Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
การส่งเสริมสุขภาพมารดาในระยะหลังคลอด, แหล่งที่มา : เพ็ชรัตน์ เตชาทวีวรรณ.…
การส่งเสริมสุขภาพมารดาในระยะหลังคลอด
การพักผ่อน
มารดาควรได้รับการพักผ่อนนอนหลับตอนกลางคืน 8 –10 ชั่วโมง และควรได้รับการพักผ่อนในตอนบ่ายอย่างน้อยวันละ 2 ชั่วโมง
สังเกตการเปลี่ยนแปลงด้านจิตใจของผู้คลอดว่าซึมมีความวิตกกังวลหรือไม่ เพราะบางรายอาจเกิดการวิกลจริตขึ้นได้ภายหลังคลอด
เมื่อกลับไปบ้านไม่ให้มารดาหลังคลอดทำงานหนักภายใน 6 สัปดาห์ เพราะจะทำให้เกิดการตกเลือดในระยะหลัง และมดลูกหย่อนได้ง่าย
Check vital signs
ควรตรวจสอบอย่างน้อยวันละครั้ง และทุก 4 ชั่วโมง
ในรายที่มีไข้หรือมีภาวะแทรกซ้อนเกิดขึ้น
การป้องกันการติดเชื้อและภาวะแทรกซ้อน
Personal Hygeine
มารดาหลังคลอดควรจะอาบน้ำอย่างน้อยวันละ 2 ครั้ง ไม่ควรอาบน้ำโดยการแช่ลงในอ่างหรือแม่น้ำลำคลอง เพราะจะติดเชื้อเข้าไปทางช่องคลอดสู่โพรงมดลูกได้ง่าย และควรเปลี่ยนเสื้อผ้าให้สะอาดด้วย
การทำความสะอาดอวัยวะสืบพันธุ์
ต้องแนะนำให้มารดาหลังคลอดทำความสะอาดโดยใช้สบู่และน้ำสะอาด
ซับให้แห้งอย่างน้อยวันละ 2 ครั้ง และภายหลังการขับถ่ายอุจจาระปัสสาวะทุกครั้ง วิธีปฏิบัติให้ทำความสะอาด จากด้านหน้าไปด้านหลัง ซับจากบนลงล่าง
ไม่ย้อนขึ้นลง และไม่ให้ถูกทวารหนัก
ในขณะที่อยู่โรงพยาบาล ผู้ที่มีแผลฝีเย็บและได้รับการเย็บซ่อมแซม ฝีเย็บต้องชำระ
ด้วยน้ำยา Antiseptic เช่น Hibitane 1 : 100, Dettol 1 : 200, Zephiran 1 : 1000
และอบไฟอย่างน้อยวันละ 2 ครั้ง ในรายที่เกิดการอักเสบต้องเพิ่มการชำระ
และอบให้บ่อยขึ้นเป็นวันละ 2 ครั้ง ทั้งนี้ต้องพิจารณาเป็นรายๆ ไป
การวัดความสูงของมดลูก
วัดจากส่วนสูงของมดลูกลงมาที่ขอบบนของกระดูกหัวหน่าว (Symphysis Pubis)
ควรวัดอย่างน้อยวันละ 1 ครั้ง เพื่อดูการคืนสู่สภาพปกติของมดลูก ตามธรรมดาแล้วหลังคลอดทันที
จะวัดมดลูกได้สูง 5 นิ้วฟุตเหนือหัวหน่าว และจะลดลงทุกวันอย่างน้อยวันละครึ่งนิ้วฟุต
และประมาณวันที่ 10 – 12 หลังคลอด จะคลำไม่พบมดลูกทางหน้าท้อง
เพราะมดลูกจะลดต่ำลงมาอยู่ในระดับเดียวกับกระดูกหัวหน่าวพอดี
วิธีปฏิบัติ
จะต้องวัดในขณะที่กระเพาะปัสสาวะว่าง
