Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

การเปลี่ยนแปลงทางด้านสรีระ จิตสังคมในระยะมารดาหลังคลอด, นางสาวปิยธิดา…

- - - - มดลูกกล้ามเนื้อมดลูกจะกลับเข้าสู่สภาพเดิมภายใน2–3 สัปดาห์หลังคลอดอาศัยขบวนการ 2 ประการคือ
        
        การย่อยสลายตัวเอง (Autolysis or self digestion)
        
        การขาดเลือดมาหล่อเลี้ยงกล้ามเนื้อมดลูก ( Ischemia or localized anemia )
    - - อาการปวดมดลูกมีสาเหตุจากการหดรัดตัวและคลายตัวของกล้ามเนื้อมดลูกเกิดในหญิงครรภ์หลังส่วนในครรภ์แรกปกติจะไม่มีอาการปวดมดลูกเนื่องจากกล้ามเนื้อมดลูกยังมีความตึงตัวสูงยกเว้นว่าจะมีการยืดขยายของมดลูกมากเช่นครรภ์แฝดหรือครรภ์แฝดน้ำเด็กตัวโตอาการปวดมดลูกอาจรุนแรงเมื่อมารดาให้บุตรดูดนมเพราะการดูดนมจะกระตุ้นต่อมพิทูอิทารีส่วนหลัง (Posterior pituitary gland) หลั่งฮอร์โมนออกซิโทซิน(Oxytocin)ไปกระตุ้นมดลูกให้หดรัดตัวระยะเวลาที่เกิดอาการปวดมดลูกปกติจะไม่เกิน72 ชั่วโมงถ้าอาการปวดมดลูกมีนานเกิน 72 ชั่วโมงหรืออาการเจ็บปวดรุนแรงอาจเกิดจากมีเศษรกค้างหรือมีก้อนเลือดค้างอยู่
  - - - น้ำคาวปลาคือสิ่งที่ขับออกมาจากแผลภายในโพรงมดลูกตรงบริเวณที่รกเคยเกาะอยู่มีลักษณะเป็นน้ำเลือดปนน้ำเหลืองคล้ายน้ำคาวปลาลักษณะเปลี่ยนแปลงไปตามสภาพของแผลที่มีการซ่อมแซมเพื่อเกิดเป็นเยื่อบุโพรงมดลูกตามปกติมีฤทธิ์เป็นด่างประกอบด้วยเลือดเยื่อบุมดลูกน้ำคร่ำและสิ่งต่างๆที่ค้างอยู่ในโพรงมดลูกมีกลิ่นเฉพาะไม่เหม็นเน่าจำนวนแตกต่างกันไปประมาณ 240 – 480 ซีซีและจะค่อยๆจางลงจนหมดไปภายใน 7 –21 วันหลังคลอด
      - น้้าคาวปลาแบ่งออกเป็น 3 ระยะ
        
        Lochia rubra น้้าคาวปลาที่ออกมาในระยะ 2 – 3 วันแรกหลังคลอด
        
        Lochia serosa มีประมาณวันที่ 4 – 9
        
        Lochia alba มีประมาณวันที่ 10 หลังคลอด
  - - - ระยะคลอดศีรษะทารกจะกดดันและยืดฝีเย็บดังนั้นมารดาหลังคลอดจะมีอาการปวดบริเวณฝีเย็บฝีเย็บจะมีลักษณะบวมและอาจมีเลือดออกใต้ผิวหนังจากการที่หลอดเลือดฝอยฉีกขาด Labia minora และ labia majera เหี่ยวและอ่อนนุ่มมากขึ้น
        
