi nekoliko dana
stabilan na zraku, ne svjetluca, ne fosforescira
ne otapa se u CS2, nije otrovan
proizvodnja šibica
crveni fosfor - proizvodnja šibica
glava šibica -- smjesa kalijeva klorata, antimonova sulfida, staklenog praha i ljepila
površina kutije - crveni fosfor, antimonov sulfid, ljepilo
trljanje - toplina - crveni fosfor prelazi u bijeli - zapali se
nastaje zagrijavanjem bijelog fosfora bez zraka pod viskim tlakom
izgleda poput grafita
ptovodi struju
nije otrovan
fosfor gori na zraku pri čemu nastaje fosforov (III) oksdi i fosforov (IV) oksid
P4(s) + 3O2(g) --> P4O6(s)
gori na zraku
uz dovoljnu količinu zraka
P4(s) +5O2(g) --> P4O10(s)
oksidi su jako higroskopni i s vodom daje fosforastu kiselinu H2PHO3 i fosfornu kisleinu H3PO4
P4O10(s) + 6H20(l) --> 4H3PO4
Fosforov (III) oskdi
bijela i otrovna črvsta tvar
čista fosforna kiselina
kristalična tvar koja ima talište od 41,5°C
srednje jaka kiselina koja se lako otapa u vodi
85-90% otopina
disocira u 3 stupnja: H2PO4-, HPO4 2-. PO4 3-
dobiva se i reakcijom 30% sumporne kiseline i fosforita
Fosforov(V) oksid
bijela i higroskopna pahuljasta tvar
reagira s vodom i nastaje kiselina
sredstvo za oduzimanje vode u organskim sintezama
Ca3(PO4)2(s) +H2SO4 -->2H3PO4(aq)+CaSO4(s)
rijetka organska kiselina koja nije štetna i otrovna
koristi se u prehrambenoj industriji i za proizvodnju umjetnih gnojiva
fosforna kiselina - u prehrambenoj industriji, proizvodnja umjetnih gnojiva
fosforna kiselina - proizvodnja umjetnih gonijva
ne može kružiti atmosferom
iz tla prelazi u rijeke pa u more - taloži se na dnu
izdiže se na kopno geološkim pokretima - traje milijunima godina
fosfor je s dušikom i kalijem biogeni element neophodan za razvoj biljaka
prirodni fosfati uglavnom sadrže fosfor u obliku kalcijeva fosfata, nije topiv u vodi - biljke ga ne mogu iskoistiti
umjetna gnojiva superfosfat i tripleks
otapanjem kalcijeva fosfata u sumpornoj ili fosfornoj kiselini nastaje topiv kalcijev hidrogenfosfat
fosforov (V) oksid
fosforov (III) oksid
fosforna kiselina
fosforasta kiselina
kalcijev fosfat, hidroksiapatit, fluorapatit
fosforov (IV) oksid