บทที่ 5.2
ความผิดปกติของเลือดและองค์ประกอบของเลือด

โลหิตจางระหว่างการตั้งครรภ์
(Anemia in pregnancy)

การลดลงอย่างผิดปกติของระดับฮีโมโกลบินจากการสร้างเม็ดเลือดแดงน้อยลงหรือจากการทำลายเม็ดเลือดแดงเพิ่มมากผิดปกติ

การจำแนก

  1. ภาวะเสมือนโลหิตจาง

Physiologic anemia of pregnancy

โลหิตจางเนื่องมาจาก hemodilution ของ hypersplenism

  1. โลหิตจางจากการสร้างลดลง

สาเหตุที่กระทบต่อเม็ดเลือดแดงเป็นหลัก

สาเหตุที่กระทบต่อทุกองค์ประกอบของเม็ดเลือดแดง

  1. โลหิตจางจากเพิ่มการทำลาย

Sickle cell anemia

Thalassemia

Autoimmune hemolytic anemia

ผลของโลหิตจางต่อมารดาและทารก

  1. เพิ่มโอกาสการแท้งและการคลอดก่อนกำหนด
  1. อุบัติการณ์ของ Pregnancy induce hypertension สูงขึ้น
  1. มีโอกาสติดเชื้อในระยะตั้งครรภ์ ระยะคลอด และหลังคลอดสูงกว่าปกติ
  1. เพิ่มอัตราเสี่ยงต่อภาวะหัวใจวายสูงขึ้น
  1. เสี่ยงต่อการตกเลือดหลังคลอด
  1. ทารกตายในครรภ์
  1. ทารกน้ำหนักน้อย เพิ่มอัตราตายปริกำเนิด
  1. ถ้ามารดามีภาวะโลหิตจางจาก Thalassemia ทารกมีโอกาสเป็นโรคหรือพาหะของโรค

การวินิจฉัย

  1. การตรวจร่างกาย
  1. การตรวจทางห้องปฏิบัติการ
  1. การตรวจนับเม็ดเลือด

Physiologic Anemia of pregnancy

สาเหตุ

click to edit

  1. ขาดสารอาหาร คือ ธาตุเหล็ก, โฟเลต
  1. การเสียเลือดจากพยาธิปากขอ
  1. การตกเลือดก่อนคลอด
  1. ธาลัสซีเมีย
  1. กลุ่มโรคของเม็ดเลือดแดงแตกได้ง่าย
  1. การติดเชื้อ

Iron deficiency anemia

  1. Iron stores depletion
  1. Iron deficiency erythropoiesis
  1. Iron deficiency anemia

การวินิฉัย

  1. ประวัติ ที่บ่งบอกได้ถึงความรุนแรงของโรค
  1. การตรวจทางห้องปฏิบัติการ

การป้องกัน

  1. แนะนำให้สตรีตั้งครรภ์ทุกรายควรได้รับการเสริมธาตุเหล็ก 60 mg ทุกวัน ตลอดการตั้งครรภ์ ยกเว้นมีข้อห้ามในการให้ เช่น มีภาวะเหล็กเกินในร่างกาย (hemochromatosis)
  1. ส่งเสริมการบริโภคอาหารที่อุดมด้วยธาตุเหล็กโดยให้ความรู้โภชนศึกษาแก่หญิงที่มารับบริการคลินิกฝากครรภ

การรักษา

  1. การให้รับประทานธาตุเหล็ก
  1. การให้ธาตุเหล็กผ่านทางหลอดเลือดดำ
  1. การให้เลือด

Thalassemia in pregnancy

ชนิดของ Thalassemia

  1. α - thalassemia
  1. β – thalassemia

การถ่ายทอดทางพันธุกรรม

Capture

Capture1

Capture2

อาการและอาการแสดง

  1. เป็นพาหะ อาจมีอาการซีดเล็กน้อย หรือไม่มีอาการใดๆ ทำงานได้ตามปกติ
  1. เป็นโรค อาจมีอาการเล็กน้อย หรือมีอาการมาก จากภาวะ hemolytic anemia

การคัดกรอง

  1. การตรวจคัดกรองหญิงตั้งครรภ์ที่มาฝากครรภ์ครั้งแรก (screening) เน้นการซักประวัติความเจ็บป่วยในอดีตและปัจจุบัน รวมทั้งประวัติทางสูติกรรม ความผิดปกติในการคลอดบุตรคนก่อน ประวัติของครอบครัวและโรคทางพันธุกรรม
  1. การตรวจ Complete blood count
  1. การตรวจค่าดัชนีเม็ดเลือดแดง (red blood cell indices)
  1. OFT (osmotic fragility test)
  1. DCIP (dichlorophenol-indophenol precipitation test)
  1. การคัดกรองพาหะฮีโมโกลบิน อี

การรักษา

  1. แนะนำให้รับประทานอาหารที่มีโปรตีนและกรดโฟลิกมาก
  1. ยาควรให้ยาเม็ด Folic acid (5 mg) วันละครึ่ง-1 เม็ด
  1. การรักษาความดันโลหิตสูง
  1. การให้เลือด
  1. การให้ยาจับพาเหล็กออกจากร่างกาย
  1. การตัดม้าม (Splenectomy)
  1. การดูแลในระยะคลอดและหลังคลอด

การพยาบาล

ก่อนตั้งครรภ์

ระยะตั้งครรภ์

ระยะคลอด

click to edit

  1. ดูแลในคลินิกครรภ์เสี่ยงสูง
  1. แนะนำให้มีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับภาวะโลหิตจาง
  1. แนะนำการพักผ่อนอย่างเพียงพอ
  1. แนะนำมารดารับประทานอาหารที่มีประโยชน์
  1. แนะนำการประเมินเด็กดิ้นของทารกในครรภ์
  1. แนะนำการป้องกันการติดเชื้อ
  1. ให้นอนพักบนเตียงในท่านอนศีรษะสูง

click to edit

  1. ดูแลการได้รับสารน้้ำและอาหารตามแผนการรักษา
  1. ตรวจประเมินสัญญาณชีพทุก
  1. ประเมินความก้าวหน้าของการคลอด
  1. ประเมินสภาพทารกในครรภ์
  1. ดูแลการบรรเทาความเจ็บปวด
  1. ดูแลการให้สารน้ำเลือด และยาตามแผนการรักษา
  1. เตรียมช่วยเหลือการคลอด

ให้คำปรึกษาด้านพันธุกรรม

ระยะหลังคลอด

click to edit

  1. เฝ้าระวังการตกเลือดหลังคลอด จากการประเมินอาการและอาการแสดงของการตกเลือด
  1. ดูแลให้ยากระตุ้นการหดรัดตัวของมดลูกเพื่อป้องกันการตกเลือด
  1. ดูแลการพักผ่อนอย่างเพียงพอ
  1. แนะนำการรับประทานอาหารที่มี Folic acid และที่มีโปรตีนสูง
  1. ดูแลป้องกันการติดเชื้อหลังคลอด
  1. การดูแล breast feeding หลังคลอด