        สำหรับมารดาหลังคลอดที่มีการยืดขยายของกล้ามเนื้อฝีเย็บแต่ช่องทางคลอดแคบเกินไปอาจทำให้เกิดการหย่อนสมรรถภาพของกล้ามเนื้อบริเวณนี้เกิดภาวะ Rectocele หรือCystocele ขึ้นส่วนมารดาที่ได้รับการตัดฝีเย็บและได้รับการเย็บซ่อมแซมฝีเย็บจะหายเป็นปกติภายใน 5 – 7 วัน
    - - ผนังหน้าท้องจะอ่อนนุ่มและปวกเปียกในวันแรกๆหลังคลอดกล้ามเนื้อหน้าท้องจะยังไม่สามารถพยุงอวัยวะภายในช่องท้องได้เต็มที่ เนื่องจากผนังหน้าท้องถูกยืดขยายเป็นเวลานานในระยะตั้งครรภ์์และใยกล้ามเนื้ออิลาสทิค (Elastic fiber) ของผิวหนังอาจมีการฉีกขาดบางครั้งถ้ามีการยืดขยายของกล้ามเนื้อหน้าท้องมากเกินไปจากเด็กตัวโตครรภ์แฝดหรือแฝดน้ำทำให้มีการแยกของกล้ามเนื้อหน้า
      - การกลับคืนสู่สภาพเดิมของกล้ามเนื้อหน้าท้องต้องใช้เวลาประมาณ 2 – 3 เดือนขึ้นกับลักษณะของรูปร่างของแต่ละคน จำนวนครั้งของการตั้งครรภ์และการบริหารร่างกายสำหรับริ้วรอยบนผนังหน้าท้อง (Striae gravidarum) ในระยะหลังคลอดจะไม่หายไปแต่สีจะจางลง
    - - ในขณะตั้งครรภ์จะไม่มีประจำเดือนเพราะรังไข่หยุดทำงานและรกทำหน้าที่สร้างฮอร์โมนเอสโตรเจนและโปรเจสเตอโรนแทนภายหลังคลอดการมีประจำเดือนใหม่ในแต่ละคนจะแตกต่างไม่แน่นอนในรายที่ไม่เลี้ยงทารกด้วยนมมารดาจะกลับมีประจำเดือนใหม่อีกใน 7 – 9 สัปดาห์หลังคลอด ส่วนพวกที่เลี้ยงทารกด้วยนมมารดาจะมีประจำเดือนช้ากว่าโดยร้อยละ 55-75 จะมีประจำเดือนใหม่ในเดือนที่ 9 หลังคลอด
  - - - ฮอร์โมนของรก(Placental hormone)
      - ฮอร์โมนเกี่ยวกับการเจริญเติบโต(Growth hormone)
      - ฮอร์โมนจากต่อมใต้สมอง(Pituitary hormone)
    - - เม็ดเลือดขาวอาจสูงขึ้นถึง 20,000 – 25,000 เซลล์ต่อมิลลิลิตรการที่จำนวนเม็ดเลือดขาวเพิ่มขึ้นพร้อมกับอัตราการตกตะกอนของเม็ดเลือดแดงเพิ่มขึ้นได้นอกจากนี้สารที่เป็นองค์ประกอบในการแข็งตัวของเลือด(Clotting Factor) ยังคงมีค่าสูงอยู่และจะลดลงสู่ระดับปกติใน 2 – 3สัปดาห์หลังคลอดซึ่งจะมีผลเสียถ้าไม่มีการเคลื่อนไหว ( Early ambulation ) และร่วมกับสภาวะติดเชื้อหรือได้รับความชอกซ้ำจากการคลอดก็จะกระตุ้นให้เกิดหลอดเลือดอุดตัน (Thromboembolism)ได้ง่ายขึ้น
    - - ท่อปัสสาวะและกระเพาะปัสสาวะ
        
        ขณะทารกผ่านช่องทางคลอดจะทำให้เกิดการบาดเจ็บของท่อปัสสาวะและกระเพาะปัสสาวะกระเพาะปัสสาวะจะบวมและมักมีอาการบวมและช้้ารอบๆรูเปิดของท่อปัสสาวะความตึงตัวของกล้ามเนื้อกระเพาะปัสสาวะลดลงทำให้มีความจุมากขึ้นแต่ความไวต่อแรงกดจะลดลง
      - การทำงานของไต(Renal function)
        
        การเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนในระยะตั้งครรภ์ทำให้ไตทำงานเพิ่มขึ้น สัปดาห์แรกหลังคลอดภายใน 12 ชั่วโมงหลังคลอดมารดาจะเริ่มถ่ายปัสสาวะมากปัสสาวะที่ออกจากร่างกายรวมกับน้้าที่สูญเสียทางเหงื่อจะทำให้น้ำหนักของมารดาลดลงในระยะแรกหลังเนื่องจากมีการขับน้้าและอิเล็คโทรลัยที่สะสมตั้งแต่ระยะตั้งครรภ์การทำงานของไตจะกลับสู่สภาพปกติใน 4 – 6 สัปดาห์
- - - - ระยะเริ่มเข้าสู่บทบาทการเป็นมารดาเป็นระยะ 1 – 3 วันแรกหลังคลอดร่างกายมีความอ่อนล้าไม่สุขสบายจากการปวดมดลูกเจ็บปวดแผลฝีเย็บและคัดตึงเต้านมบางรายอาจปวดร้าวกล้ามเนื้อบริเวณตะโพกและฝีเย็บจนกระทั่งเดินไม่ได้ในช่วงวันแรกช่วยเหลือตนเองได้น้อยในช่วงนี้จึงสนใจแต่ตนเองมความต้องการพึ่งพาผู้อื่น (Dependency needs) การพยาบาลที่ให้มุ่งเน้นที่จะประคับประคองทางด้านจิตใจและร่างกายของมารดาหลังคลอดเป็นหลักแต่มารดาหลังคลอดก็ยังสนใจในตัวทารกดังนั้นพยาบาลจึงควรเริ่มอธิบายถึงธรรมชาติของทารกให้มารดาได้รับทราบด้วย
      - บทบาทของพยาบาล
        
        ดูแลช่วยเหลือประคับประคองและตอบสนองความต้องการของมารดาหลังคลอดทางด้านร่างกายในเรื่องการรับประทานอาหารการพักผ่อนการรักษาความสะอาดของร่างกายการขับถ่ายการท้ากิจกรรมต่างๆลดภาวะไม่สุขสบายต่างๆรวมทั้งควรประคับประคองทางด้านจิตใจ
        
        ให้การพยาบาลด้วยท่าทีที่อบอุ่นเห็นอกเห็นใจเข้าใจความรู้สึกด้วยความจริงใจเพื่อให้มารดาหลังคลอดมีความรู้สึกว่ามีผู้สนใจเอาใจใส่ตนเองเกิดความอบอุ่นใจ
        
        เปิดโอกาสให้มารดาหลังคลอดได้ระบายความรู้สึกและรับฟังด้วยความสนใจจะช่วยให้มารดาหลังคลอดสบายใจขึ้น
        
        พยาบาลควรอธิบายให้สามีและญาติเข้าใจถึงความรู้สึกและการเปลี่ยนแปลงทางด้านอารมณ์ของมารดาหลังคลอดและสนับสนุนให้มารดาหลังคลอดได้พูดคุยกับสามีญาติรวมทั้งมารดาหลังคลอดรายอื่นๆเพื่อแลกเปลี่ยนความคิดเห็นและประสบการณ์ในการคลอด
        
        สังเกตอาการผิดปกติทางด้านจิตใจที่อาจจะเกิดขึ้นให้ความสนใจทั้งคำพูดและพฤติกรรมที่แสดงออกเพื่อประเมินสภาพจิตใจและให้การพยาบาลช่วยเหลือแต่เนิ่นๆก่อนที่อาการทางจิตจะรุนแรงมากขึ้น
    - - ระยะเข้าบทบาทการเป็นมารดาระยะนี้จะอยู่ในช่วง 3 – 10 วันหลังคลอดมารดาหลังคลอดที่ได้รับการตอบสนองในช่วง Taking - in phaseอย่างครบถ้วนก็จะเริ่มปรับตัวเข้าสู่ระยะนี้โดยเริ่มเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมพึ่งพาเริ่มเข้าสู่พฤติกรรมพึ่งพาเป็นอิสระสามารถช่วยเหลือตนเองได้มากยิ่งขึ้นเริ่มสนใจที่จะเรียนรู้เกี่ยวกับการดูแลทารกสนใจบุคคลอื่นๆในครอบครัวเพิ่มขึ้นช่วงนี้จึงเป็นช่วงที่เหมาะสมอย่างยิ่งที่พยาบาลจะให้คำแนะนำเรื่องการปฏิบัติตัวหลังคลอดและการดูแลทารกรวมทั้งสามีและบุคคลต่างๆคอยให้กำลังใจเป็นแรงเสริมในทางบวกที่จะช่วยให้สตรีหลังคลอดสามารถปรับตัวในการเป็น “มารดา”ได้ดียิ่งขึ้น
      - บทบาทของพยาบาล
        
        พยาบาลต้องมีความอดทนในการสอนสาธิตแนะนำและให้กำลังใจแก่มารดาหลังคลอดในการดูแลตนเองและทารกให้ถูกต้องรวมทั้งการสอนและสาธิตให้สามีและญาติในการช่วยดูแลทารกเพื่อให้มารดาหลังคลอดมีเวลาพักผ่อนมากขึ้นนอกจากนี้การแนะนำถึงแหล่งความรู้ต่างๆเช่นหนังสือตำราและเอกสารต่างๆก็เป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วยให้สตรีหลังคลอดและสมาชิกในครอบครัวได้ทบทวนและเพิ่มเติมความรู้ก่อให้เกิดความมั่นใจในการปฏิบัติตัวหลังคลอดและการดูแลทารกมากขึ้น
        