ให้นอนในท่าที่สบายคือ นอนหงายราบมือวางไว้ข้างตัว หรือในวันหลังๆ
อาจให้ชันขาเล็กน้อยก็ได้ เพื่อความสะดวกในการหาระดับยอดมดลูก
ดันให้มดลูกอยู่ตรงกลาง
ใช้มือข้างใดข้างหนึ่งคลำหาส่วนสูงของมดลูกพร้อมกับไม้บรรทัดหรือสายวัด
รัดจากส่วนสูงสุดของมดลูกมาที่ขอบบนของกระดูกหัวหน่าว
ลงบันทึกไว้ในแผ่นปรอท
การสังเกตน้ำคาวปลา
น้ำคาวปลามีจำนวนมาก ลักษณะสีแดงสด
อาการแสดงที่เกิดขึ้น
มดลูกมีขนาดเท่าเดิม และหดรัดตัวไม่ดี
มีน้ำคาวปลาสีแดงสดออกมากและนาน
สาเหตุ
มีเศษรกและเยื่อหุ้มรกค้าง
ผลที่อาจจะเกิดต่อไป
ตกเลือดหลังคลอด
น้ำคาวปลามีจำนวนมาก ลักษณะสีน้ำตาล
ผลที่อาจจะเกิดต่อไป
ตกเลือดหลังคลอด
มีการติดเชื้อหลังคลอด
สาเหตุ
มีเศษรกและเยื่อหุ้มรกค้างอยู่ในโพรงมดลูก
อาการแสดงที่เกิดขึ้น
มีน้ำคาวปลาสีน้ำตาลจำนวนมากและนานวัน
น้ำคาวปลามีจำนวนน้อย
สาเหตุ
มีการกีดขวางทางเดินของน้ำคาวปลา
อาการแสดงที่เกิดขึ้น
น้ำคาวปลาเดินไม่สะดวก
ผลที่อาจจะเกิดต่อไป
มดลูกเข้าอู่ไม่ดี (Subinvolution) และตกเลือดหลังคลอด
มีการติดเชื้อหลังคลอด
น้ำคาวปลามีจำนวนน้อยและมีกลิ่นเหม็น (Foul lochia)
สาเหตุ
จากการติดเชื้อหลังคลอด
มีเศษรกและเยื่อหุ้มรกค้าง
ผลที่อาจจะเกิดต่อไป
การติดเชื้อในกระแสเลือด
อาการแสดงที่เกิดขึ้น
มีน้ำคาวปลาออกน้อย และมีไข้
น้ำคาวปลามีกลิ่นเหม็น
Jacobson ได้แนะนำวิธีการประเมินน้ำคาวปลา
โดยวิธีดังต่อไปนี้
ถ้ารอยเปื้อนของน้ำคาวปลาบน Pad น้อยกว่า 4” หมายถึง จำนวนเล็กน้อย
ถ้ารอยเปื้อนของน้ำคาวปลาบน Pad น้อยกว่า 6” หมายถึง จำนวนปานกลาง
ถ้ารอยเปื้อนของน้ำคาวปลาชุ่มตลอดทั้งผืน หมายถึง จำนวนมาก
อาหารสำหรับมารดาหลังคลอด
มารดาหลังคลอดควรจะได้อาหารที่อุดมสมบูรณ์ไปด้วยโปรตีน เกลือแร่ และวิตามิน
โดยเฉพาะอย่างยิ่งในระยะให้นมจำเป็นต้องเพิ่มอาหารที่มีคุณภาพและปริมาณสูงขึ้นมากกว่าในระยะตั้งครรภ์ เพื่อช่วยให้มารดามีกำลังร่างกายแข็งแรงขึ้น
นอกจากนี้จะทำให้การผลิตและคุณภาพของน้ำนมดีขึ้นด้วย
น้ำมีความจำเป็นมากในระยะให้นม เพราะน้ำจะให้ความชุ่มชื้นแก่ร่างกาย ช่วยเพิ่มปริมาณของน้ำนม ควรดื่มน้ำวันละประมาณ 10 – 12 แก้ว
นมเป็นอาหารที่มีน้ำมากและมีคุณค่าสูง เพราะมีโปรตีนสูงและแคลเซียมสูง
ควรดื่มนมอย่างน้อยวันละ 2 แก้ว หรือ 500 C.C.
