บทที่ 5.2
ความผิดปกติของเลือดและองค์ประกอบของเลือด
โลหิตจางระหว่างการตั้งครรภ์
(Anemia in pregnancy)
การลดลงอย่างผิดปกติของระดับฮีโมโกลบินจากการสร้างเม็ดเลือดแดงน้อยลงหรือจากการทำลายเม็ดเลือดแดงเพิ่มมากผิดปกติ
การจำแนก
- ภาวะเสมือนโลหิตจาง
Physiologic anemia of pregnancy
โลหิตจางเนื่องมาจาก hemodilution ของ hypersplenism
- โลหิตจางจากการสร้างลดลง
สาเหตุที่กระทบต่อเม็ดเลือดแดงเป็นหลัก
สาเหตุที่กระทบต่อทุกองค์ประกอบของเม็ดเลือดแดง
- โลหิตจางจากเพิ่มการทำลาย
Sickle cell anemia
Thalassemia
Autoimmune hemolytic anemia
ผลของโลหิตจางต่อมารดาและทารก
- เพิ่มโอกาสการแท้งและการคลอดก่อนกำหนด
- อุบัติการณ์ของ Pregnancy induce hypertension สูงขึ้น
- มีโอกาสติดเชื้อในระยะตั้งครรภ์ ระยะคลอด และหลังคลอดสูงกว่าปกติ
- เพิ่มอัตราเสี่ยงต่อภาวะหัวใจวายสูงขึ้น
- เสี่ยงต่อการตกเลือดหลังคลอด
- ทารกตายในครรภ์
- ทารกน้ำหนักน้อย เพิ่มอัตราตายปริกำเนิด
- ถ้ามารดามีภาวะโลหิตจางจาก Thalassemia ทารกมีโอกาสเป็นโรคหรือพาหะของโรค
การวินิจฉัย
- การตรวจร่างกาย
- การตรวจทางห้องปฏิบัติการ
- การตรวจนับเม็ดเลือด
Physiologic Anemia of pregnancy
สาเหตุ
click to edit
- ขาดสารอาหาร คือ ธาตุเหล็ก, โฟเลต
- การเสียเลือดจากพยาธิปากขอ
- การตกเลือดก่อนคลอด
- ธาลัสซีเมีย
- กลุ่มโรคของเม็ดเลือดแดงแตกได้ง่าย
- การติดเชื้อ
Iron deficiency anemia
- Iron stores depletion
- Iron deficiency erythropoiesis
- Iron deficiency anemia
การวินิฉัย
- ประวัติ ที่บ่งบอกได้ถึงความรุนแรงของโรค
- การตรวจทางห้องปฏิบัติการ
การป้องกัน
- แนะนำให้สตรีตั้งครรภ์ทุกรายควรได้รับการเสริมธาตุเหล็ก 60 mg ทุกวัน ตลอดการตั้งครรภ์ ยกเว้นมีข้อห้ามในการให้ เช่น มีภาวะเหล็กเกินในร่างกาย (hemochromatosis)
- ส่งเสริมการบริโภคอาหารที่อุดมด้วยธาตุเหล็กโดยให้ความรู้โภชนศึกษาแก่หญิงที่มารับบริการคลินิกฝากครรภ
การรักษา
- การให้รับประทานธาตุเหล็ก
- การให้ธาตุเหล็กผ่านทางหลอดเลือดดำ
- การให้เลือด
Thalassemia in pregnancy
ชนิดของ Thalassemia
- α - thalassemia
- β – thalassemia
การถ่ายทอดทางพันธุกรรม
อาการและอาการแสดง
- เป็นพาหะ อาจมีอาการซีดเล็กน้อย หรือไม่มีอาการใดๆ ทำงานได้ตามปกติ
- เป็นโรค อาจมีอาการเล็กน้อย หรือมีอาการมาก จากภาวะ hemolytic anemia
การคัดกรอง
- การตรวจคัดกรองหญิงตั้งครรภ์ที่มาฝากครรภ์ครั้งแรก (screening) เน้นการซักประวัติความเจ็บป่วยในอดีตและปัจจุบัน รวมทั้งประวัติทางสูติกรรม ความผิดปกติในการคลอดบุตรคนก่อน ประวัติของครอบครัวและโรคทางพันธุกรรม
- การตรวจ Complete blood count
- การตรวจค่าดัชนีเม็ดเลือดแดง (red blood cell indices)
- OFT (osmotic fragility test)
- DCIP (dichlorophenol-indophenol precipitation test)
- การคัดกรองพาหะฮีโมโกลบิน อี
การรักษา
- แนะนำให้รับประทานอาหารที่มีโปรตีนและกรดโฟลิกมาก
- ยาควรให้ยาเม็ด Folic acid (5 mg) วันละครึ่ง-1 เม็ด
- การรักษาความดันโลหิตสูง
- การให้เลือด
- การให้ยาจับพาเหล็กออกจากร่างกาย
- การตัดม้าม (Splenectomy)
- การดูแลในระยะคลอดและหลังคลอด
การพยาบาล
ก่อนตั้งครรภ์
ระยะตั้งครรภ์
ระยะคลอด
click to edit
- ดูแลในคลินิกครรภ์เสี่ยงสูง
- แนะนำให้มีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับภาวะโลหิตจาง
- แนะนำการพักผ่อนอย่างเพียงพอ
- แนะนำมารดารับประทานอาหารที่มีประโยชน์
- แนะนำการประเมินเด็กดิ้นของทารกในครรภ์
- แนะนำการป้องกันการติดเชื้อ
- ให้นอนพักบนเตียงในท่านอนศีรษะสูง
click to edit
- ดูแลการได้รับสารน้้ำและอาหารตามแผนการรักษา
- ตรวจประเมินสัญญาณชีพทุก
- ประเมินความก้าวหน้าของการคลอด
- ประเมินสภาพทารกในครรภ์
- ดูแลการบรรเทาความเจ็บปวด
- ดูแลการให้สารน้ำเลือด และยาตามแผนการรักษา
- เตรียมช่วยเหลือการคลอด
ให้คำปรึกษาด้านพันธุกรรม
ระยะหลังคลอด
click to edit
- เฝ้าระวังการตกเลือดหลังคลอด จากการประเมินอาการและอาการแสดงของการตกเลือด
- ดูแลให้ยากระตุ้นการหดรัดตัวของมดลูกเพื่อป้องกันการตกเลือด
- ดูแลการพักผ่อนอย่างเพียงพอ
- แนะนำการรับประทานอาหารที่มี Folic acid และที่มีโปรตีนสูง
- ดูแลป้องกันการติดเชื้อหลังคลอด
- การดูแล breast feeding หลังคลอด