        สนับสนุนให้สามีพูดคุยให้กำลังใจเพื่อช่วยให้มารดาหลังคลอดเกิดความมั่นใจและกระตือรือร้นที่จะปรับบทบาทของตนเองเข้าสู่การเป็น “มารดา” และเป็น “ภรรยา” ที่ดีของทารกและสามีได้ด้วยดี
        
        การแนะนำเรื่องการวางแผนครอบครัวเป็นสิ่งสำคัญยิ่งที่จะช่วยให้ครอบครัวได้จัดวางแผนดำเนินชีวิตในครอบครัวเพื่อป้องกันการเกิดปัญหาทางด้านเศรษฐกิจและสังคมที่อาจจะเกิดตามมา
    - - ระยะที่แสดงบทบาทได้ดีเป็นช่วงต่อเนื่องจาก Taking-hold phase ระยะนี้เริ่มตั้งแตวันที่ 10 หลังคลอดเป็นต้นไปซึ่งเป็นช่วงที่สตรีหลังคลอดและทารกลับมาอยู่ที่บ้านผู้ติดตามดูแลให้คำแนะนำต่อเนื่องจากระยะที่อยู่โรงพยาบาลต้องชี้แนะแนวทางให้มารดาหลังคลอดและสามีได้ร่วมกันวางแผนการดำเนินชีวิตการปรับตัวเข้าสู่บทบาทใหม่และการมีสมาชิกในครอบครัวเพิ่มขึ้นสมาชิกในครอบครัวแต่ละคนต่างก็ต้องมีพฤติกรรมพึ่งพาอาศัยกัน (Interdependent behavior) ในระยะนี้มารดาหลังคลอดเริ่มมีความต้องการที่จะพบหรือพูดคุยกับบุคคลภายนอก
      - บทบาทของพยาบาล
        
        แนะนำให้มารดาหลังคลอดสามีและสมาชิกภายในครอบครัวสามารถปรับตัวและวางแผนการดำเนินชีวิตตามพัฒนกิจของครอบครัวได้อย่างเหมาะสมช่วยประสานความสัมพันธ์ของสมาชิกให้แน่นแฟูนยิ่งขึ้นเห็นอกเห็นใจช่วยเหลือซึ่งกันและกันโดยสนับสนุนให้สมาชิกในครอบครัวได้พูดคุยทำความเข้าใจกัน
- - - - หลังคลอด 8 ชั่วโมง มารดาควรถ่ายปัสสาวะได้เอง แต่ในบางรายจะถ่ายปัสสาวะล้าบากใน 1-2 วันแรกหลังคลอด เนื่องจากความตึงตัวของกล้ามเนื้อกระเพาะปัสสาวะไม่มีกำลัง หรือยืดมากเกินไป ท้าให้ปัสสาวะคั่งหรือถ่ายลำบาก พยาบาลต้องกระตุ้นให้ปัสสาวะ ถ้ากระตุ้นแล้วยังถ่ายเองไม่ได้ให้พิจารณาสวนปัสสาวะให้
    - - ออกกำลังกายด้วยการลุกขึ้นเดินบ่อย ๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งคลอดโดยการผ่าตัดหน้าท้องการเดินจะเป็นการกระตุ้นให้ลำไส้ทำงานได้ดีขึ้น และช่วยกระตุ้นการขับถ่าย
      - หมั่นขมิบก้นและช่องคลอด
      - ไม่ควรกลั้นอุจจาระเพราะกลัวเจ็บแผล เพราะการถ่ายอุจจาระจะไม่ทำให้แผลที่เย็บกระทบกระเทือนอยู่แล้ว
      - ไม่ควรเบ่งแรงเวลาถ่าย เพราะการเบ่งจะส่งทำให้เกิดริดสีดวงทวารหนักได้
      - รับประทานอาหารที่มีกากใยเพิ่มมากขึ้น ทั้งผลไม้สด และผักด รวมถึงธัญพืชต่าง ๆ ในปริมาณที่มากพอต่อวัน เพื่อกระตุ้นกระบวนการทำงานของระบบขับถ่าย