งดยาดองเหล้าและของหมักดอง
สังเกตการขับถ่ายอุจจาระและปัสสาวะ
ในบางรายจะถ่ายปัสสาวะลำบากมากใน 1 – 2 วันแรกหลังคลอด
ในรายที่กระเพาะปัสสาวะยืดมากเกินไปหรือถูกกดนานๆ อาจจะถ่ายปัสสาวะเองไม่ได้ เพราะปฏิบัติการหดรัดตัว (Reflex spasm) หรือความตึงตัวของ
กล้ามเนื้อกระเพาะปัสสาวะไม่มีกำลัง ทำให้ปัสสาวะคั่งหรือถ่ายลำบาก
ควรพยายามช่วยให้ถ่ายเอง ถ้าถ่ายเองไม่ได้จึงสวนปัสสาวะให้
และติดตามต่อไปอีกว่าจะถ่ายครั้งต่อไปได้หรือไม่
ถ้ากระเพาะปัสสาวะโป่งหรือคั่งจะทำให้มดลูกหดรัดตัวไม่ดี ในรายที่คิดว่ามี
ความผิดปกติเกี่ยวข้องกับทางเดินปัสสาวะต้องตวงปัสสาวะ
อาการท้องผูกมักจะพบเสมอในระยะหลังคลอด 1 – 2 วันแรก
มีสาเหตุจากหลายประการ
มารดาเสียน้ำมากเนื่องจากการออกกำลังในขณะคลอด
กล้ามเนื้อหน้าท้องหย่อน
เจ็บแผลทำให้ไม่กล้าเบ่ง
ถูกสวนอุจจาระไปแล้วในระยะก่อนคลอด
ไม่เคยชินกับการนอนหรือนั่งถ่ายบนหม้อนอน
การลุกเร็วภายหลังคลอด (Early Ambulation)
ภายหลังที่ได้พักผ่อนนานพอสมควรก็ควรให้ลุกจากเตียงได้
ในวันแรกให้ลุกขึ้นนั่งบนเตียงหรือบนเก้าอี้
วันที่ 2 ให้ลุกเดินรอบเตียง ถ้ารู้สึกแข็งแรงจึงให้เดินไปห้องน้ำได้
ถ้าอ่อนเพลียพยาบาลควรดูแลอย่างใกล้ชิด
ประโยชน์ของการลุกขึ้นเร็ว
ทำให้มดลูกเข้าอู่ดีเพราะน้ำคาวปลาไหลออกสะดวก
ป้องกันโรคเส้นเลือดดำอักเสบ (Thrombophlebitis)
ทำให้ถ่ายอุจจาระและถ่ายปัสสาวะได้เร็วขึ้น
ทำให้มารดาแข็งแรงขึ้น
โทษของการลุกขึ้นเร็วเกินไป
ทำให้มารดาคิดว่าตนเองแข็งแรงดีจึงทำงานไม่มีเวลาได้พักผ่อนทำให้อ่อนเพลีย
ทำให้พื้นเชิงกรานและมดลูกหย่อนได้ง่าย
ทำให้เกิดการตกเลือดหลังคลอดในระยะหลัง (Secondary PostpartumHaemorrhage)
การดูแลเต้านมและหัวนม
วิธีดูแลเต้านมและหัวนม
Breast Care การดูแลทำความสะอาดเป็นสิ่งสำคัญ
โดยทำความสะอาดหัวนมและเต้านมทุกวันเวลาอาบน้ำ
ใส่เสื้อยกทรงประคองเต้านมไว้เพื่อป้องกันการเสียทรวดทรง
จากเต้านมคล้อยและความเจ็บปวดในกรณีนมคัดตึง
แนะนำอาหารบำรุงน้ำนม
อาหารพวกโปรตีน ไข่ นม
ผักและผลไม้ต่างๆ วิตามินเกลือแร่ต่างๆ
เครื่องดื่มพวกโอวัลติน
สังเกตลักษณะผิดปกติต่างๆ เช่น หัวนมแตก เต้านมอักเสบ
เต้านมเป็นฝี เต้านมคัดตึง จึงต้องให้การช่วยเหลือและดูแลรักษา
การนวดเต้านมเพื่อให้ต่อมน้ำนมทำงานได้ดี
และมีการผลิตน้ำนมได้มากขึ้น
วิธีปฏิบัติ
ทาแป้งที่เต้านมให้ทั่ว วางฝ่ามือทั้งสองลงบนกระดูกไหปลาร้า
แล้วค่อยๆ เคลื่อนฝ่ามือลงมาพร้อมๆ กับการนวดรอบๆ บริเวณอย่างกว้างๆ
จนมาถึงเต้านมแล้วค่อยๆ นวดเต้านมขึ้นลงอย่างเบาๆ ทำนานประมาณ 2 นาที
ใช้มือซ้ายรองเต้านม ใช้มือขวาคลึงและตบเบาๆ นาน 2 นาที
ต่อไปกำมือที่ใช้คลึงวางบนเต้านม แล้วคลึงนวดรอบๆ เต้านมเบาๆ จะช่วยกระตุ้นต่อมน้ำนมให้ทำงานได้ดี
แหล่งที่มา : เพ็ชรัตน์ เตชาทวีวรรณ. (2558). การพยาบาลมารดาระยะหลังคลอด (ออนไลน์).
สืบค้นจาก :
http://www.elnurse.ssru.ac.th/petcharat_te/pluginfile.php/58/block_html/content/PP%2827122556%29.pdf?fbclid=IwAR3tQPGBZZcI2olmTXK61M1SfEua9yz9fgGnyk8rozHNil5uLyOADoKhyFo
(30 พฤษภาคม 2563)
นางสาวจิราภรณ์ โกสายา เลขที่ 17 ห้อง A